XX. mendeko Euskararen Corpus Estatistikoa

1. 1969-1990 bizkaiera saiakera-artikuluak j. gorostiaga 0194 Iparraldeko euskalkiak beti euki dabe egoaldean sartzaira andia, ex bakarrik lenengo Renazimentoan, bigarrenean ere (Echepare; Leizarraga); bardin frantzezak, provenzalak gure euskal-yakitunetan indar andia euki eben (agirietan zarrenenetan, Refranes y Sentencias 1956 eta).

2. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak uzei 0205 PIZKUNDEA / BARROKOA KULTURA XVI-XVII. mend. Ernazimentuko artelanen eta Barrokoaren esperientzia estetikoaren arteko alde eta kidetasunak behin eta berriz aztertu izan ditu artearen historiografiak: arte-historiaren eta kritikarien arteko gai maitatua izan da aspaldidanik bi une historiko haien analisia, elkarren arteko etena edo segidatasuna azpimarratuz.

3. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak eem hizkliter 0442 . Horrela, hiri eta hirien eraginpeko lurralde lauetan Errenazimentu eta Erreformaren eraginez, antzerki mota hori desagertu zen arren, menditar herriek lehenari eutsi diote eta eusten diote oraindik ere.

4. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak uzei 0026 Errenazimentua Europa-ko Aro Modernoari hasiera ematen dion aldia da.

5. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak uzei 0026 Aro hau sakontzen hasten den edonor bi arazoren aurrean aurkituko da: Bata, noiz ematen den beraren hasiera eta amaiera, eta bestea, zeintzu diren errenazimentuaren ezaugarri nagusiak.

6. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak uzei 0026 (Alde batera uzten dugu Errenazimentuaren eta Erdi Aroaren arteko desberdintasuna, autore gehienek onartzen dutelako).

7. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak uzei 0026 A) ERRENAZIMENTUAREN MUGAK ETA EZAUGARRIAK.

8. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak uzei 0026 Esan den bezala, aro honen mugak jartzerakoan, autore guztiak ez dira bat etortzen, baina gehienek XV. eta XVI. mendeetan kokatzen dute Errenazimentua.

9. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak uzei 0026 Eta filosofiari dagokionez, Nikola Cusa-koaren eta Descartes-en artean tartekatzen den aldia izango litzateke Errenazimentuko filosofia deitzen dugun aroa.

10. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak uzei 0026 Eskuarki, Errenazimentua definitzeko ematen diren ezaugarriak ere ugariak dira.

11. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak uzei 0026 Ezaugarri horiekin eta horiei gehi diezazkiekegunekin, ezin esan dezakegu, lehen begirada batetan behintzat, Errenazimentuak batasun uniforme bat duenik.

12. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak uzei 0026 Errenazimentuan, beraz, berau aro historiko bezala hartuz eta, batez ere, historiaren aldetik begiratuta, zenbait puntu nabariak direla esan behar da.

13. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak lmuj 0911 XIX mendeko olde erromantiko berria, klasizismoa eta ernazimenduarekin (berpizkundearekin) baino hobeto, estetikaren joeraz Erdiaro xume eta sotilarekin konpontzen zen.

14. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak artea eta gizona 0127 Ezaugarri hauk nabarmen egiten dira eta Dante, Petrarka, eta Boccacio, dira italiar Errenazimenduaren aitzindari.

15. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak artea eta gizona 0127 Petrarkak, Errenazimenduko korronteari bultzada handia emango zionak, bitariko nortasuna du, humanista bezala eta poeta bezala.

16. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak artea eta gizona 0161 BARROKOA Ezaugarritzat forma konplikatuak dituen mugimendu honek Errenazimenduak ezarri zituen arauteriak hankaz gora botatzen ditu bapatez.

17. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak artea eta gizona 0161 Errenazimenduaren beherapena du adierazten zenbaitzuen ustetan eta beste batzuentzat katolikoek Erreforma protestantearen aurka hasten duten jazarpen mugimenduarekin loturik dago.

18. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak artea eta gizona 0161 Ikus dezagun: Errenazimenduko etxeak eder galantak ziren, baina barroko aldietako etxeetan masa efekto bereziak egin nahi dira ikuslea inpresionatzeko asmoz.

19. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak artea eta gizona 0161 Pinturak ere argi ilun kontraste bitxiak eskaintzen ditu eta gauzak Errenazimendukoak baino argitasun gutiagoz birremanetan ditu; kolore hilagoak ditu lainotasun tankera eman nahi balu bezala.

20. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak artea eta gizona 0161 Errenazimendua linea zuzenaz, lisuraz, anguluez, marra hirmoz baliatzen zen nagusiki.

21. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak nekazarkit 0762 Atal honetan errenazimentuko edifizio bat aurkitzen da, erdi-puntuko sarrera duena.

22. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak gasteiz 0036 ANAIARTEEN ATARIKOA
Oraindik ilun agertzen zaigu espainiar Errenazimenduaren zentzua eta are existentzia ere.

23. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak gasteiz 0036 Errege Katolikoek bi munduren erpinean jartzen dira: iraungitzen den Erdi Arokoa eta Errenazimendu modernoa, giza-existentziaren filosofia berri bati arnasa ematen diona.

24. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak lmuj 0181 Pixkana, mugimendu eta kritika guzti hauen errota urdurituz joanen da, renazimenduko krisialdi nagusirako bideak gertuturik.

25. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.m. torrealdai 0105 Hasi, lehenagotik hasiko naiz, Errenazimendu Harotik, ideiak ez bait dira perretxikoak bezala bapatean jaiotzen.

26. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.m. torrealdai 0105 5.1. Errenazimendutik Argien Filosofiara
5.11. Ideiak eta asmoak.

27. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.m. torrealdai 0105 Nahiz-eta Errenazimenduak Erdi Haroarekin izan duen lotura edo ebakidura erabakitzeko iritziak beti eztabaida-dantzan ibili, ukaezina da Haro berri hau krisi garai galanta izan dela.

28. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak larrun 1990 0053 Estatu Modernoak Errenazimenduan jaio zirela konbentzionalki onartzen da.

29. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak agenda 1990 0010 Lehen aldi batetan, XVI. eta XVII. mendeak, Errenazimentuko bultzaden ondorioz eta momentuko erlijio eskakizunen eraginez idatzi ziren lehen liburuak euskal hizkuntzan.

30. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak agenda 1990 0010 Bilduma hauek, diakroniaren ikuspuntutik duten neurrigabeko balio linguistiko eta literarioaz gainera, garaiko presentzia poetikoa indartsua zela adierazten dute aldi berean eta Errenazimentutik Aldi Barrokora arte nagusitu zen gordailu tradizionala kalitate literario handikoa zela ziurtatzen digute.

31. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak g. nazabal 0009 Eta guzti horren kulpantea, Errenazimentuko gizaseme bat: Leon Battista Alberti (1404-1472), pintore eta arkitekto jenovarra, interdisziplinarra beste hainbat alderditan; honek, kamera ilunaren oinarriak eta kamera horrek dibujoaren bitartez dituen erreproduzitzeko ahalbideak finkatuko ditu.

32. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.a. berriotxoa 0012 Garaiaren azken aldera, leku askotan, errenazimenduaren lekua hartu zuen gotiko loretsua, ornamentala eta gortekoa baino ez da ikusten.

33. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.a. berriotxoa 0078 Hegalkinak, ordea, errenazimendu osoan ere erabiliko dira.

34. 1969-1990 sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... i. elizegi 0002 Irudi hegalariak, ez ikusi eta ezin entzun, jo ta ke zebilen errenazimenduko artisten obra ezagunenen artean.

35. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak markina-xemein 0172 Errenazimentu garaiko Ubilla jauregiko arma eta hizki berak agertzen dira, armak eurak garatuago badagoz be: kaskoan askoz be luma gehiago dagoz eta kartelari bi lehoik deutsoe.

36. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak markina-xemein 0173 Jatorrizko Bidarte dorreari zati bat atxiki jakon Errenazimentu garaian, hain baten 1547an; horren lekuko, erdi-puntuko arkudun sarrerea, Bidarte armarriagaz (94) Datu hori Maria Teresa Murgak jakinarazo euskun.

37. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak markina-xemein 0207 Errenazimentu garaian, eraikuntzako lanik jasoena Xemeingo Andra Mari izango zan, duda barik.

38. 1991> euskara batua ikasliburuak artearen historia/dbh 00111 ARRAZOLA ECHEVERRIA, M A. Errenazimentua Gipuzkoan. II. liburukia. Eskultura. Gipuzkoako Foru Aldundia, Donostia, 1988.

39. 1991> euskara batua ikasliburuak j. etxeberria 00106 Orain entzun duzun obra Barrokoaren hasierakoa da, Veneziako San Markos elizatik musika instrumentala hasi zuen egileetariko batena hain zuzen: Giovanni Gabrielli. Urrun gelditzen dira Erdi Aroko eta Errenazimentuko musika instrumentalak.

40. 1991> euskara batua ikasliburuak j. etxeberria 00106 Errenazimentuko tresna batzuk ez ziren gehiago erabili, baina ez ziren desagertu: tronpeta, tronboia, xirula, organoa, harpa, klabizenbaloa.

41. 1991> euskara batua ikasliburuak erlijio katolikoa 2 00037 XV-XVI. mendeak: Errenazimentuko artea (23, 27, 30. orr.). Bi joera agertzen dira:

42. 1991> euskara batua ikasliburuak teknologia/dbh 00091 Errenazimentuan ere, eguzki-energia Filon Bizantziokoaren gisan erabiltzen zuten gailuak deskribatzen dira.

43. 1991> euskara batua saiakera-liburuak kantutik jolasera 00007 Eta, XIX. mendean Errenazimentuaren loraldian agertuko dira lehen (kantu zahar, doinu, dantza, etab.) bilketariak. Hala nola: Iztueta, Salaberri... Beranduago Gascue, eta nola ez, Aita Donostia eta R.M. de Azkue, beraien kantutegi baliotsuekin.

44. 1991> euskara batua saiakera-liburuak m.i. astiazarain 00046 Hil ondoren Miguelek utzi zituen liburuetan garbi ikus daiteke zaletasun eta kezka bereziak zituela arkitekturarenganako. Gai horren alorra errenazimentuko Serlio eta Vignola bezalako autoreen liburuetan antzeman dezakegu, hau da, Vitruvioren aitzindaritzara bildutako jarraitzaileek sortutako arkitektura berriaren oinarriak hedatu zituzten autoreen lanetan.

45. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak azurm 00026 Gero, berriro, nahastaldi hori gainditu eta Ernazimendua: Italia, Greziako eta Erromako artez betea.

46. 1991> euskara batua saiakera-liburuak f. mendizabal 0018 Izkinetan kuboak daude, lur-arrasetik hasi eta pinakulutan bukatzen direnak, garitoiaren gorputzarekin batuz, baina teilatutik bananduta, Errenazimenduan ohi zen bezala.


47. 1991> euskara batua saiakera-liburuak jorge de oteiza 0098 Barrokoa, adibidez, askotan Errenazimenduaren gainbeherada gisa ulertu da, eta beste aro askori ere horixe bera gertatu zaio.

48. 1991> euskara batua saiakera-liburuak jorge de oteiza 0172 Hala ere, aurrekari ospetsuak badira Migel Anjelengan Errenazimentuan edo Hans Arp-engan arte modernoan.

49. 1991> euskara batua saiakera-liburuak arte modernoa 0169 Errenazimenduan, munduaren sekularizazio prozesua hasi zenean, arte lanarentzat profanaziokoa izango zena, ez da harritzekoa estetika mota batek arte lanaren iragankortasuna eta ordezkagarritasuna ikurtzat hartzea.

50. 1991> euskara batua saiakera-liburuak artistas 1995 0024 Erromako Academia Española de Bellas Artes-i egundoko zortea otu zitzaion, berandu baino lehen izan baitzuen eraikin zoragarri bat, Obra Pia de Santiago y Monserrat-en babesean eraiki zena, eta bere patiorik nobleenean, estua bazen ere, Errenazimenduko arkitekturazko joia ospetsuenetako bat aterbetzen zuen:

51. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gaztentz/1 0061 Errenazimendua, XV. mendeko Italian azaldu zen Erdi Aroko estilo gotikoarekiko erreakzio bezala eta artearen gainerako arloek bezalaxe, Inperio Erromatarraren ereduetara itzultzea ekarri zuen.


52. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gaztentz/1 0061 Errenazimenduko arkitektoek lehengo arku eta zutabeak erabili zituzten, lerro horizontalak azpimarratu eta formen oreka-, baretasun- eta simetri ideala lortzen saiatu ziren.


53. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gaztentz/7 0055 Errenazimentuko dokumentuetan errege asko agertzen dira Frantzian, Ingalaterran etab. pilotari gisa.


54. 1991> euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0323 errenazentista. izond. 1. Errenazimentuari dagokiona.


55. 1991> euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0323 iz./izond. 2. Errenazimentuari dagozkion jokamolde eta ekintza-gertaeretan parte hartzen duenaz esaten da.


56. 1991> euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0323 errenazimentu. iz (maiusk.) Europako XV-XVI. mendeetako mugimendu kulturala, literatura, arte eta zientzietan susperraldia eta berrikuntza ekarri zuena, antzinako mundu klasikoaren hainbat alderdi eredu hartuz eta norbanakoaren garrantzia azpimarratuz.


57. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak i. ruiz 0663 ez, inondik ere, euskal itzultzaileen xede nagusia euskara eta euskaldunak aberastea izan delako hau ere erdi aroaren bukaerako eta errenazimenduaren hasierako italiar, espainiar eta frantziar itzultzaileek, hurrenak aipatzearren, aitortzen dituzten helburuetako bat baitzen;

58. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak i. ruiz 0663 ezpada euskaldunen artean ez delako izan euskara hutsean baizik irakurtzen ez zekien irakurlegorik ezta erdaraz baino euskaraz irakurri nahiago zuenik ere 2 Edonola izanda ere, probetxugarria edo, behinik behin, interesgarria gerta daiteke XIV, XV eta XVIgarren mendeetako gertakari hori hurragotik ikustea: itzulpenaren bitartez bilatutako duintzeaz giltza izan daitezkeen lanak baino ez ematearren ezinbestekoa da W. Melczer Towards the dignification of the vulgar tongues: humanist translations into Italian and Spanish in the Renaissance, Canadian review of comparative literature, 8 (1981), 256-271 eta M. Pfister, Die Bedeutung der 'volgarizzamenti' lateinischer Texte fûr die Herausbildung der literarischen Prosasprache, in A. Buck-M. Pfister, Studien zu den 'volgarizzamenti' rô*mischer Autoren in der italienischen Literatur des 13. und 14. Jahrhunderts, Mûnchen 1978, 45-87 eredutzat har daiteke bitarte berberaz iritsitako aberasteaz; dauden ikuspegi orokor gutxietako bat A. Buck, Die Rezeption der Antike in den romanischen Literaturen der Renaissance, Berlin 1976,67-82 orrialdeetan irakur daiteke [= Id., L'eredità classica nelle letterature neolatine del Rinascimento, Brescia 1980, 88-106]; bakoitzak bereziki hizkuntza edo lurralde baten kasuaz badihardu ere ez dute begien bistatik behar den testuinguru zabalagoa galtzen klasikoak diren hauek: C. Dionisotti Tradizione classica e volgarizzamenti, in Id., Geografia e storia della letteratura italiana, Torino 1980 [1. ed. 1967], 125-178, P. Russell, Traducciones y traductores en la península ibérica (1400-1550), Barcelona 1985 eta G.P. Norton, The ideology and language of translation in Renaissance France and their humanist antecedents, Geñeve 1984. Izan ere, erdi aroaren bukaerako eta errenazimenduaren hasierako itzulpen horiei begiratzeak zerbaitetarako balio badigu hizpide dugun kontuan euskal letren historiaren bitxikeriatzat dugun zenbait gauzaren arruntasuna ikusteko da: XVIII, XIX eta XXgarren mendeetako euskal itzultzaileekin komun dituzten eta gorago aipatu diren asmoez gain, XIV, XV eta XVIgarren mendeetako haiek ere, esaterako, pobrea ikusten zuten beren lingua vulgaris latinaren edo grekoaren ondoan, eta batzuetan hizkuntzari berari leporatzen zioten errua, beste batzuetan geroago jeneralean ez hizkuntzari baizik hiztunen axolagabekeriari... Ez ziren ezer berririk esaten ari: horiek guztiak edo gehienak esanak zituzten Errepublika bukaerako erromatarrek (ikus, esaterako. Cic., Fin., I, 2-4 eta Tusc., II, xi, 26 bakarrik)..

59. 1991> sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak herr 1992 0003 Haren errepertoria euskal polifonia erreligiosoa eta profanoa, oratorioa eta Errenazimentuzko musikek osatzen dute.


60. 1991> sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... ostiela! 1999 00008 Nahasmena. Orson Wellesek esana: Borgiatarren Italian, gerra, izua, pozoinketa eta odol isurketak nagusitu ziren 30 urtez. Baina Michelangelo, Leonardo da Vinci, eta Errenazimendu guztia sortu ziren. Aitzitik, Suitzan, bakean, demokrazian eta anaitasunean bizi izan dira 500 urtez. Eta zer sortu da? Kuku erlojua.