XX. mendeko Euskararen Corpus Estatistikoa

1. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. jauregi 0002 NEURONA. Zelula nerbiotsu edo neurona baten eredu hirudimentsionala. Ebakian atzeman daitezke: zilindro-ardatza (A); Zelularen mintza (B); estaldura mielinikoa (C); zitoplasma (D) bere mitokondria eta erretikulu endoplasmatikoarekin; nukleoa (E) nukleoloarekin; zenbait abarpen dendritiko (F); bi bukaera sinaptikoak (G).

2. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. jauregi 0003 Bizkarmuineko neurona motore baten gorputz zelularra, beste neuronen bukaera nerbiotsuz (botoi sinaptikoz) josia.

3. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. jauregi 0004 Sinapsian, zuntz presinaptikoak botoi sinaptikoa agertzen du neurona postsinaptikoaren mintz subsinaptikoaren ondoan.

4. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. jauregi 0004 Bien artean 150-250 A-zko tarte bat geratzen da: tarte sinaptikoa.

5. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. jauregi 0004 Botoi sinaptikoan mitokondrien ugaritasuna atzeman liteke.

6. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. jauregi 0005 Mitokondria / Hartzaile Kolinergik Presinaptikoak / Azetil-koA / kolina / Kolina / BOTOI SINAPTIKOA (NEURONA PRESINAPTIKOA)/ kolina / TARTE SINAPTIKOA / Azetaloa / Kolinesterasa / Hartzaile Kolinergikoak / MINTZ SUBSINAPTIKOA (NEURONA POSTSINAPTIKOA).

7. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. jauregi 0005 Hauek adierazi zuten, behin betiko, transmisio nerbiotsua gai kimikoen liberazioaren medioz egiten dela: honek potentzial elektriko bat ekoizten du eta potentzial honek, berriro, neurotransmisorearen liberazioa neuronaren botoi sinaptikoan.

8. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. jauregi 0005 Lehen esan bezala, milaka botoi sinaptiko ari dira une bakoitzean neuronaren dendritak eta soma bonbardatzen bere neurotransmisoreen liberazioaren bidez.

9. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. jauregi 0006 Gainera, kontutan hartu behar da botoi sinaptikoak ez direla denak berdinak eta batzuk potentziala igotzen badute besteak inhibidoreak izan daitezke eta lehengoen akzioaren kontra jo.

10. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. jauregi 0006 Tarte sinaptikoan aurkitzen dira transmisorea hidrolisatuko duten entzimak eta hidrolisi honetatik geratzen diren gaiak berriro neuronak hartuko ditu, edo zirkulazioak garbituko.

11. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. azkue 00161 Inguru jakin bateko neurona talde oso batengan gertaturiko elektronegatibotasun aldaketa hau da hain zuzen ere eremu potentzial bat, gure elektrodoak tarte kanpozelularrean neurtzen duena alegia (15. irudia). Baina, esan bezala, eremu potentzialak ez dauka harreman zuzenik ekintza potentzialen sorrerarekin, PKPen sorrera soilik isladatzen baitu, azken hauek atari maila egokira iristeko gai izan edo ez izan kontutan izan gabe. Despolarizazioa pizteko gauza izan edo ez, milaka PKP sortzen da kinada sinaptiko egokia jasotzen duten orno-muineko guneetan nerbio ziatikoa egokiro kitzikatuz gero, eta PKP pila hauen eraginez zenbait orno-muineko eremutan gainzama kanpozelularra aldatu egiten da une batez (16. irudia).

12. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. azkue 00162 Nerbio ziatikoan kitzikapen elektrikoa ezarriz gero, orno-muinaren elektronegatibotasun mailan zenbait aldaketa nabarmentzen dira denboran zehar. Ezaguna denez, nerbio ziatikoa lodiera eta egitura ezberdineko zenbait zuntz motek osatzen dute, alegia A eta C izena daukaten zuntzek. A zuntzak mielinaz estalirik daude eta kinada sinaptikoa abiada handiz eramateko gai dira. Badago egon ere azpisailkapen bat talde honen baitan, bideraturiko kinada sinaptikoen abiaduraren arabera egin izan dena.

13. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. azkue 00162 Alegia, eta gure gaiari dagokionez, A zuntzek abiada handienez bideratu ohi dituzte seinale sinaptikoak eta batez ere ukimenari eta tenperaturari lotuta dagoen informazio somatosentsoriala bideratu ohi dute. A zuntzek aldiz, meheagoak izanik, A zuntzek baino motelago garraiatu ohi dute kinada sinaptikoa, eta bai informazio somatosentsorial mingarria zein ez mingarria eramateko gai dira. Azkenez, C zuntzak sano meheak dira eta ez daude mielinaz inguraturik, eta ondorioz zuntz hauetatik zehar garraio sinaptikoa moteltasun handiz gauzatu ohi da. C zuntzek, bestalde, minarekin lotuta dauden zenbait seinale sinaptiko garraiatzen dute.

14. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. azkue 00162 Garraio sinaptikoarekiko zuntz ezberdinen artean dauden ezberdintasunen arabera, lehendabizi A zuntz bizkorrek bideraturiko kinada sinaptikoa iritsi ohi da orno-muinera eta honek elektronegatibotasuna areagotu egiten du kitzikapena ezarri eta oso epe laburrera. Ordea, gertaera hau orno-muineko geruza sakonetan ohi da ikusgarri eta ez horrenbeste azaleko geruzetan, hau da, A zuntzen kitzikapenak ez du sarritan eremu potentzialik sortarazten azaleko geruzetan. Berehala ondoren A zuntz motelek (A zuntzek) bideraturiko kinadaren txanda da, hau ere, kitzikapen elektrikoa ezarri ordutik 90ms igaro baino lehen.

15. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. azkue 00162 Hala ere, zuntz mota hau hau urria denez orno-muinaren elektronegatibitatean eraginiko aldaketak ez dira nabarmenak. Beranduago, hau da, kitzikapenetik 90 eta 130ms bitartera ondoren, C zuntzen bitartez ( m/s laborategi arratoietan) datorren kinada sinaptikoa iristen da orno-muinera, azalezko geruzetako neuronen elektronegatibotasunarengan eragin bortitzez (3. irudia). Goian aipatu bezala, eremu potentzialek ez dute ekintza-potentzialekin harreman zuzenik, PKPek eraginiko elektronegatibotasunaren aldaketak baizik ez baititu isladatzen.