XX. mendeko Euskararen Corpus Estatistikoa

1. 1940-1968 gipuzkera saiakera-artikuluak arragoa 1964 0061 Bizkai'ko Labe-Jaso'ko langilleok ez dute, adibidez, beren lanak egiten antziñako burniolatan forjariak arragu aurrean egiten zuten bezela.

2. 1940-1968 lapurtera-nafarrera saiakera-artikuluak p. xarritton 0011 Urrunagotik heldu zauku Bilbaoko burdin-olhen burrunbak ekharria, Bizkaiako lur idorraren khalda beroa.

3. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak oihenart taldea 0098 Orduan ateratzen dira burdinolen zenbait propietate ahaide nagusien eskuetatik, eta berriak ugaltzen.

4. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak oihenart taldea 0068 1.4.1 Burdinolen garrantzia .

5. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak oihenart taldea 0068 Eta garai hartako textuei jaramon eginez gero...!, -burdinola bakoitzak ehun bat pertsonentzako ogibidea suposatzen zuen.

6. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak oihenart taldea 0068 - Zertan datza burdinolen garrantzia?.

7. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak x. arregi 0152 Hastapeneko burdin industria haiei burdinolak deitzen zitzaien.

8. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak x. arregi 0152 Aldi hauek argi ikusteko, Euskal Herriko burdinolen eboluzioa azter dezakezue.

9. 1969-1990 euskara batua literatur prosa j.a. agirre 0067 4. Olaundiko burniola Olaundiko burniola Bidasoa hibaiaren ertzean kokaturik zegoen, menditik datorren errekatxo batekin bat egiten duen tokian, berdetasun eta hezetasunez inguratutako sakangune batean.

10. 1969-1990 euskara batua literatur prosa i. garmendia 0045 Zuk bidaliak omen, sorgin arnasen esamesak jasotzeak zilegi balekit hitz barhanei etxaramon, Adur, Urdetegiko gatazka haren ondoren hango lezean gorde eta oihuketa baretutakoan zure lagunak Zakurripurdira abiatu zirenean burdinolara jaisten ikusi ei zintuztenez eta olagizonen tartera nahasten... sinestekoa dateke.

11. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i.m. barriola 0313 Erropaz... eta itxuraz Maisu Juan alda ondoren, an dijoaz lanean ari diren auzoko burniola ikustera.

12. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak zientekn 0387 XI. eta XII. mendeetan zehar Europan uraren indarra probetxatzen hasi ziren, burdinoletako gabiei eta hauspoei eragiteko.

13. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak zientekn 0387 Ezarian ezarian burdinolak ibarretara jaitsiz joan ziren, uraren indarraren bila.

14. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak zientekn 0387 XVI. mendearen erdialdera Gipuzkoan eta Bizkaian baziren gutxienez 300 zeharrola, horietako 118 Gipuzkoan zeudelarik Gipuzkoako burdinolak 120.000 kintale burdina ekoizten zuten penintsularako eta baita Europako beste lurralde batzutarako eta are Amerika eta Asiarako.

15. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak zientekn 0387 Burdinola gehienek ez zezaketen urte osoz lan egin udan erreken emaria asko gutxitzen zelako.

16. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak zientekn 0387 Burdinolen egitura. Laneko prozedura

17. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak zientekn 0387 Burdinola hauen egitura ondokoa izaten zen gutxi gora behera: eraikuntza nagusian mearen eta egurrikatzaren gordailua egoten zen, ibaitik ura hartzeko harlanduzko antepara eta isurbideak izaten ziren, uraren indarra probetxatzeko turtuki edo gurpil hidraulikoa eta honekin bat eginda ardatz nagusia, auspoak eta gabia higiarazteko.

18. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak zientekn 0387 Hiru langile- edo olagizon-mota aritzen ziren burdinoletan: igele edo forjariak, urtzaileak eta morroi gisakoak ziren gatzemaileak.

19. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak zientekn 0387 Euskal Herriko burdinolen ospea

20. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak zientekn 0387 Espainiako erregeek, Frantziara zihoazela, Gipuzkoan zehar iragaten zirenean burdinola hauetako batzu bisitatu ohi zituzten.

21. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak zientekn 0387 Burdinola handiak eta tiraderak

22. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak zientekn 0387 Burdinola guztiak ez ziren tamaina berekoak; laster hasi ziren bereizten zeharrola handiak eta tiraderak zeritzan txikiagoak.

23. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak zientekn 0387 Burdinolen garaian egin zen aitzinapen tekniko aipagarrienetako bat haizearken erabilera izan zen.

24. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. intxausti 0317 Herbestera egin behar zen garrioa salbu, Gipuzkoako burdinolak ziren meazki gehien behar zutenak.

25. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. intxausti 0328 Ez da beti erraza sutegi hauen teknikak ezagutzen; baina burdinolek gizartearengan zuten eraginaz jabetzeko, premiazkoa da egiten zutena jakitea.

26. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. intxausti 0328 II,5. Burdinolen lanak Burdingaiak bi bide har zitzakeen, itsasorakoa eta oletarakoa.

27. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. intxausti 0328 Ospe zabala ukan zuen gure burdinak, eta ez Bizkaiko burdingaiak bakarrik, baita olagizonen burdin landuak ere: ezpatak, ontziak, aingurak... Burdinola bakoitzak 1000/1500 kintal landu zitzakeen urtean (Gorosabel).

28. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. intxausti 0337 1880an hitsi zituen Gipuzkoak bere azkeneko burdinolak (Mujika).

29. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. intxausti 0337 Teknika atzerapen astun bat zekarten burdinolek: 1760tik, eta 1784etik berezikiago, bazebilen burdingintzaren iraultza Ingalaterran.

30. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. intxausti 0337 Cok ikatza Darby-k aurkitu (1709) eta Cort-en metodua- ren bidez labe handietarako baliagarri gertatu zenetik (1784), burdinolak basotik ateratzen hasi ziren: burdingaia, harri-ikatzaren (cok) bidez galdatzea posible gertatu zen, beraz.

31. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. intxausti 0337 Indar berri bat ere asmatu zen, burdinoletarako lagungarri zena: ura jasotzeko Watt-en bapore-makina (1769).

32. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak x. mendiguren b. 0041 Burdin-olak aipatuak ditut, aspaldi samarreko neure hitzaldi bat gogora ekarriz.

33. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak legazpi 0087 Brinkola, Legazpiko lehen burdinolen sehaska, 1864. urtean Norteko trenbidea estrainatzen denean, berpizten da.

34. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak legazpi 0087 Burdinolarekin bat arkitektonik multzo bat osatuz 1952.ean eraikitzen da.

35. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak legazpi 0087 Data honetan ere, burdinolaren berrizketa aurrera eramaten da.

36. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak legazpi 0147 4.4. Burdinolen goraldi eta beherakada.

37. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak legazpi 0147 Burdinolatarako Araudiak babesten zituen, horrela ola berriak eraikitzeko, egur eta ikatzez hornitzeko, burdin salerosketarako....

38. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak legazpi 0147 Geure burdinolen goraldia XIII-XVIII. mendeen artean lekutzen da.

39. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak legazpi 0147 Hona hemen beherakada honen prozeduraren zenbait datu: Legazpik 1533. urtean 20 burdinola nagusi ditu; 8 bakarrik 1608.ean 5, 1777.ean; 4, 1802.ean eta azkenak, Bengolea, 1880. urterarte gutti gora behera lanean iraun zuen.

40. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak legazpi 0147 Azkenik itzali eta hertsi ziren bost burdinolak hauk izan ziren: Olazaharra, Mirandaola, Olaberria, Bikuña eta Bengolea.

41. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak u. larramendi 0007 Azkenik, hainbat faktore ekonomiko garrantzitsuk mugatzen dute Andoaingo bizitza aldi horretan, hala hola: Irun-Madrideko trena pasatzeak, alde batetik (1864), eta, burdinola zaharren ihardueraren ondoren, emango zen industrializazioak, bestetik, La Algodonera Guipuzcoanaren ezarpenarekin, lehenengo (1957-8an), eta Papelera Porturekin geroago, horrela tradiziozko nekazaritza, abelazkuntza eta merkataritzako iharduerei garapen industrial modernoa inkorporatuz.

42. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak a. urcelay 0139 Labe garaiak, artean martxan zebiltzan burdinola bakan batzuk eta bestelako lanetarako ibiltzen ziren sutegiak ziren egur ikatz honetaz baliatzen zirenak eta bertara jotzen zuten baserritarrek etekin batzuk irabazi nahirik.

43. 1969-1990 gipuzkera saiakera-artikuluak lek 0021 Guzti orren geigarri, ordea, sozialki batez ere, ba zan an beste etxedi bat aipatu bearra: olaa, burniola, Lasarte-ola zeritzana; Lasarte-Torreko nagusiarena.

44. 1969-1990 gipuzkera saiakera-artikuluak lek 0021 Burniola orrek itxura aundia ematen bait zion era guzitara Lasarte-auzoari.

45. 1969-1990 gipuzkera saiakera-artikuluak lek 0021 Burniola izenak adierazten duan bezela, burnia lantzen zan olaetan: Bizkai`tik ekarritako burni-miatza burni egiten zan: burni-pieza aundiak eta pieza txikiak: aundiak plantxuelak txingudian gabiaren kolpez; txikiak, martinetean, zirala iltze-entengak, itxas-ontziaren olak elkarrekin josteko, zirala kabil eta txabeta, ontzien tresneritarako; Usurbil`go ta Agiñaga`ko ta Donostia`ko astilleroetatik eskatzen bait zituzten itxas-ontzigintzarako... Gaur lantegirik geienetan bezela, orduan ere olaetan izaten zan ots, zarata eta zalaparta, gabiak txingudian burni-zamarra mallukatuaz ateratzen zuana, eta sutegiko auspoan fifi-ta-fafaz gañera, urak urarkatik palastaka ixurtzean ateratzen zuana....

46. 1969-1990 gipuzkera saiakera-liburuak j. gaztañaga 0084 Urrengo joera, itsas-ontziak egiteko ta burni-oletarako egurra ateratzea izan zan, zugaiztiak larrutuz.

47. 1969-1990 lapurtera-nafarrera saiakera-artikuluak m. sein 0018 Baztertxago Berasategui jaunaren burdin-ola.

48. 1969-1990 sailkatu gabeak egunkariak f. larrea 0001 Datorren astean, hilaren 9an, Legazpiko burdinolak bere ateak zabalduko ditue, eta urtero bezala, olagizonak lanean arituko dira aintzinako moduan.

49. 1969-1990 sailkatu gabeak egunkariak f. larrea 0001 Mirandaolako burdinolan, Legazpitik Oñatirako bidean, olagizon haiek lanean ari ziren, igandeko atsedenaldia kontutan hartu gabe.

50. 1969-1990 sailkatu gabeak egunkariak f. larrea 0001 Eta mundu horren berri izateko lehen urratsa Mirandaolako burdinola ikustea izan daiteke.

51. 1969-1990 sailkatu gabeak egunkariak f. larrea 0001 Oso ondo berrituta
Burdinola hau oso ondo berrituta dago.

52. 1969-1990 sailkatu gabeak egunkariak f. larrea 0001 Azken burdinola herri honetan isildu zen, Bengoleakoa alegia.

53. 1969-1990 sailkatu gabeak egunkariak f. larrea 0001 Zepadiak, hau da, burdinola eta haizeolen hondarrak.

54. 1969-1990 sailkatu gabeak egunkariak f. larrea 0001 Ondo frogatuta dago Erdi Aroan eta geroztik ere, hemezortziren bat burdinola zeudela martxan Legazpin.

55. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak j. artaraz 0046 Bien bitartean, Larrabetzuko burdinolek martxa onean jarraitzen eben, Ameriketako koloniakaz egiten zan komertzioa loratuz joian eta.


56. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak j. artaraz 0046 Burdinolen irabaziakaz gauza bera gertatu zan, basoen atzerakadeak eta pribatizazinoak erakusten deuskuenez; ikatza ataratea, gero eta irabazi gitxiago emoten eban jarduerea bilakatu zan, ikatzaren salneurriak gora egin eban arren.


57. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak j. artaraz 0084 Basoen atzerakadeak, berebiziko ondorioak ekarri eutsozan ikazkintzari, XVIII. gizaldiaren 30. hamarkadatik aurrera ekoizpena ikaragarri murriztuz (ikazkintzaren gaineko arazoak burdinolen atalean jorratuko doguz), Larrabetzuko burdinolek garrantzia hartu ebenean hain justu.


58. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 Euskal Herrian kontrakoa gertatzen zan, burdinolarik gehienak jauntxoen eskuetan egozalako eta honeexek ziralako Erdi Arotik euskal siderurgia kontrolatzen ebenak.

59. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 Muskizen, adibidez, Erdi Arotik, haraneko leinu nagusienak izan ziran burdinolen jabeak.

60. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 Batzuetan, ez zan jabea bera izaten burdinola explotatzen ebana zuzenean, baizik eta diru kopuru baten kobrantzaren bidez egiten eban.

61. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 Burtzeñako Mesedeetako Komentuan Juan Ochoa de Salazar-ek komentu horretako Kapera Nagusiko sortzaile eta zaindariak sortu eban memoria baten hipotekea izan zan El Povaleko burdinolea.

62. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 Komentuari ordainketak egiteari itzi jakonean, honek bere ardurapean hartu eban burdinolearen administrazinoa, eta, berau konpontzea eta mantentzea errentea baino gehiago kostatzen zan ezkero, barriztu, konpondu eta salgai jarri eben.

63. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 1619.eneko zezeilaren 16an, Pedro Salazar Muñatosenen alarguna zan doña Geronima Angela de Velascok burdinolea erosi eban eta 80 anega gariko errentea ordaintzea agindu eban.

64. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 Burdinolearen prezioa 3.000 dukat (1.122.000 marai) zanez, eta doña Geronimak ez eukanez diru hori, zentsu bat hartu eban.

65. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 Ganera, Komentuarenak barik Pedro de Umaran errentatzailearenak ziran burdinolarako tresnak, sutegi-hauspoak ezik, saldu eutsezan.

66. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 Doña Geronima hil zanean, korrituak ordaintzeko modurik ez egoanez, burdinolea saltzea erabagi eben zentsua ordaintzeko.

67. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 1683.ean hil zan Juana de Salazar-ek burdinolearen eta beste ondasunen jaraunspen-lokarria egin eban, eta jabeek euren ondasunen ganean hipoteka barriak izango ebazan zentsua onartzea agindu eban.

68. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 Hori horrela izan ezean, Komentuak burdinolea saldu ahal izango eban.

69. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 1690.eko urriaren 26an, Juana de Salazar-en semeak, Juan Francisco de Salazar y Otañesek burdinolearen legezko jabea zala autortu eban.

70. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 Beraz, Bartolome de Llanok zor ebazan zentsuen ordainketea eskatu eutson Komentuak honi, baina zorraren ardurea hartu ez ebanez, burdinolea enkante publikora atara eben, Komentuari zor jakozan korritu guztiak ordaindu ebazan don Simon de Orcasitas zala enkantegile nagusia.

71. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 Azken hori hil zanean, Luisa Salazar Hurtado de Mendoza, haren emaztea Pedro Ampuerogaz ezkondu zan, eta 1694.ean, biek alokatu eutsen burdinolea Juan de Villarri, eta 1696.ean, Juan de la Quadrari.

72. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 Ordurik aurrera, burdinolea don Simonek irasitako Quadra familiaren etxaguntzari lotuta geratu zan.

73. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 Udalerrian baegoan beste burdinola bat ere: Santelicestik Garapera eta Galdamesera doan bidearen ondoan egoana, Vilochikoa, alegia.

74. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 Simon de la Quadra arduratu zan eregiteaz, nahiz eta El Povaleko burdinolearen jabea kontra jarri.

75. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0072 1693.ean, burdinolea amaitzear egoanean, euriak kalte handiak eragin ebazan egitura eta urtegian, eta hori dala eta, 3.000 dukat gehiago kostatu zan ha berreregitea.

76. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0073 Hirugarren burdinolea, Santelicesen kokatua, Bado Onderokoa izan zan.

77. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0073 Inocencio hil zanean, burdinolea haren ondorengoen eskuetara pasatu zan, eta honeexek hartu eben hori ustiatzeko ardurea.

78. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0073 Muskizko burdinolak, sailkapen orokor bat egiten badogu, burdinola nagusien motakoak ziran, eta euren funtzinoa minerala txongot eta barretara moldatzea zan, gero, burdinola txikietan mehetu eta objektu txikiak gertutzeko.

79. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0073 Halan ere, udalerri honen kasuan katalogazino hau ez da guztiz zuzena, burdinoletan txongotez aparte, tresnak eta jendeak eskatzen ebazan gaiak (untzeak, lan-tresnak, armak, aingurak, burdin-sareak... ) ere egiten ziran eta.

80. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0073 Burdinola batean, gitxienez, 4 behargin egozan:

81. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0073 Burdinolea garbitzen eban eta txatarrak biltzen ebazan, urtzaileari emoteko.

82. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0073 Azkenik, ijeleari eta beste beharginei laguntzen eutsen burdinolea mantentzen.

83. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0073 Beraz, ikusi daitekeanez, lan honeek herritarrei diru-irabaziak emoten eutsiezan, eta horregaitik erakusten eben interes handia hareen lurraldean burdinolak eregi eta mantendu eitezan, Vilochiko burdinolearen kasuan ikusten zan legez.

84. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak muskiz aha 0073 Urte osorako behar zan mineral eta ikatza bildu ondoren, aurreko denporaldiko burdinolan egozan hondakin guztiak garbitzen ziran.

85. 1991> euskara batua ikasliburuak sirimiri/6 0178 Burdinolak eta bertako lana


86. 1991> euskara batua ikasliburuak sirimiri/6 0178 Burdin olak, mota ugaritakoak baziren ere, bi multzotan sailka ditzakegu:


87. 1991> euskara batua ikasliburuak sirimiri/6 0178 Burdinola handi batek hiru edo lau gela izaten zituen:


88. 1991> euskara batua ikasliburuak sirimiri/6 0178 Zure herrian edo inguruan ba al da burdinolarik?


89. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0124 Egur-ikatza erregai bezala erabili izan ohi da, bai etxeetan eta, batez ere, garai bateko burdinoletan.

90. 1991> euskara batua ikerketak j. insausti 00041 Bestalde, jakin badakigu jadanik XIV. mendean lanean ari zela Beasainen, Oria ibaiaren ondoan, Igartzako burdinola ospetsua, oraindik zutik dirauen eta burdinolako jabearen, olajaunaren, egoitza zen izen bereko jauregiaren aldamenean kokatua; beste errege batzuen artean, Felipe III.ak bisitatu zuen Igartzako burdinola Frantziara zihoala, haren idazkari zelarik Antonio Navarro Larreategi j., herriko semea

91. 1991> euskara batua ikerketak j. insausti 00041 1861ean, garai hartan Iurreko eta Igartzako burdinolen jabeak ziren Domingo Goitia j.ak eta Martin Usabiaga j.ak elkarturik, Frantzisko Arana j.arekin batera, lehen fabrika modernoa sortu zuten Beasainen, batez ere hirugarren bazkidearen jabetzako Burugorriñea baserriko lursailetan, egur-ikatza eta zegokion manufaktura erabiliz, labe garaietako burdingintzan jarduteko; Fábrica de Hierro San Martín izena hartu zuen fabrikak eta gaur egun C.A.F. enpresa dagoen lekuan kokaturik zegoen.

92. 1991> euskara batua literatur prosa j.a. arrieta 00117 (...) ibarreko burdinola eta eihera gehienetatiko errenten eta zergen kobratzaile eta beste hainbat kargu irabazpidetsu bezain gozoren jabe izanak ziren Gazteluzar-eko nagusiak, Ugarte aitonenseme-familia alegia, erabat gainbehera jausiak omen ziren XVI. mendearen erdi alderako.

93. 1991> euskara batua saiakera-liburuak x. mendiguren b. 00003 Ospe handia du Euskal Herrian, eta aspaldidanik, burdinaren industriak. Lehenik, mendian meatze txikien eta ikaztobien inguruan egoten ziren agorrolak izan ziren. Ondoren, Somorrostro inguruko enkarterrietako meatze garrantzitsuek zearrolak eta gabiak hornitu zituzten. Antzinako burdinola hauek ibaien inguruan kokatzen zituzten Erdi Aroan ere, horrela, labeko sutegi-hauspoak mugiarazteko eta burdina lantzeko mailu eskergak altxatzeko gauza zen energia hidraulikoa aprobetxatzen zuten.

94. 1991> euskara batua saiakera-liburuak a. agirre 00082 Ereñozuko zubia ere gatazkagai izan zen, bertatik burdinoletatik edo burdinoletara xedaturiko merkantzia ugari igarotzearen ondorioz; honetan, 1578an Donostiari eta Hernaniri konpontzeko agindua ematen zaienean, hauek ez dira atzean geratzen eta Urumeako olagizonei agintzen diete gastuari aurre egiteko.

95. 1991> euskara batua saiakera-liburuak a. agirre 00082 Batzorde Nagusiak gogora ekartzen du derrigorrezko elizkizunetara etortzeko Hernaniko eliztarrek zubitik igaro beharra dutela, eta ondorioz, konponketa modu honetan ordaintzea erabakitzen du: laurden bat Donostiako hiriak eta gainontzekoa zati berdinetan Hernaniko herria eta burdinoletako maizterren artean. Donostia eta Hernani auzitan sartu ziren epai honen aurka.

96. 1991> euskara batua saiakera-liburuak a. agirre 00082 Ibaiak kalte handiak eragin zizkion zubiari 1592an, eta berriro obraren erantzukizunari buruzko gatazka sortu zen, bi herriek, hiru burdinolek ateratzen dutela onurarik handiena uste baitute.

97. 1991> euskara batua saiakera-liburuak a. agirre 00110 Asko dira armadarako aingurak hornitzeko eskaria bereganatzeko lehian sartzen diren burdinolak, baina Hernani da urak bere errotara biltzea lortzen duena: 1750ean Hernaniko Udalak, Josefa Gregoria de Beroiz eta Jose Ignacio Duque de Estrada, Fagollaga, Pikoaga eta Ereñozu burdinoletako jabeak hurrenez hurren, elkartu eta kontratu bat sinatu zuten Gortearekin; beran, urtean 20.000 tona aingura lau urtez zerbitzeko konpromezua hartzen dute, eta ordainetan, mendietako lehengaiaz baliatzeko kreditu eta pribilegioak jasoko dituzte.

98. 1991> euskara batua saiakera-liburuak a. agirre 00110 Baina 1832an berriro lanean hasi zen Fagollagako burdinola Vicente de Ayesta maizterrarekin.

99. 1991> euskara batua saiakera-liburuak industri ondarea 00014 Beraz, iharduera protoindustrialen aztarnak azterlan honetatik at gelditu dira; horien artean Legazpin burdinolak nabarmentzen dira, bertan iharduera garrantzitsua izan baitzuten eta, gaur egun, oraindik ere beraien aztarna ugari ikus daiteke.

100. 1991> euskara batua saiakera-liburuak industri ondarea 00014 Industri ondarea gero eta hobeto ezagutzeari esker eta gizartea eta instituzioak horrek duen garrantziaz ohartzen hasi direnetik, elementu horien balorea gaurkotzeko iharduketak sortzen ari dira han-hemenka. Legazpin, horren adibide dira Olaberriako eta Olazarrako burdinoletan egin diren berreskuratze-lanak edo Udanako gainean dauden meatze-egituretan egindakoak.

101. 1991> euskara batua saiakera-liburuak industri ondarea 00040 Armada karlistak hartu zuen Kataberako meategien ardura. Handik beruna atera eta Olazarrako burdinolan urtzen zuten; behin barrak egin ondoren Azpeitiko arma-lantegira eramaten zuten, bertan gerrarako beharrezkoak ziren produktuak sortzeko.

102. 1991> euskara batua saiakera-liburuak industri ondarea 00040 Egoera hartan, Olazarrako burdinolan, Pedro Alejandrino de Recondoren zuzendaritzapean eta Gipuzkoako Diputazio Karlistako injineruen laguntzarekin, bi labe, labegarai bat eta kaltzinazio-labe bat egin ziren.

103. 1991> euskara batua saiakera-liburuak aralar 00143 Hiru gai horietan garraiatzen zailenak ura eta egurra dira eta Aralarren, Euskal Herriko atlantikoalde guztian bezala, ugariak zirenez, burdinolak bertako erreka eta baso handien inguruan kokatu zituzten.

104. 1991> euskara batua saiakera-liburuak ekonhazk 00452 Tolosako eskakizun batek, datarik ez izan arren 1830 inguruan idatzi eta Gipuzkoako Batzar Nagusiari zuzenduak, azaltzen zuenez, Amerikako eskariak burdinolen eta artisauen jarduerari laguntzen zien eta horren ondorioz, ikatzerako egurra ateratzen zeneko mendien oparotasuna mantentzen zuen.

105. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak j.c. etxebeste 0075 Bestalde eta hurrengo mendeetan batez ere, Urumea ibaiak Goizueta, Arano eta Hernaniko burniolak itsasoko portuekin lotzen zituen eta Soroetako txokoan hain zuzen, Altzan zehar, Pasaiako portura joateko biderik zuzenena abiatzen zen.


106. 1991> euskara batua saiakera-liburuak 15 gertaera 0035 Iharduera haien adierazgarri bikainena burdinolak izan ziren, eta garai batean zeukaten garrantziaren arrastoak leku eta ibai askoren izenetan geratu dira.

107. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. agirreazkuenaga 0015 Jende gehien enplegatu zuen iharduera ez zen, derrigorrez, etekin ekonomiko oparoenak ekartzen zituena: adibidez, ohizko burdinolen bidez lortutako etekinak laborantzan eskura zitezkeenak baino ugariagoak ziren, hainbat eskualdetan.


108. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. agirreazkuenaga 0116 (...), 3 fanderia, ohizko gabiko 8, 100 burdinola martxan, 44 geldirik, eta 200 bat sutegi.


109. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. agirreazkuenaga 0116 Ohizko burdinoletan zuzenean 450 langile enplegatzen ziren guztira.


110. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. agirreazkuenaga 0116 1. Ohizko burdinolen birmoldaketa, baina zegoen azpiegituratik abiatuz, administrazioa, egurrikatzaren kontsumoa eta langileen soldatak nolabait merkatuz eta azken produktua ere merkatuz.


111. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. agirreazkuenaga 0116 1827an G. Gonzalez Azaolak Diputazioaren aginduz idatzi zuen txostenean, proposamen hau argi eta garbi aldarrikatu zuen, hau da, ohizko burdinolak baztertu eta labegaraiak eraiki.


112. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. agirreazkuenaga 0116 3. Britainia Handiko ereduari jarraitu, ohizko burdinoletan burdina merkeago ezin zitekeela atera frogatu ondoren.


113. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. agirreazkuenaga 0140 Urte haietan, 1853an hain zuzen ere, olagizonen batzordeak bigarren galdaketako lantegiak eskualdeka eraikitzea proposatu zuen burdinoletako totxoa erabil zezaten, baina proiektuak ez zuen aurrera egin.


114. 1991> euskara batua saiakera-liburuak telleriarte 0042 Perrak Olazargo burdinolan zeukaten makina batean egiten omen zituzten, gero beheko perratokian josteko.


115. 1991> euskara batua saiakera-liburuak telleriarte 0082 Mirandaola Burdinola dagoen lekuan Markastegi Errota zegoen lehen.


116. 1991> euskara batua saiakera-liburuak telleriarte 0082 1401. urtean Sancho Martínez de Agirre eta bere andre Dona María Sanz-ek Mirandaola burdinolaren erdia Martín Sanz de Gorrotxategi-ri saldu zioten.


117. 1991> euskara batua saiakera-liburuak telleriarte 0082 1436. urtean Martín Sanz de Mirandaola eta bere andre Doña María-k Doña Sancha Martínez de Mirandaola-ri saldu zioten Mirandaola burdinola.


118. 1991> euskara batua saiakera-liburuak telleriarte 0082 1533. urtean Mirandaola etxearen eta burdinolaren jabeak hauexek ziren: Pedro Martínez de Bikuña, Doña Catalina de Elorregi eta Sebastián de Elorregi.


119. 1991> euskara batua saiakera-liburuak telleriarte 0082 1648. urtean Juan López de Plazaola (Lorenzo de Plazaola eta Doña Magdalena de Arrue-ren semea), Ubitarteko Luisa de Plazaola-rekin ezkondu zen, ondasun hauen jabe egingo zelarik, besteak beste: Mirandaola Garakoa; Mirandaola Burdinolaren eta Errotaren %62,5; Brinkolako Ugarkalde eta Errementari; Brinkolako Arabaolazaren olabasoa; kaleko Etxezuri; Elbarrenako Barrenolearen (Bengolea) etxea eta errotak; Oñatiko Labeaga korta; Gabiriko Zuazola Garakoa, Zuazola Azpikoa eta Zuazola Txiki; eta abar.


120. 1991> euskara batua saiakera-liburuak oñati 0016 - Zubillaga (Ipar-Mendebaldean), antzinako burdinolengatik ospetsua.