XX. mendeko Euskararen Corpus Estatistikoa

1. 1969-1990 euskara batua administrazio-idazkiak hezkberegitamua 0022 Laburtuz, Hezkuntza Bereziko Egitamuak babestuko lituzkeenak talde desberdinetan sailkatu litezke: a) Adimen-urritasun sinplea edo sistematizatutako patologia genetiko, metaboliko, lesionala eta abarrekin batera doanena, hemen neurri pedagogikoek autonomia pertsonala, ezagutza pila baten jabe ahalik eta modurik onenean egitea eta gero laneratzea joko dute.

2. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak biologia orokorra 0280 19O9. urtean STRASBURGER-ek ez zuen onartzen kromatina gai heredigarria izan zitekeenik, zeren bere zelular aurrerabidean aldakortasuna handia azaltzen baitzuen bere itxuran, eta jakina zen materiale genetikoaren lehendabiziko baldintza bere aldagaiztasuna izan behar zela.

3. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak biologia orokorra 0280 Beharrezkoa da materiale genetikoa konplexua izatea, zeren eta beregandik sortu behar dira zelularen molekula guztiak.

4. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. agirre 0030 Sexua kontutan hartuz, bizitzeko itxaropen handiagoa emakumeak dute, berezitasun genetikoagatik.

5. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0054 Lehen aipaturikoen antzeko manipulazio genetikoen bidez, toxina hori sorterazten duen genea landare batzutan txertatzea lortu da, intsektu horien aurkako inmunitatea lortuz.

6. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0054 Ezaguna da bestalde, nola Rhizobium jeneroko bakteriek, lekadun familiako landareei atmosferako nitrogenoaz baliatzeko ahalmena ematen dieten; manipulazio genetikoa erabiliz, hobetu egin daiteke nitrogenoaren erabilpen hori edo lekadunak ez diren landareei, hainbesteko beharrak dituzten laboreei adibidez, bakterien gene horiek txertatzea lortu.

7. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0054 Orain arte askatu diren arazoak xinpleenak dira noski eta orain arte azaldu ditugun adibideak hala pentsarazten badute ere, ezin dugu pentsatu landare-hautaketa egiten duten teknikoak bihar bertan beren tresneriaren artean injinerutza genetikoa erabil dezaketenik.

8. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j.a. abrisketa 0064 Egungo Ikuskizuna Gaur, lehen baino zertxobait gehixeago dakigu geure material genetikoaren egitura eta osaketari buruz.

9. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j.a. abrisketa 0064 Ondorioz, mundu genetikoko herrialde desberdinen (kromosomen) ikuspegi orokorra daukagu eta udalerrietako (genetako) anitz identifikatu ditugu, beroriek sorterazten dituzten ezaugarri bereziei esker.

10. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j.a. abrisketa 0072 Beraz, hitzaren zentzu osoko manipulazio genetikoa da.

11. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j.a. abrisketa 0075 Giza norbanakoen eta herrien ondare genetikoa eboluzio luzearen ekoizkina denez, ez litzateke noski oso zuhurra bapatean eta arbitrarioki aldatzea.

12. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. agirre 0126 Etorkizunean genetikak du hitza, eskas den entzima injinerutza genetikoz prestatuz.

13. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak x. kintana 0054 Hartan bi banako elkartu, beren zelula-mintza urtu eta batak besteari material genetikoa trukatzen diote.

14. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak emboroi 0127 Halaber, azken urteotan proposaturiko gidalerro edo arauen nolabaiteko dogmatizazioa baztertu, populazioaren erikortasun/hilkortasunean, hazkunde eta garapenean jan-neurria parametroak eduki dezakeen zerikusia sakonkiago ikertu, eta baita beste zenbait parametrokin (faktore genetikoak, etab.) elkarrekintzan edota konparazioan, jan-neurriak duen pisua aztertu: horra hor gaur egungo hainbat eginkizun.

15. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak emboroi 0291 - Landareen eta animalien produkzioaren sektorean, kontutan hartu da bioteknologiak kalitatea gehitzea dakarrela berarekin eta baita ingurunearen kalitatea hobetzea ere, produktu agrokimiko berri bat sartzeko kostua ehun aldiz handiagoa bait da hobekuntza genetikoz barietate erresistente bat lortzeko (...).

16. 1969-1990 sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak l.m. bandres 0001 Hasiera batean Piagetek, bere epistemologia genetikoa adierazi ahal izateko biologia estudiatu zuen eta oraingo E.P.S.E. horretan orain dela zenbait urte gai horri buruz egiten dira lan gehientsuenak.

17. 1969-1990 sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak l.m. bandres 0001 Azkeneko urteetan, beste gai osagarria batzu ere ikertu behar izan dira, bertan besteak beste: psikologia genetikoa, logika matematikoa, filosofia, etab.

18. 1969-1990 sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... elhuyar 1990 0001 Manchesterreko (Ingalaterrako) Unibertsitateko ikerlariek HIVren giza inmuno-eskaziaren birusaren ebidentzia, 1959. urtean pneumoniaz hil zen 25 urteko itsasgizon gazte kaukasiar baten ehunetako material genetikoan aurkitu zuten.

19. 1969-1990 sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... elhuyar 1990 0002 Teknika honek material genetikoaren kantitate handien arrastoa segitzea ahalbidetzen du kasu honeten DNA probiralarena.

20. 1969-1990 sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... elhuyar 1990 0002 Material genetikoa anplifikatuta eta DNA oinarri harturik, bere identitatea zehaz daiteke.

21. 1991> euskara batua ikasliburuak fiskim/dbh 00221 Alde txarrak: landare kantitate handiak behar dira eta, ondorioz, lur-sailak ere bai. Landare egokia fabrikatu nahi da injinerutza genetikoaren bidez.

22. 1991> euskara batua ikasliburuak hizkliter 0005 15-16 urterako, PIAGETek bere teoria genetikoan operatorio formal deritzon mailan dago ikaslea.


23. 1991> euskara batua ikasliburuak eutsi/1 0189 Hemendik aurrera biologia molekularrari buruz jakin ahalko ditugun gauzen arabera, manipulazio genetikoak ekidin ezinak izango dira etorkizunean dio Kimurak.


24. 1991> euskara batua ikasliburuak eutsi/1 0189 Gainera, medikuntza aurrerapenak medio, akats genetikodun biztanleak bizirik iraunarazteak aldez aurretik hilak behar ziratekeen geneak jendartean barreiatzea dakar berekin.


25. 1991> euskara batua ikasliburuak eutsi/1 0189 Horren ondorioz, normala da akats genetikoen kopuruak gora egin izana, eta horrek geneekin neurriak hartzera eramango gaitu.


26. 1991> euskara batua ikasliburuak eutsi/1 0189 Esaterako: gaur egun phénylcétonuriagatik ez da umerik hiltzen, izan daitekeen gaixotasun genetikorik larriena izanik ere, elikadura erregimen egokia jarraituz gero.


27. 1991> euskara batua ikasliburuak eutsi/1 0189 Heriotzarekiko garaipenak, ordea, biztanle horien akats genetikoa ugal dadin ekarriko du.


28. 1991> euskara batua ikasliburuak eutsi/1 0189 Genetikariak zenbaki hauetan oinarritzen dira haien arriskurik eza aldarrikatzeko, baina Kimuraren ustez oker dabiltza, zeren gaixotasun genetikoak jasaten dituzten gizakiak bizirik iraunarazteak honako arazo orokorrago baten kezka sortzen baitu: naturak gizakien artean burutu ohi duen eliminazio gaitasuna murriztearena, hain zuzen.


29. 1991> euskara batua ikasliburuak eutsi/1 0189 Gizakion gordailu genetikoa txikitzen eta ahultzen ari da medikuntzaren haur hilkortasuna murrizteko ahalmena eta jaiotzen kontrola dela medio.


30. 1991> euskara batua ikasliburuak eutsi/1 0189 Laster erreparazio genetikoak ezinbesteko gertatuko dira.


31. 1991> euskara batua ikasliburuak eutsi/1 0189 Kimuraren iritzian, biztanle bakoitzak jaiotze unean halako tailer genetiko batetik pasa beharko du gurasoengana baino lehen.


32. 1991> euskara batua ikasliburuak eutsi/1 0189 Manipulazio genetikoen bidez ia ezinezkoa gertatuko da hori, erantzuten du Kimurak, zeren adimena eta gizarte iharduerak ez baitaude gene bakar bati loturik, mota askotako baldintzen barne-eraginari baizik.


33. 1991> euskara batua literatur prosa j. alonso 00243 Eragin genetikoa garrantzizkoa omen da, baina argi ultrabioletak koadroa larriagotzen eta azkarragotzen omen du.

34. 1991> euskara batua saiakera-liburuak hautaprobak 1994-96 00054 c) Azaldu 1 unitateko granitoek izan dezakete jatorria eta 2, 3 eta 4 unitateko arrokekin duten harreman genetikoa (10 lerro baino ez idaztea gomendatzen da).

35. 1991> euskara batua saiakera-liburuak garuna 00151 Belaunaldi askoren ondoren, gurasoen axolagabezia desagertu zen ugaztunen stock genetikotik, eta bizirik iraun zuten ugaztun guztiak guraso adeitsu bilakatu ziren, guraso adeitsuen linea luze baten ondorengoak izanik.

36. 1991> euskara batua saiakera-liburuak heriotza 00161 Gizakiek oso aspaldi ikasi zuten beren burua defendatzen eta, zibilizazio modernoetan behintzat, babesturik daude. Beren bizitzako programa gehienetan ondare genetikoak ematen dizkien aukerak garatuz igarotzen da. Gainera laster lortuko da herrialde garatuetako biztanle gehienak ehun urtetik gora beteta zahardadez hiltzea.

37. 1991> euskara batua saiakera-liburuak heriotza 00275 Horregatik eztabaida filosofiko latzak izaten dira gizakia (gainerako izakiak ez zaizkigu axola) noiz jaio den eta noiz hil den erabakitzeko. Arazoak benetan erabaki ezinezkoak dira ernaldutako arrautzak bizitza propioa duen eta noiztik duen jakiteko (edo ernaltzeko edo beren karga genetikoa konbinatzeko gai diren sexu-zelula guztiek zergatik bizirik eduki behar ez duten jakiteko) jarrera pragmatikorik ez badugu.

38. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak m. haranburu 00100 Material Kurrikularrak ikaslearengana egokitzeko garaian, Epistemologia Genetikoak badu zeresanik; baina, ikaslearen ezagutza-estiloa kontuan hartu behar da: Eremuarekiko Independenteek erraztasun handiagoa dute ariketa formalak ebazteko.

39. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00005 Jakina da jaioberrien % 5ak gaixotasun larriren bat azaltzen duela jaiotzerakoan, eta gaixotasun hauetatik gehienek osagai genetiko bat daukatela euren etiologian.

40. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00005 Honez gain, zenbait ikerketatan behatu denez, ospitale pediatrikoetan gaixoen onarpenen heren batek osagai genetikoren bat duen gaixotasuna agertzen du.

41. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00005 Genetika osasunaren esparruan, Medikuntza genetikoa deituko duguna, hasieran deskripzioan oinarritutako zientzia izan bazen ere, zitogenetikak, kromosomen zenbakizko eta egiturazko akatsak behatzea baimentzen duelarik (Genetika klasikoa), gaur egun analisi molekularrak zientzia honen gakoetariko bat bihurtu dira.

42. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00005 Genetika klinikoa izan da lehena: honek gaixoak eta euren senitartekoak aztertzen ditu, osasun-arazo jakin baten oinarria genetikoa den edo ez ezagutzeko, herentzi eredua nolakoa den finkatzeko eta beste baldintza batzuekiko erlazioa zein den zehazteko.

43. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00005 Medikuntza Genetikoa lau eremu handitan aplikatu da: gaixotasunen azterketa eta diagnosian, jaioaurreko diagnostikoan, aholku genetikoan eta gaixotasunen tratamenduan, batez ere terapia genikoan.

44. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00006 Bospasei onkogenek eta gene tumore-supresoreek neoplasia arruntenen jatorri eta progresioan eragina dutela aurkitu zenean, gaixotasun honetan informazio genetikoaren ondareak duen garrantzia onartu zen, eta baita praktika klinikoan izan zezakeen eragina aurreikusi ere.

45. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00006 Bestalde, Medikuntza genetikoaren barruan Aholku genetikoa oso eremu garrantzitsua da.

46. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00006 Oinarri genetikoa izan dezakeen ezaugarri mediko edo gaixotasun bati buruz, inbididuo batek, bikote batek edo familia batek aholkua eskatzearen gertaerari aholku genetikoa deritzo.

47. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00006 Aurrekoarekin lotuta, informazio genetikoaren erabilpenaren arazoak planteatu dira.

48. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00006 Pertsona baten osaketa genetikoari buruzko informazioa indibiduoarentzat berarentzat interesgarria izanik ere, familiako beste kide batzuentzat, bere nagusientzat, bere aseguru-konpainiarentzat eta, behar bada, beste agentzia batzuentzat ere, Estatua barne, interesgarri izan liteke.

49. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00006 Nola eta zein mailataraino babes daiteke norbanakoaren informazio genetikoa?

50. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00006 Behaketa- eta test-prozedura hauek dira teknologia genetikoa gizakiaren gainean dituen aplikaziorik garrantzitsuenetakoak.

51. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00123 SORKUNTZA-AURREKO AHOLKU GENETIKOA

52. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00123 Gaixotasun genetiko batek jotako seme-alaba bat edukitzeko arriskuan dagoen bikote batek, ondorengo aukerak dauzka ugalketa planteatzeko orduan:

53. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00123 Sorkuntza-aurreko aholku genetikoaren kontsulta batean lehenik eta behin familiaren historia xehea eta zehatza egin beharra dago, pedigree delakoa osatzeaz gain.

54. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00123 Nire hizketaldiaren helburua edo asmoa sorkuntzaren aurreko aholku genetikoa zein baldintzatan den egokia azaltzea da.

55. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00123 Sarritan behar adina ez informazio edukitzeak aholku genetikoa ongi egitea galarazten du.

56. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00123 Abortu edo haurgaltze errepikatuen historia bat egonez gero, etiologia genetikoa edo kromosomikoa izan daitekeela pentsatu behar da.

57. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00123 Aurrez anomalia genetikoren bat duen seme-alaba bat edukitzea.

58. 1991> euskara batua saiakera-liburuak tx. txakartegi 0270 Bere sorreran argi dago faktore genetikoek oso partehartze garrantzitsua dutela, baina ez da faktore etiologiko berezi bat ezagutzen.


59. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gipuzkoako flora 0072
- gure herrialdeko ibaien egoera kaotikoa, kutsadura fisiko-kimiko eta organikoari dagokionez;
- habitaten eta ibarren suntsipena eta substratu morfologikoen aniztasunaren desagerpena, oztopo fisikoen eta presen eraikuntzaz gain, espezie horien migrazio eta elikadura-mugimenduetan eragin negatiboa dutelarik;
- urte askotan zehar egon den espezie horien gehiegizko arrantza;
- ibaiak espezie klonatuekin birpopulatzea, eta seguraski kasu askotan birpopulatuarekin batere erlaziorik ez duten beste arroetako aleekin.
Honek eragin handia izaten ari da espezieen garbitasun genetikoan eta aniztasun biologikoan orokorrean ere.

60. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gipuzkoako flora 0079 Ehizarako espezieak edo kili-kolo nahiz desagertuta dauden espezieak berreskuratu eta berrekartzeko birpopulazioei dagokienez, gomendagarria da populazio autoktonoen garbitasun genetikoaren alde egitea eta, inguruko arraza autoktonoetakoak ez diren genotipodun animaliekiko hibridazioa saihestea.

61. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gizakia 0072 Berezitasun genetikoak, beraz, bat datoz hizkuntza, arkeologia eta morfologiakoekin, euskaldunak Goi Paleolitoko populazioen ondorengo zuzenak direla frogatuz.


62. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gizakia 0072 Iberiar penintsulan egindako azterketa genetikoen bitartez ondoko gene-mapa posible izan da marraztea.


63. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gizakia 0072 Zonaldeak zenbat eta ilunago agertu hainbat eta homogeneotasun genetiko handiago eman.


64. 1991> euskara batua saiakera-liburuak l. erriondo 0014 Ez eta kultur-aldaketaz jabetzeko helerazketa genetikoaren eraginkortasunik, jakina.


65. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j.r. aizpurua 0177 Labur esanda, karga genetikoa areagotzeak ez luke eboluzioa azeleratuko.


66. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j.r. aizpurua 0177 Karga genetiko txikia baliagarria da, baina karga genetiko handia kaltegarria.


67. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j.r. aizpurua 0177 Espezie asko ahulduko al lirateke, karga genetiko handiegiagatik ale asko hilez?


68. 1991> euskara batua saiakera-liburuak rol sexualak 0002 Sexu kontzeptuaz ari garenean, bereizgarri genetikoez mintzo gara, hau da, XX edo XY kromosomez.


69. 1991> sailkatu gabeak egunkariak bao 1992 0008 Ehizarako edozein espezie birzabaltzeko edo sartzeko, beharrezkoa izango da aurretiaz Nekazaritza Sailaren baimena edukitzea, haren sanitate egoera, garbitasun genetikoa eta landa izaera egiaztatzeko xedeaz.


70. 1991> sailkatu gabeak egunkariak egin 1991 0031 Proiektuaren azken helburua terapia genetikoa egitea da eta genetikaren arloan eta medikuntzan erabili daiteke gero, gaixotasunak agertu baino lehen, medikuntza prebentiboa egin, hots, aurre-osatu, gaur egun 400 baino gaixotasun hereditario gehiago ezagutzen direlarik.


71. 1991> sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak ttipi-ttapa 1999 00008 Elikagai transgenikoak manipulazio genetikoaren bitartez lortzen dira, laborategiko teknika konplexuak erabiliz.

72. 1991> sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... erlezantza 1998 00008 Oraingoz, egin denaren kontrola, azterketa eta dagozkion ondorioak ateratzea izango dute zeregin nagusia, aurkikuntza genetikoak, hautaketa egokiak eta behar diren balorazioak inola ere ahantzi gabe.