XX. mendeko Euskararen Corpus Estatistikoa

1. 1940-1968 gipuzkera saiakera-liburuak m. oñatibia 0036 Arta berdeak baño proteina geiago daukate.

2. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0173 Plastikoen eta proteinen molekulek milaka atomo izan ditzakete, eta zenbait birusenak ehun milaka.

3. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0008 Nutrimentu eta nutriente hitzak sinonimoak dira, bata frantsesetik hartua eta bestea ingelesetik; bata edo bestea elikagaietan dagozen oinharrizko sustantzia nutritiboek izendatzeko erabiltzen ditugu (karbonohidratuek, proteinek, lipidoek, ura, mineraleek eta bitaminek).

4. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0015 2. FUNTZIO METABOLIKOA ETA ERREGULATZAILEA DUTEN PROTEINAK.

5. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0015 - Proteina katalitikoak (katalizatzaileak): ENTZIMAK.

6. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0015 - Arnaspeneko proteinak: METALOPROTEINAK.

7. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0015 - Proteina metabolismo-erregulatzaileak: PROTEHORMONAK.

8. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0015 - Proteina defendatzaileak: ANTIGORPUTZAK.

9. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0015 - Proteina kromosomikoak: NUKLEOPROTEINAK.

10. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0015 - Funtzio osmotiko eta garraiotzailea duten proteinek: ALBUMINA, Hgb.

11. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0015 Baraualdietan, proteinen eskasia lipidoena baino askoz ere kritikoagoa izaten da, eta honela, gorputzeko nitrogeno eduki guztitik 1 /3-a edo 1 /4-a galduz gero, hiltzea gauza segurua da.

12. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0015 Proteina legez hau zenbat den jakiteko, nahikoa da 6,25 faktoreaz biderkatzea; honela eginez gero, emaitza honelakoa izango litzateke: 62,5 - 93,7 grm. proteina egunean.

13. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0015 (6,5 faktoreaz biderkatuz proteinen beharrizana lortuko dugu).

14. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0030 2. Proteinak.

15. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0038 - Proteina, karbohidrato eta koipeen metabolismoan parte hartzen du.

16. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0046 Nutrizaile gutxi hartzeagatik
Nutriziogaitza, eznutrizioa;
Bero nutriziogaitza;
Proteina nutriziogaitza;
Bitamina hutsuneak;
Mineral hutsuneak.

17. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0046 Honek ondorio bezala proteina, koipe eta karbohidratoen ingestioa gutxitzen du.

18. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak natur/6 0006 2. Jakin behar duzu zertarako balio duten proteinek, koipeek eta karbono hidratoek, eta zein janaritan aurkitzen diren.

19. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak natur/6 0006 5. Taulak erabiliz, janari batean aurkitzen diren proteinak, koipeak, karbono hidratoak, bitaminak eta gatzak ateratzen jakin behar duzu.

20. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak natur/6 0006 6. Jakin behar duzu esperimentatzen eta identifikatzen azido nitrikoarekin, janari batek proteinarik baduen ala ez.

21. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak biologia orokorra 0171 Kromosomak / Errepresoreak / -mesulariaren sintesia / RNA-m: proteinen sintesia.

22. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak biologia orokorra 0280 Materiale honen unitateak konbinagarriak izan behar dira proteina guztiak emateko, baina STRASBURGER-en denboran ez zen oraindik honelako molekularik ezagutzen.

23. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak saioka/8 0319 Entzimak proteinazko molekulak dira, proteinaz gainera mineraleak eta bitaminak dituztelarik.

24. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. iñurrieta 0031 - Ribosomak: Proteina zelularrak egiten dituzten organoska txikiak dira.

25. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0126 Elikagai horiek oso kontzentratuak dira karbohidratotan eta aldi berean proteinatan; nutrizio elementuen kontzentrazio bikoitz horrek oso liserigaitzak bilakatzen ditu, urdail eta hestean fermentatzen dute eta gasei bide eman.

26. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0100 Bestalde, arkeobakterioetan proteinen sintesia hasten duen tRNA ez da formil-Metioninaz (fMet) kargatzen Metioninaz baino, ezaugarri honetan ere eukariotekin bat datozelarik.

27. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak m. aramendi 0018 A, B, C, D bitaminak
Mineraleak
kaltzioa 700 mg
burdina 13 mg
Energi beharra 2.400 kaloria (9.600 julio)
Isurkaia 1,7 litro
karbon hidratoak 400 gr.
Proteinak 60 gr.
Gantza 70 gr.
Gurina 56 gr.
esnea 0,5 litro
Patatak eta beste tuberkuloak 112-224 gr.
Ogia 168 gr.
Azukrea eta beste gozoki batzu
Arrautza
Okela, arraikia edo gazta 84 gr
Barazkiak eta entsalada 112-168 gr
Fruta ale bat.

28. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak m. aramendi 0018 Proteinen liseriketaren lehen urratsak urdailean ematen dira.

29. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak nz 0261 III.- PROTEINEN METABOLISMOA.

30. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak nz 0261 Proteinak dira animali jatorrizko janarien zatirik nagusiena.

31. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak nz 0261 Liseribidean entzima proteolitikoen (proteasen) bidez horien osagarri diren aminoazidotan deskonposatzen dira proteinak, (...).

32. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak oinentz/5 0058 Zenbait animalia begetalak janez eta beste batzu haragiaz elikatzen den bitartean, gizonak eta zenbait animaliak jan ugariagoa behar du eta egunoro koipekia behar gainera (olio, gurin, animalia koipe, etab), proteinak(haragi, arraultz, arrain, etab), eta karbono hidratoak(azukre, fruta, ogi, etab).

33. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak sgarm izadia 0136 Barazki honek proteina eta azukre asko du.

34. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak lehenzikloesper 1987 0093 Hiru geruzak txandaka jartzen dira: proteina-lipidoa-proteina.

35. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak lehenzikloesper 1987 0093 Proteinak / Lipidoak.

36. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak lehenzikloesper 1987 0093 Nukleoa osatzen duen substantzia koloidalean, kromosomak aurkitzen dira, azido desoxirribonukleikoz (DNAz) eta proteinaz konposatuak, eta beren barnean geneak eta faktore heredagarriak gordetzen dituztenak.

37. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0048 Gai berean sakonduz, dagoeneko ezagutzen dugu kromosoma horiek osatzen dituzten nukleotidoen konposaketa kimikoa, hauek sekuentzia berezi batean nola eratzen diren eta beraien funtzionamendua nolakoa den; nola, informazio kode baten bidez, biziaren eraikuntza materiala osatuko duten proteina desberdinak sintetizatzeko gai diren eta nola bikunketaren bidez zelula berriak eratzen dituzten edo eta hozi-zelulen bidez bizidun berriak sorterazten dituzten.

38. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0048 Kromosoma barnean proteina bat sintetizatzeko informazioa daraman DNA zatiari gene deritzogu eta informazio horren zeinutegiari gene-kodea.

39. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0051 Honela, lan eta aurrerapen handiak egin dira bide honetatik azken urteetan, sortzen dituen aukera ugariak direla medio; adibide gisa, interesgarriak ditugun proteinen edo beste eratako molekula organikoen sintesia, edozein biomasa eraldatzeko prozesuak, energia edo elikagaien produkzioa, kutsaduraren aurkako borroka, e.a.

40. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0051 Aitortu beharra dago, egun hain errezak egiten zaizkigun eragiketa hauek, lehen urratsak besterik ez direla, hemendik aurrera nahikoa korapilo gelditzen bait da oraindik askatzeko; hauen artean aipa dezakegu adibidez, kromosoma arrotz batean txertatu dugun geneak bere transkripzio-lana aurrera eramateko zeinu molekular desberdinak behar dituela kromosomaren barruan, proteinarainoko prozesua hasteko, noiz bukatu jakiteko, e.a., eta guzti hauek erantsi beharko dizkiogula gene horri, bere lanari ekin diezaion nahi badugu.

41. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0054 Izurriteak sortzen dituzten intsektu batzuekiko borrokan, Bacillus thuringiensis deituriko bakteria bat erabiltzen da, intsektuentzat, batez ere tximeleten harrentzat, toxikoa den proteina bat jariatzen bait du.

42. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0054 Oraindik gutxi ezagutzen ditugun mekanismo hauek, ehun eta organoen hazkuntza erregulatzen dute edo erreserbako proteina baten sintesia, e.a.

43. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0057 Honetaz aparte, badira lor daitezkeen beste emaitza-mota batzuk; landare-proteina askotan, lisina deritzon aminoazidoa oso urria da; pentsatzekoa da lisinaren sintesia zuzentzen duten bakteri geneak abereetan txertatzea, horrela lisinan aberatsak diren proteinen beharrik ez bait zuketen izango eta berdin gerta daiteke beste edozein osagairekin, bitaminak barne.

44. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j.a. abrisketa 0064 Teorikoki, giza DNAk, 1.000.000 proteinentzako ahalmen kodetzailea du, baina hala ere, mikroorganismoen eta gizakiarekiko gertuagokoak diren beste espezie batzuren gene eta molekulen azterlanetan oinarrituta, giza genomak 3-5x10ampsup4; egiturazko gene dituela bere esku estimatzen da (Mc Kusick, 1977) eta hori ados dator gizakiak beharko lituzkeen proteina desberdinen kopuruarekin (50.000 inguru).

45. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j.a. abrisketa 0064 Egiturazko geneen kopurua, hots, proteina baten egitura zehazten duen informazioa daukan DNA molekula-lakainena, 30.000tan estimatzen dute beste batzuk (Dutrillaux, 1980).

46. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. agirre 0126 e) INMUNOLOGIAn oinarritzen da hirugarren metodo bat, ohizkoak ez diren proteinen egitura-mailako ezberdintasunak antigorputz berezien bidez detektatu edo atzemateko.

47. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. agirre 0135 Ama-esneak behi-esneak baino proteina gutxiago ditu (1,1 - 1,2 g / 100 ml, eta 3,5 g / 100 ml hurrenez hurren).

48. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.a. berriotxoa 0015 Mesoglea, geruza oso aldakorra, gehien bat urez osaturik dago, eta proteina asko ditu, hauen artean propietate uzkurgarriak ematen dizkion kolagenoa.

49. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak a. azkona 0051 Abereek jaten dituzten proteinen %6 eta %31 bitartean baino ez dituzte abere-proteinatan ematen; hauek energi baliotan adierazirik, abereen elikaduratik, abere-janarira pasatzerakoan batezbeste %3,6 lortzen dela esan nahi du.

50. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak a. azkona 0110 Bestalde, Bizkaian eta Gipuzkoa, arrantzak proteinen sarrera paregabekoa suposatzen du.

51. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak a. azkona 0110 Proteina-ekoizpenak, belardietan elikatzen diren behi aziendetatik, 1:140 energi ratioa eskaintzen du (3. taula); beraz, itsasotik harturiko proteinak ondoko energi primarioaren baliokide dira: kcal/urte / GJ/urte.

52. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0105 3. Hemoglobina eta plasmako proteinekin konbinaturik, garraiatzen den karbono dioxidoa.

53. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0105 COsub2-aren beste zati txiki batek plasmako proteinekin erreakzionatzen du, baina plasmako proteinen kopurua txikia denez gero, era honetan garraiatzen den COsub2-aren bolumena txikia izaten da.

54. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0105 Hemoglobinarekin eta plasmako proteinekin konbinaturik garraiatzen den karbono dioxidoa, ekoizten den COsub2 guztiaren %30a izaten da.

55. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0101 Fibrinogenoa Plasman agertzen den proteina (globulina bat da, zehazkiago), tronbinaren eraginez hidrolizatua eta polimerizatua gertatzen dena, fibrina sortuz.

56. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0173 Malabsortzio-sindromea Gantzak, gluzidoak, proteinak, bitaminak (Bampsub12; bitamina bereziki) eta baita ura edo zenbait elektrolito ere gaizki liseritzeak dakartzan trastornoak eta hauek sortutako manifestazio klinikoak biltzeko terminoa.

57. 1991> euskara batua ikasliburuak geolbiol 00143 ARNr (erribosomikoa). Proteinekin elkarturik dago erribosomak eratuz eta proteinen sintesian ere parte hartzen du.

58. 1991> euskara batua ikasliburuak geolbiol 00143 Gorputzean oso kantitate txikia egon arren, bitaminak izaki guztien funtzionamendurako ezinbesteko molekula organiko sinpleak dira (lipidoen, proteinen edo gluzidoen deribatuak). Biokatalizatzaile gisa jokatzen dute. Mikroorganismoek eta izaki autotrofoek sintetiza dezakete, baina izaki heterotrofoek ez.

59. 1991> euskara batua ikasliburuak geolbiol 00143 d) Zentimetro kubiko bat garbigarri likido gehitu. Horrekin azido nukleikoak beren proteinetatik bereiztu egiten dira. Eragin minutu batzuetan eta geldirik utzi.

60. 1991> euskara batua ikasliburuak geolbiol 00408 Gaur egun oraindik ez dago argi bizi-funtzioak burutzeko behar ziren autorreplikazio-ahalmena eta gainerako erreakzio kimikoak burutzeko gaitasuna zuten lehen molekula organikoak zeintzuk izan zitezkeen. Oparin eta beste ikertzaile batzuen iritziz, proteinak izan ziren lehen molekula bizidunak. 1983. urtean Cech eta Altman-ek (Nobel saria 1989an irabazitakoak) ikusi zutenez, zenbait ARN-k entzimak bezala jokatzen zuen. Ondorioz, ARN-ak biziaren lehen molekula izateko probabilitateak handiak ziren. Geroxeago, ARN horiek ADN molekulek ordezkatu zituzten.

61. 1991> euskara batua ikasliburuak a. garro 00308 Proteina horien artean likidoa igarotzen uzten duten gune ireki handiak daude.

62. 1991> euskara batua ikasliburuak a. garro 00308 Ondorioz, odolean dauden proteina gehienak ezin dira Bowman-en kapsulara igaro.

63. 1991> euskara batua ikasliburuak a. garro 00308 Mintz basala ere negatiboki kargatua dagoenez, odolean dauden proteina kargatuek ezin dute mintza hori zeharkatu.

64. 1991> euskara batua ikasliburuak a. garro 00308 Ez du hematierik eta proteinen kontzentrazioa % 0,03koa da.

65. 1991> euskara batua ikasliburuak elhuyar 0082 Izan ere, bakterio eta mitokóndriotan ADN-a proteinekin elkarturik ez bait dago.


66. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz/dbh 00153 Izaki autotfofo gehienek gai sinple edo inorganikoak (karbono dioxidoa, ura eta gatz mineralak) gai konplexu edo organiko bihurtzen dituzte, hala nola gluzidoak, lipidoak eta proteinak, fotosintesiaren; bitartez, hau da, Eguzkiaren energia erabiliz.

67. 1991> euskara batua saiakera-liburuak x. mendiguren b. 00082 Gazta, etxekotzearen garaietatik ezagutzen den elikagaia da eta antzinako herri haiei aurrerapen izugarria ekarri zien, proteina ugari zituen esnekia denbora luzez iraunarazteko eta garraitzeko aukera ematen baitzien. Euskal Herrian ardi latxaren esneaz egiten direnak dira ezagunenak, Idiazabal motakoak.

68. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. azkue 00153 Modu honetan, silikonazko putzuaren baitan jarritako isurkinek ez dute putzutik ateratzerik, eta bai ordea orno-muin ehunera bertara sartzeko erreztasun handia, batez ere azalezko geruzetara. Era honetan farmako bereziak orno-muinaren azalezko geruzen (I-II geruzak) baitan kokatzen diren hartzaile eta beste zenbait proteinetaraino bideratzeko baldintza egokiak ziurtatu daitezke (2. Irudia; Beck et al., 1995).

69. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak k. olaetxea 00044 Karbohidratoak, proteinak, koipea eta zuntza dituzte. Hots, gizakiaren iraupenean alekien papera bete dezakete eta ezaguna da historian zehar janaren osagai garrantzitsu eta finkoa izan direna.

70. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00006 Prozedura molekular hauek orain erabiltzen diren zenbait tratamendu baztertzea ahalbidetuko dute, proteina parenteralen emate errepikatua (hemofiliaren kasuan) edo drogena (hiperkolesterolemia heredagarrian edo tumore-prozesuetan) adibidez.

71. 1991> euskara batua saiakera-liburuak tx. txakartegi 00050 Intrinsekoen artean arazo fisikoa egon daiteke (behi-esnearen proteineiko intolerantzia, esate baterako ), eta kasu honetan ondorengo gehiegizko negarra izango litzateke.

72. 1991> euskara batua saiakera-liburuak ekonhazk 00149 Aberekien proteinak ez ziren oso ugariak nekazarien etxean.

73. 1991> euskara batua saiakera-liburuak ekonhazk 00149 Harategietan saldutako haragiaren ordez ordaindu behar zituzten zergetatik ateratako datuak direla kontuan izanda, hau da, autokontsumoa kontuan izan gabe, minimo bat zela pentsatu beharko da, baina, hala ere, oso baxua da eta aberekien proteinetan dieta pobrea zela adierazten du horrek; portuetan arrainaren kontsumoarekin orekatzen zuten proteina eskasia hori.

74. 1991> euskara batua saiakera-liburuak letamendi 0022 4. Sukarra duten pertsonen gernuan, IL-1 eta PG-E-2aren sintesia inhibitzen duen proteina ere deskribatu da.


75. 1991> euskara batua saiakera-liburuak lure/3 0209 dipeptido. iz. Kim. Bi aminoazidoen elkarketaz sortutako proteina.


76. 1991> sailkatu gabeak egunkariak dnavarra 1998 00078 Barazkijaleek fruitu hauen proteinekin ordezkatu nahi badituzte haragiaren proteinak (kantitateak oso antzekoak dira), ez dute nahikoa, adibidez, intxaurrak soilik jatea; fruitu mota guztiak kontsumitu behar dituzte, izan ere, banaka ez dituzte giza gorputzak orekan egoteko beharrezkoak dituen aminoazido guztiak.

77. 1991> sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... erlezantza 1998 00027 Elikagai bizigarria du erleak eztia, baina proteinak ere behar-beharreko dituenez, hazigarri gertatzen zaio polena, umeari bereziki.

78. 1991> sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... erlezantza 1998 00028 Gainera, janari artifiziala norberak prestatu nahi izanez gero, beste elementu batzuk ere erabil daitezke, azukreaz gain, gorago aipatu polenaren ordainez. Izan ere, azukre urtua izan daiteke neurri batean eztiaren ordain, baina nola osatu polenaz urri dabilen erlearen eskasia, proteina alegia? Esne hautsa, garagar legamia, soja irina eta horrelakoak erabiltzen dira horretarako.

79. 1991> sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... berrietan 1996 0003 Saharara bialdutako 152 paketeak pertsona nagusi eta umeentzako zuzenduta dagoz, basamortuan proteinak beharrezkoak dira-eta.