XX. mendeko Euskararen Corpus Estatistikoa

1. 1900-1939 gipuzkera literatur prosa a itzaldia 0390 Itsasaldeko uritxo maitagarri artan bizi zala, udako oporregunetan beinzat, iluntzero alkarrekin izaten ginan: Elizan lenengo, itsasgain-gainean gero; eta egurats (aize) lodiz birikak sendatzen genituen bitartean, alkar, igarri gabe bezela, egunean baino egunean obekixeago ezagutu ta samurrago maitatzen bizi ginan.

2. 1900-1939 sailkatu gabeak egunkariak el día 1932 0001 ¿Une zoragarri artan nork etzuan deadar egingo, biriketako indar guztiekin: ¡GORA EUSKADI AZKATUTA!?.

3. 1900-1939 sailkatu gabeak egunkariak a. arozena 0001 Batetik igandez goiz jaiki bear dun ortan larunbatez goiz oeratuko da, bestetik ez da goiz goizetik ardandegietan sartuta bertako ke zikiñak irintziaz egono baizik aize osasuntzuaz birikak lasaitzen.

4. 1900-1939 sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak argia 1931 0001 Mendi goizaleak Erniyo muturrera belar, lore ta garo usai gozodun aizez gure birikak betetzera, Abertzaleak Erniyo mendira; mendiak euskaldunantzat egiñak dirala erakustera.

5. 1900-1939 sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak argia 1923 0001 Biriketako odol bilduk (konjestiyoak), samako miñak edo anjinak, aize-miñak edo erreumak edo kendu edo arintzen ditu laxterr asko, lenago esan degun bezela ur beroa, dagokion tokian ipintzen bada.

6. 1940-1968 gipuzkera literatur prosa m.a. urreta 0054 Bere aberrian arkitzean, otzikara ikaragarriak astindu du burutik oñetara ta gazte bioztun, birika zindoetan sortu dan guda-oyuak mendi-gallurrak jo, mendi-tarte sakonetara jetxi eta millaka euskaldunez beteta dauden errekondo, zelai ta ibarrak zearkatzen ditu.

7. 1969-1990 bizkaiera ikasliburuak j. artaraz 0114 Aire hori biriketara doa, eta honeek, aireak dauan OXIGENOA zurrupatzen dabe.

8. 1969-1990 bizkaiera literatur prosa j. gorostiza 0087 Askotan pentsatzen dot huriko giro kutsatuak sortu eustala hainbat urtetan jasan izan dodan birikietako ahultasun sendaezin hau, zeinek batzuetan arnasestuka jartzen nauan, eta munduko aide guztia ez da nahikoa izaten nire larritasuna arintzeko.

9. 1969-1990 bizkaiera saiakera-liburuak onaind 0011 Gure biriki edo auspoak kutsutu egiten dira, eta gorbiztu.

10. 1969-1990 bizkaiera saiakera-liburuak onaind 0011 Biriki biak artzen ba'ditu, alborengo bikotxa esaten jako.

11. 1969-1990 bizkaiera saiakera-liburuak onaind 0011 Eta, ain zuzen be, mikrobio edo xomorro orren egonlekua, geienik beintzat, surra ta eztarria dira; prest dagoz beti, ta, giro ona aurkitzean, laster dagie salto birikietara, gure umezaro ta zartzaroan batez be.

12. 1969-1990 bizkaiera saiakera-liburuak onaind 0011 Gorputzak bere oizko otz-beroa neurriaz gorde ezik, birikietan ezarten da dalako kokoa, au da, bere etxetzat artzen ditu gure birikiak, gure arnas auspoak.

13. 1969-1990 bizkaiera saiakera-liburuak onaind 0011 Kokoaren eragiña orrela ez da ainbeste birikietan zabaltzen, eta ordu gitxiren buruan saietseko miña beratu ta txontxondu egiten da.

14. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak l. alkain 0033 Paris aldera gehiago begiratu zuten, Madrilek beren birikak ezin baitzuen ase.

15. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak saioka/3 0025 Bestela, biriketara sartzen denez gero, aire satsutuak kaltea handiak sor ditzake gure osasunean.

16. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak j. setien 0055 Gorputza ilez jantzirik, birikak dituzte hats-hartzeko, tenperatura berdineko odola, amaren gandik jaiotzen direnak, eta umetan: amaren ugatz edo errapetik ditia hurrupatuaz eta esnea edanaz hazten dira: ugaztunak dute izena.

17. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak m. kaltzakorta 0031 8.- Zertara zoazte mendira? Birikak garbitzera goaz, eta itsasoa ikustera ere bai.

18. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak k. altonaga 0179 Ampullaria generoak bizimodu anfibioa du, bai birika eta bai barrunbe paleala ere dituelarik. (ik. 5.44 ird).

19. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak nz/bbb1 0111 Igelaren anatomia bizkarrezurra / testikulua / muina / gorputz koipetsua / giltzurruna / area / bena / arteria / kloaka / gernu-maskuria / hestelodia / zeloma / hestegorria / tinpanoa / sudurzuloa / faringea / gibela / birika / hestemeharra / urdaila / bihotza / bentrikulua / 2. aurikula.

20. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak nz/bbb1 0111 6. Zein aparaturekin daude komunikaturik birikak? Zergatik?.

21. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak nz/bbb1 0132 hestegorria / paparoa / odol-basoa / bihotza / bularrezurra / gibela / hera / hestea / zintzurra / ornoak / birika / sahietsak / gonada / giltzurruna / orno-muina / ureterra / oaka / 14. Eskema: Hegaztiaren barne-anatomia.

22. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak naturz/oho 0045 Sarrien aldatzen diren atal edo organoak hauexek ditugu: Bihotza, birikiak, eta giltzurrinak.

23. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0240 Horrela ikus daitezke birikak adibidez, minbizirik ba ote den jakiteko.

24. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak fisika 1990 0087 Horri esker manten dezakete gorputzaren tenperatura, bihotza, birikak eta beste organoek martxan dihardute, edo korrika ibil daitezke, adibidez.

25. 1969-1990 euskara batua haur-/gazte-literatura j.m. irigoien 0066 Geldi birika horiek! Ez sarnarik hartu! - esan zion EOMak goitik, xuxurlaka.

26. 1969-1990 euskara batua haur-/gazte-literatura j. urkijo 0048 Patxik birikak puztu zituen, eta txistu lodi-lodia aho barruan bildu ondoren, ahalik indartsuen jaurtiki zuen.

27. 1969-1990 euskara batua haur-/gazte-literatura etxde 0008 Bazter ezkutu honetan galduta bezala zorionez eta bakean bizi dira Behorlegitarrak, mendiek barreiatzen duten garo ta basaloreen usain ederra dutela biriken asegarri eta mendi-zelaien emaitza ugariak urdailaren asegai.

28. 1969-1990 euskara batua haur-/gazte-literatura etxde 0008 Bene-benetan dugu hauxe artzain eta ikazkinen herri, beren beso giartsu eta zauliak haizkoraren jotzearekin gogortuta, beren birika kementsuak artzainen irrintzi ta txistuz harrotuta eta euren adimen argia Ahuñamendi-ko egurats xeheak igurtzita.

29. 1969-1990 euskara batua haur-/gazte-literatura k. alkorta 0006 Nire birikek urte askotan hartu dute ludi hontako itsaso guzietako haize garbia.

30. 1969-1990 euskara batua poesia j. urain 0028 Berriz ere...
berriz ere hemen
bazter satsu
enoagarrian,
hegats ziztrin honi
eraginka;
ekanduaren gurenda edo
besterik ezinean,
zeri aiduru ere
ez dakidala,
arau ixilak gogamen,
amets aratzenak
hertsiduraren harrapakin,
toki ainube honetan,
neure baitako atelekan
birikak kez hanpatuz
ohantzean etzateko
gereino...

31. 1969-1990 euskara batua literatur prosa j.k. igerabide 0013 Ba ote dakizu, maiteño,
ahapeko irrifar eztia poetari
ba ote dakizu
haizea hatsaren ama denik?
Eta hatsaren seme seme nauzula
zure birika urreztatuetan?.

32. 1969-1990 euskara batua literatur prosa r. saizarbitoria 0015 Ba dakik ahalik eta oxigeno gehiena berritu behar duala, eta birikak karbonikoaz hustutzeko eta oxigenoz ahalik eta gehiena betetzeko ari haizen bezala, arnasa hestutzea ez dela biderik egokiena.

33. 1969-1990 euskara batua literatur prosa r. saizarbitoria 0015 Ba dakik biriken laurden batez ari haizela lanean, baina hala ere aho-zabalik eta goseti, gero eta beharrezkoago egiten zaian oxigenoa bilatzen duk.

34. 1969-1990 euskara batua literatur prosa r. saizarbitoria 0071 Eztarrian zerbaitek ukatzen ziek hire birikei, esijitzen duten haizea arnasatzea azken 103-garren segundoa konsumitzen duanean.

35. 1969-1990 euskara batua literatur prosa m. solbes 0026 Zazpirak eta hogeita bostetako autobusa hartu, bi gizon, zigarro bat eskuan, ahoraino, goizeko hotzak eta birikaren erresuminak eragindako estula, bestea, abrigo barruan oheraturik, bufanda, estalki moduan, ahoa tapatuz, sudurreraino, burua okerturik, begi bat bestearen zentinela, eta bere ondotik pasa naizenean, buruko astinaldi batez, begi bat besteari nere pasadaz ohartu dio.

36. 1969-1990 euskara batua literatur prosa sgarm heriotza 0111 Husgune toraxikoan bi perforazio ageri ziren: saihestarte eskuineko bigarren gunean bata zeinak birika ukitu baitzion, eta ezkerreko axilaren ondo-ondoan bestea.

37. 1969-1990 euskara batua literatur prosa a. lertxundi 0015 Egun batez eztula hestu batek neskaren birikak harrapatu zituen arte.

38. 1969-1990 euskara batua literatur prosa a. lertxundi 0041 Ezin nuen eztula menderatu, bizitza, mundua, taberna itotzen ari zitzaizkidan biriketatik eztarrira bitarteko pasadizoan, ez naiz ezertaz oroitzen, hospitaleko maindire zurien artean hogei bat egun, senarrak ez zion inori adierazi nora eraman ninduen, haren bisitaldi aspergarri bezain laburrak bakarrik izan nituen, besterik ez, hogei bat egun eta etxeratu ninduen berriro, itsas ondoko etxera eraman ninduen, (...).

39. 1969-1990 euskara batua literatur prosa a. lertxundi 0197 Biriken hats lehorrak haren gorputz astuna ohera makurtu behar izan zuenean berak ardoa saltzen zuen baserri beretsutan pentzu saltzetik bizi zen anaia Axentxio egin zuen bere ardo gorabehera guztien kargu.

40. 1969-1990 euskara batua literatur prosa zerria eta ni 0069 Zerria hil (harrigarria bada ere batere oihurik gabe gertatu zena) eta gorputza zatikatzen hasi zen gibela, bihotza, birikak, hesteak....

41. 1969-1990 euskara batua literatur prosa x. galarreta 0028 - Benetan osasungarria Londresko erdialdetik bizikletaz ibiltzea: eskertzen dute birikek izugarri!.

42. 1969-1990 euskara batua literatur prosa p. aristi 0097 Bilbon egunero zinzinero erraldoi bat hustutzen dute hiriaren gainera, eta haizea, kristalak, espaloiak eta egurrezko bankoak izpi ikustezinez jazten dira, eta izpi horiek birikak, muinak, zainak eta nerbioak oratzen dizkiote semaforoak aldatu zai dagoen jendeari.

43. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. sudupe 0120 Biriketako tumorra zabalduz zihoakion, eta poliki-poliki iraungi egin zen.

44. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizia lurrean (1) 0016 Mendeak joan eta, mila aldakuntzaren ondoren, naturalistek diotenez, zelakanto ondorengo bat agertu zen, arnasbide bikoitzez hornitua: zakatzak zituen uretan arnasteko eta maskuri bat, birikaren antzekoa, airetako.

45. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak gasteiz 0010 Eta horregatik lantzen dira egurrak, trazatzen dira kaleak, altxatzen dira etxeak, eta irekitzen da artearen birika zabala, eginkizunetik atezatua, unean uneko gustoaz moldatua, eta genero, estilo edo histori notiziaren aldetik definitua.

46. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak m. aramendi 0006 Bularralde kaxak birikak eta bihotza inguratu eta gordetzen ditu.

47. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak naturorienta 1984 0156 Begira bihotzaren eta biriken higidurak.

48. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.m. torrealdai 0167 Atmosferaren zikinkeriak, gaixotasunak, bronkitis, biriketako minbizia, etab... dakartzela nork zalantzan jarri?.

49. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.m. torrealdai 0167 Holandako jakintsu zenbaitek hirietako jendetzaren eta biriketako minbiziaren artean sarritasun-lege bat bilatu bide du: ehun milako hirietan bas-herrietan baino bi aldiz minbizi gehiago dagoke.

50. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. agirre 0049 Eta bestetik, erditzea gehiegi aurreratzen bada, agian umearen birikak ez direlako heldutasunera iritsi.

51. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. olazabal 0007 Ikastaro horrek argi eta garbi jakin arazten duenez, 1970-1980 hamarkada horretan 75 urtez azpitik hildako guztien artetik, ehuneko 26,09 lan-istripuz hil ziren, ehuneko 24,94 motorrezko ibilgailuekiko istripuetan eta, hirugarren, ehuneko 13,76 biriketako minbiziaz....

52. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak h. knô*rr 0053 Birikien aurkako beztura.

53. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0376 Gakoen bidez, animalia hauek ostalarien birika edo sudur-zuloetara atxekitzen dira.

54. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0025 Beste hainbat konplikazio ere izan ditzake: gerta daiteke partikulak ahotik biriketara pasatzea oztopatzen duten erreflexu babestaileek ez funtzionatzea; eztulik ezin da egin; gorakoen arriskua areagotu egiten da; urin digestiboak eztarrian eta urdailean pilatzen dira, eliminazio-mekanismo normalek funtzionatzen ez dutelako; urdailaren hustuketa atzeratu egiten da eta urdailaren sarrera babesten duten muskuluak erlaxatu egiten dira.

55. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0025 Honek zera esan nahi du: urdaileko edukina berrahoratu eta edukin hori biriketara joateko arriskua areagotu egiten dela.

56. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0025 - edozein jariakin edo gorako biriketara joan baino lehen ahotik kanporatzea ahalbidetzen du.

57. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0059 Oraindik arrakastarik lortu ez bada, arnasbidea irekitzen saiatu eta ahoz ahoko arnasketa egingo dio, (gerta daiteke objektua bronkio batera joan izatea, birika bat puztu daitekeelarik).

58. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0059 Birika batetik pertsonak konortea bueltatzeko adina oxigeno har dezake eta, aldi berean, baita biktima ospitalera eramateko adina denbora ere izan dezake salbatzaileak.

59. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak i. mendiguren 0015 Esternoiak, saihetsezurrek eta bizkarrezurrak osatzen dute bular-kaxa honek bihotza eta birikak bezain organo delikatuak babesteko balio duelarik.

60. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. suarez 0069 Meatzariek azkar jubilatu behar dute, osasuna berehala ahultzen bait zaie: gas toxikoek birikei kalte egiten diete.

61. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak x. mendiguren b. 0227 Amazonetako oihana, biosferaren birika deusezteak Lur osoan izango luke eragina

62. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0061 Birika-dozimasia Hilik jaiotako ume baten biriketan airerik badagoen ala ez determinatzea, amaren sabeletik kanpora arnastu ote duen (eta bide batez bizi ote den) jakin ahal izateko.

63. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0061 Birika-edukiera osoa Birikak ahalik eta gehien, eta modurik sakonenean puztu ondoren, beren barruan har dezaketen aire-bolumen guztia.

64. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0061 Birika-elastikotasuna Birikak egitura elastikoak dira; hori dela eta, albeolo-barneko presio jakin batek beraietan neurri bateko zabalkuntza sortzen duen bitartean, beste presio handiago batek zabalkuntza handiagoa sortuko du, eta abar.

65. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0061 Biriken berezitasun elastikoa, faktore hauexek baldintzatzen dute: albeoloak estaltzen dituen likidoaren gainazal-tentsioaren neurriak, eta birika-ehun guztian barrena dauden zuntz elastikoen erresistentziak.

66. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0061 Beraz, muskulu inspiratorioek arnas hartzerakoan egiten duten ahaleginaren zati bat, toraxa eta biriken egitura elastikoak teinkatzen bideratzen da.

67. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0061 1. Biriken eta toraxaren moldaera edo adaptazioa Toraxaren eta, biriken hedagarritasunari moldaera deitzen diogu.

68. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0061 Torax eta birika normalen moldaera 0`130 litrokoa da, hau da, ur-zentimetroko presio-unitate bakoitzeko, toraxaren eta biriken bolumena 130 ml-tan handiagotzen da.

69. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0061 Birikak beraiek soilik edo isolaturik bezala hartzen ditugunean kontutan, torax/birika multzoa baino ia bi bider distentsibleagoak dira, zeren birikak in situ puzten direnean, beraiekin batera toraxa ere hedatu egiten bait da.

70. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0061 Isolaturiko edo toraxetik kanpo dauden biriken moldaera ur-zentimetroko presio-unitate bakoitzeko 0`22 l-koa da.

71. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0061 Guzti honek zera adierazten digu berriro, arnas muskuluek biriken eta toraxaren zabalkuntza lortu ahal izateko, energi kopuru bat gastatu behar dutela.

72. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0061 2. Birika-moldaeraren neurketa Biriken moldaera neurtzeko, honela egiten da: arnas muskuluek erabat erlaxaturik daudelarik, 50-100 ml-ko aire-bolumenak sartzen dira, eta sarraldi bakoitzaren ostean, albeolobarneko presioa neurtzen da.

73. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0105 Ehunetatik biriketara doan COsub2 guztiaren %25a era honetan garraiatzen da.

74. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0149 E) GINGILAK ETA SEGMENTUAK Arteka edo fisura izeneko sartune pleural batzuek gingiletan banatzen dituzte birikak.

75. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0149 Eskuineko birikan, hiru gingil edo lobulu (goikoa, erdikoa eta behekoa) eta bi fisura nabaritzen dira (Fisura Lapran Nagusia edo Fisura Nagusia eta Fisura Txikia edo Horizontala).

76. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0149 Ezkerreko birikan, fisura batez (ezkerreko fisura lapranaz) bananduriko lobulu besterik ez daude, ezker-goiko eta ezker-beheko lobuluak alegia.

77. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0149 Segmentuak biriken egiturazko eta sarritan patologiazko unitateak izaten dira, zeren zenbait prozesu patologikok jarrera segmentarioa izaten bait du.

78. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0149 VI. TORAX PATOLOGIKOA Arnas ikuspegi batetik, torax patologiko baten azterketa erradiologikoan, egitura hauek aurki daitezke erasanak: birikak, bronkioak, pleurak, odol-basoak, diafragmak, eskeletoa, mediastinoa eta baita bihotza bera ere.

79. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0149 Pleurako patologiek beren semiologia erradiologiko propioa duten bitartean, bronkio eta odol-basoetako patologiak biriketan sortzen dituzten ondorioei esker agertzen zaizkigu.

80. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0149 Biriken erradiologia orokorrean bereizten eta interpretatzen ikasi behar ditugun elementuak hauexek dira: oinarrizko lesioak, eredu erradiologikoak eta lesioen kokapenerako zeinuak (zilueta-zeinua eta aire-bronkograma).

81. 1969-1990 gipuzkera literatur prosa m. ugarte 0072 Birikak aize-berriztu ordez, meatz-arri naasiko gesal, edo-ta lipu kiratsa baiño ez bai zuten jasotzen, eta gaitzaren iturburu au zitekeala iduriturik, aurrena odolak garbitu aal izateko karraskillu atalka batzuez egositako ura edatera jarri zituen.

82. 1969-1990 gipuzkera saiakera-artikuluak m. manzisidor 0064 Ipar-Ameriketan zer ez dago? ta an dituzten lo ondo egiteko ikastetxeetan egindako azterketak adierazten dutenez, oe-burua Ipar aldera edukitzeak, buru-muiñ, birika ta biotzaren lanak ondoen egiteko kokaketarik onena da.

83. 1969-1990 sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak a. kazabon 0001 BEDERATZI
Gorputz guztia - a tope - dago
gorputza eginik zisko,
orain birikak ketan beltzatuz,
eztulka hasteko listo;
piztu ditzagun zenbait txiskero
eta piztu zenbait misto
Oxigenoa osasuna da,
ondasuna Montekristo.

84. 1969-1990 sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak agur 1974 0001 Au dalata, domeka ta jaietan batez be, jente asko doa bertora, bai pelota jokuak ikustera, bai bertoko aize ozkirriz birikiak asetzera.

85. 1991> euskara batua ikasliburuak biolgeol/dbho 00269 Animalia lurtarretan, O2 esfortzu txikiagoarekin hartzen da airetik; airea trakeak bezalako hodi-sistema batetik eramaten da, birikak bezalako barrunbeekin lotzen diren hodietatik, edo gorputzaren azaletik zenbait kasutan fina izan eta bustita mantentzen den horietan.

86. 1991> euskara batua ikasliburuak a. garro 00236 Biriken funtzio garrantzitsuena gas-trukea burutzea eta arterietako PO2 eta PCO2 neurri normalen barnean mantentzea da.

87. 1991> euskara batua ikasliburuak esaizu/bbb1 0142 2.Arnasketa sistema mantendu egin dute, biriken bidez egiten dutelarik.


88. 1991> euskara batua ikasliburuak eutsi/1 0097 Ugaztun: larruazala ilez estalia, bi birika, bihotza eta emeak bere umeak elikatzeko ugatzak dituzten animalia ornodunak.


89. 1991> euskara batua ikasliburuak eutsi/1 0097 Anfibio: lurrean nahiz uretan bizi diren animaliez esaten da; benetako anfibioak igelaren izaerako batrazioak dira, lehenik uretan bakarrik bizi dira eta gero, metamorfosiaren ondoren, uretatik kanpo; dena dela, birikadun izanik, uretan arnasarik hartu gabe iraun ahal duten ugaztunez ere esaten da: krokodiloa anfibioa da.


90. 1991> euskara batua ikasliburuak eutsi/1 0097 Hegazti: bi zango eta hegaz egiteko hego pare bat izanik, adarrezko mokoa, gorputza lumaz estalia, odol beroa eta arnasa biriketatik hartzen duen animalia ornodun arraultze errulea.


91. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurua/lh 0031 - Biriken edukiera garatzen du.


92. 1991> euskara batua ikasliburuak m. gomendio 0009 Biriken funtzionamendua eta haren atalak ezagutzea.


93. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurunea/6 0033 Bizitzarako garrantzitsuak diren gorputzeko organoei (birikak, bihotza, urdaila...) funtzionarazten dieten ordenak entzefaloaren osagai den eta bere azpialdean, garondoaren parean, dagoen garuneko enborrak ematen ditu, eta honek ez du inoiz deskantsatzen, ezta gauean ere.

94. 1991> euskara batua ikasliburuak mega gaztetxo 0214 Hona hemen biriken barneko bronkioen banaketa. Albeoloak odol-kapilarrez inguratuak daude. Albeolo sareak, zabalduz gero, 200 mampsup2;-ko azalera hartuko luke.

95. 1991> euskara batua ikasliburuak mega gaztetxo 0214 Birikak puztu egin dira arnasa hartzean.

96. 1991> euskara batua ikasliburuak mega gaztetxo 0214 Arnasketan sortutako gasak kanporatu egiten dira. Gure biriketatik egunean 12.000 litro inguru aire pasatzen da.

97. 1991> euskara batua ikasliburuak mega gaztetxo 0214 Birikek arnasa hartzerakoan oxigenoa hartu egiten dute eta odolak gorputzean zehar zabaltzen du.

98. 1991> euskara batua ikasliburuak mega gaztetxo 0214 Odolak gas hori biriketaraino eramango du, handik kanporatua izan dadin.

99. 1991> euskara batua ikasliburuak mega gaztetxo 0214 Airea sudurzuloetatik sartzen da zintzurrestean zehar bronkioetara iritsi eta handik biriketara zabaltzen da, birikak puztuz: guzti hau arnasa hartzea da.

100. 1991> euskara batua ikasliburuak mega gaztetxo 0214 Birikiak husteari arnasa botatzea esaten zaio.

101. 1991> euskara batua ikasliburuak igeriketa 00065 Eskubiko besoa uretatik atera eta aireko zatian doan bitartean arnasa hartuz joan eta uretako zatian doan bitartean birikiak hustu.

102. 1991> euskara batua haur-/gazte-literatura k. gorrindo 00053 Ez dakit zer esan gura duen berba horrek, eta galdetu ere ez diet inoiz egin. Baina gure aitak hori esaten duenean, haizea sakon hartu birikietan, eta begien bistan, aurrean, atzean, ezkerrean eta eskuinean daukan guztiari begira hasten da.

103. 1991> euskara batua haur-/gazte-literatura i. irazabalbeitia 00050 Eraztunak osatu zituen birikei zerien tabako-keaz Almirantea hizketan has zedin itxaroten zuen bitartean.

104. 1991> euskara batua haur-/gazte-literatura p. alberdi 0010 Arnasa hartzen zuen, eta haize hozkirria sakoneraino barneratzen zitzaion birikietan, gorputz atal guztiak harrotuz.

105. 1991> euskara batua literatur prosa p. aristi 00248 Txirria sutu eta zupada sakon bat eman dio: haxixaren abisua biriketan, mezularia burura abia dadin.

106. 1991> euskara batua literatur prosa p. diez de ulzurrun 00025 Pentsa ezazu lo zaudela, erail egiten zaituztela eta hantxe esnatzen zarela biriketan aizto bat sartuta daukazula, odolez blai arnasarik hartu ezinda, azken hatsetan, hiltzera zoazela eta deusik ere konprenitu gabe, horregatik;

107. 1991> euskara batua literatur prosa h. etxeberria 00075 Niretzat bizitza, bere aldapa, zailtasun eta atsegin guztiekin, urpean gertatzen den kontua baita eta Rita da nire biriketara airea eramaten dakien bakarra munduan.

108. 1991> euskara batua literatur prosa p. aristi 0011 Ni dardarizo taigabean nauka bere eskua gorputzeko tentsioa lurmentzen hasi zaidanetik, biriketara haizerik iritsiko ez bailitzaidan ireki beharra dut ahoa, haren hatzak, ai!, izter artean pausatuz, haren hatzak, ai! saihetsetan gora igotzean laztan-purtzilka, haren hatzak, ai!, uzki inguruan ukituz bizkarrezurrean gora azkura sortzen...

109. 1991> euskara batua literatur prosa p. aristi 0060 Utz iezadazu entzuten zure zakilaren indarrak estututako biriketatik larri ateratzen den arnasketa ahula, ahula baina ai! hain sakona bere desira itsuan!

110. 1991> euskara batua literatur prosa k. navarro 0044 -Gogor heldu dio biriketakoak, baina sendatuko dugu.

111. 1991> euskara batua literatur prosa k. navarro 0045 -Zure birika horiek ezingo dute eraman.

112. 1991> euskara batua literatur prosa h. cano 0034 Gotzainak esan zuen:
Mutilak itzultzen direnean jada
ez dira lehengo haiek berak izanen.
Zio justu baten alde borroka egin dutelako,
Antikristoaren aurkako azken borrokan.
Beren kideen odolak arraza ohoregarri bat
ernaltzeko eskubidea erosi die.
Heriotza desafiatu dute. Aurre egin diote.
Gutako inor ez da lehengoa
erantzun zuten haiek,
Georgek hankak galdu baititu: Bill itsututa dago;
Jim gajoak, birikak txikituta dauzka, eta hil nahi du
eta Bertek sifilisa harrapatu zuen. Berorrek ez luke batere aldaketarik jasan ez duenik aurkituko
Gotzainak esan zuen:
Atzemanezinak dira Jaunaren bideak


113. 1991> euskara batua literatur prosa j. eizagirre 0203 Isilune mehatxagarri haren erdian, hainbeste eutsi zion arnasari Jacksonek, biriketako mina eta dena hartu bait zuen.


114. 1991> euskara batua literatur prosa j. eizagirre 0203 Jacksonek birikak lasaitu zituen astiro astiro, gorago eta ahulago entzuten ziren pausu-hotsei adi egonez.


115. 1991> euskara batua literatur prosa i. ugarteburu 0096 - Britainia Handian 15 minututik behin pertsona bat hiltzen da birikietako minbiziz.


116. 1991> euskara batua literatur prosa i. ugarteburu 0096 - Birikietako minbizia sortzen du, ETA bronkitisa, ETA bihotzeko gaitza.


117. 1991> euskara batua literatur prosa i. ugarteburu 0130 Orain hasi dira medikuak konturatzen langabeziak hondamen eta tristura sentipenak eta norbere buruaz beste egiteko ahaleginak (lanik gabe daudenetan bederatzi aldiz handiagoa omen da arriskua) ezezik, arazo fisikoak ere badakartzala, bihotzeko eta birikietako gaitzak adibidez.


118. 1991> euskara batua literatur prosa m. gonzalez 0162 Ea sendagileak esan zion hori galdetu nion, eta berak erantzun zidan birikak leizez beteak zituela jakiteko ez zuela sendagile beharrik, eta umeei musurik ez ziela eman nahi, gaitza ez kutsatzearren.


119. 1991> euskara batua literatur prosa m. gonzalez 0162 Ea sendatuko zen galdegin nion, eta berak erantzun zidan, zeuzkan urteekin tamaina hartako gaitzak bizi guztirako zirela, leizeak gero eta sakonago egiten baitira eta birikak bahe baten pare zulatuta dauzkazunean, odola noraezean eta non pausatu ezin jakinik doanez, ahotik ixurtzen zaizu, eta hireak egin dik orduan, hasi hadi zerraldoa prestatzen.


120. 1991> euskara batua saiakera-liburuak amonaren botika 00111 Gehienetan, pertsonak bere birika ahalmenaren herena bakarrik darabil. Arnasa hartzen ikasi behar du organismoak dauzkan ahalmen guztiekin. Arnasa hartze egokiak lau aldi ditu: hartzea, atxikitzea, botatzea, atxikitzea. Gainera, hartu eta bota artean, sabela eta biriketako erdiko eta goiko zatiak erabiltzen dira.

121. 1991> euskara batua saiakera-liburuak amonaren botika 00111 3. Arnasa hartu aztiro, sudurretik, biriketako beheko zatian airez betetzen dela ohartuz (sabela gorantz doa), segi arnasa hartzen biriketako erdiko zatia bete artean (bularra zabaltzen da).

122. 1991> euskara batua saiakera-liburuak amonaren botika 00111 4. Arnasa hartzen segi harik eta biriketako goiko zatia airez bete arte (sorbalda goratu eta atzerantz bota). Orduan, airea atxiki istant batzuz eta bota, oso aztiro, sudurretik ere bai, birikak bete diren ordena inbertituz.

123. 1991> euskara batua saiakera-liburuak amonaren botika 00111 Arnas hartze ariketa bat egiteko, hiru zikloak egiten ikasi behar da: hartu, atxiki sabelean eta bota biriketatik airea pasatzen, egunak joan eta praktika hartu ahala denborak aldatuz.

124. 1991> euskara batua saiakera-liburuak euskararen unibertsoa 00106 Miramar Jauregiko bileretan, abiapuntu nagusietakoa zera izan zen: gizarteko sektorerik desartikulatuenetakoa garen kontzientzia. Euskararen gizarte erakundeena ez da gizarte sektore bat gehiago bakarrik, gure hizkuntz komunitatearen birika baizik.

125. 1991> euskara batua saiakera-liburuak g. aulestia 0553 lung n. (anat.) birika.


126. 1991> euskara batua saiakera-liburuak kirolentrenamendua 0127 Hau gertatu dadin, biriketako albeoloen aireztapena handitu egiten da, eta aldi berean, proportzionalki giharretara doan odol fluxua ere bai.

127. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gizakia 0017 Bihotza, birikak eta gainerako erraiak toraxaren eta sabelaren barruan zintzilikatzeko era, primateengan eta zenbait kuadrupedorengan oso bestelakoa da.


128. 1991> euskara batua saiakera-liburuak x. mendiguren b. 0489 pleura Birikak inguratzen dituen mintza.


129. 1991> euskara batua saiakera-liburuak uzei 0013 Asko izan ziren era honetako ikerketak, bereziki bronkio eta biriketako minbizia aztertzen zutenak, 2. Mundu-Gerraren ondotik batez ere.


130. 1991> euskara batua saiakera-liburuak uzei 0013 Erretzeko azturaren eta minbizi-mota berezi horren agerpenaren arteko erlazio posiblea gero eta nabarmenagoa egin zen, tabakismoa mendearen lehen hamarkadatatik gorantz zihoalako eta bestalde, tabako-kearen errepikazko inhalazioak gehien erasaten zuen organoa birika zela pentsatzea bidezkoa zelako.


131. 1991> euskara batua saiakera-liburuak uzei 0013 Birika eta bronkioetako minbiziaz gainera, ahoko minbizia, hestegorrikoa, pankreakoa, eta maskurikoa ere oso ikertuak izan dira tabakoarekin duten erlazioagatik.


132. 1991> euskara batua saiakera-liburuak lure/3 0209 dipnoo. iz. Zool. Gorputz luzea, ertz biribileko ezkatak, burua ia hezurtu gabea eta arnasa aparatua zakatzez eta birikaz osatua duen arrain hezurduna.


133. 1991> euskara batua saiakera-liburuak lure/3 0209 - Lehor aldietan birikak erabiltzen dituzte arnasa hartzeko.


134. 1991> euskara batua saiakera-liburuak lure/3 0209 Gaur egun bizirik dauden dipnooen artean bi ordena bereizten dira: monopneunomeak, birika zaku bakarra dutenak, eta dipneumoneak, birika bi zakutan banatuta dutenak.


135. 1991> gipuzkera saiakera-liburuak i. olea 00127 Lanbroak eta eguraldi gordiñak biriketan egindako armearme-sareak kentzeko gogoa bazeukaten batek baiño geiagok.

136. 1991> sailkatu gabeak egunkariak gara 1999 00027 Arduratuta egon behar dugu Europan ere, fenomeno hauek sortzen dituzten arnas gaixotasunak, biriketako minbizia kasu, ugaldu egin direla kontuan hartuta.