XX. mendeko Euskararen Corpus Estatistikoa

1. 1969-1990 bizkaiera ikasliburuak j. artaraz 0121 4. maila honetan gizakien elikagaiataz arduratuko gara.

2. 1969-1990 bizkaiera ikasliburuak j. artaraz 0139 Zelan bereizten ete dira janariak euren elikagaietan?.

3. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak ingurunea/oho 0147 Zer emango diozue jateko? Saia zaitezte elikagai desberdinak ematen: pipak, gazta, azenarioak, urraza, harren bat, aurkituz gero....

4. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak ingurunea/oho 0147 Egun osoan zehar jaten al du ala ordu jakinetan? Nola jartzen da jateko garaian? Nola heltzen die elikagaiei? Begira nolako ahoa duen.

5. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0152 Bestalde, Jacques Cousteau, ozeanografo famatua, baikorra da ur hotzen azaleratzearen arazoari buruz, eta elikagai eta nutrientetan aberatsa den hondoetako ura azaleratzeak itsas fauna handia erakar dezakeela tokira uste du.

6. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0008 Gizonek beharrezko dituen elikagaiek hartzeko era da.

7. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0008 Nutrimentu eta nutriente hitzak sinonimoak dira, bata frantsesetik hartua eta bestea ingelesetik; bata edo bestea elikagaietan dagozen oinharrizko sustantzia nutritiboek izendatzeko erabiltzen ditugu (karbonohidratuek, proteinek, lipidoek, ura, mineraleek eta bitaminek).

8. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0008 Gaur egun elikagai energi-emaile hitzarekin izendatzen dira lehenengo hirurak eta elikagai energi-ezemailearekin besteak.

9. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0030 Konkretuki, dieta orekatu batetan elikagai hauek egon behar lukete: 1. Nutriente energi-emaileak, (karbonohidratuak eta lipidoak).

10. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak nz/bbb1 0067 uraren eta elikagaien sarrera / gibela / bihotza / ahoa zabalik / uraren irteera / zakatzak / liseri-aparatua / eskema: ura eta bere mantenugaien zirkulazioa arrain batengan.

11. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak nz/bbb1 0121 Udazkena heltzerakoan, elikagaiak urrituko diren sasoiaren hurbiltasuna iragartzen da, eta animaliak negua igarotzeko prestatzen hasten dira.

12. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak nz/bbb1 0121 Espezie asko, sasoi honetan, lekuz aldatzen dira, elikagaia ugariagoa den tokietara migratuz.

13. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak natur/6 0080 Anhidrido karbonikoa (COampsup2;), landareek beren elikagaia elaboratzeko lehengaia bezala erabiltzen duten aireko gas bat da.

14. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak natur/6 0128 Gizakia behin lurralde konkretuetan finkatzen hasi zenez geroztik, lurra lantzeari ekin zion, zeren, horrela, ehizako elikagaiez gainera beste janari osagarriak lortzen bait zituen.

15. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak zientzia eta teknika 1986 0087 Landareek, beren elikagaia fotosintesiaren bidez lortu ahal izateko, animalien arnasketaz sortzen den karbono dioxidoa dute, lehengai bezala.

16. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak zientzia eta teknika 1986 0087 Gizakia ere, ikuspuntu horretatik begiratuta, puzzle handi horretako pieza bat besterik ez da eta bere iharduerak ondorio onak ala txarrak izan ditzake bere elikagaia lortzeko erabili behar dituen lorzoru eta animaliengan.

17. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. antiguedad 0547 Hala ere, zentzu zabalago batetan hartuta, atmosfera-hidrosfera-litosferako gaiak (ura, elikagaiak, metaleak, erregaiak...) ezezik, inguru fisikoak eta beronen aldaketek gure osasunean eta intelektoan daukaten zeregina ere sartu beharko genuke kontzeptu honetan.

18. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak naturz/oho 0021 Hiru hortz moeta bereiz ditzakegu, hots: Ebakortzek elikagaiak ebakitzen dituzte.

19. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak naturz/oho 0021 Listu-guruinek elikagaiak eralda erazten hasten den listu izeneko likido bat isurtzen dute ahora.

20. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak naturz/oho 0021 Elikagaiak listuaz nahasten ditu, murtxikatzea erraztu eta elikadura-boloa irensten lagundu.

21. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak naturz/oho 0021 2. Elkar itzazu ondokoak geziak erabiliz: ebakortzek haginek betortzek elikagaiak urratzen dituzte elikagaiak ebakitzen dituzte elikagaiak zehatzen dituzte.

22. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak fisika 1990 0087 Hasteko, elikagaien energia.

23. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak fisika 1990 0087 Denok dakigu jatean elikagaietatik energia hartzen dugula.

24. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak fisika 1990 0087 Baina nondik datorkie elikagaiei energia?.

25. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak kuxkux/6 0129 Non izango du garrantzia patatak elikagai bezala?.

26. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak kuxkux/6 0129 Elkarrizketaren ondoren, behaketarekin jarraitu eta mapa batzuen bidez ikusiko dugu ea non egiten diren goian aipatutako elikagai horiek.

27. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0126 Fruita eta barazkiak izan ezik beste guztiak dira elikagai kontzentratuak: esnekiak, arraultzeak, laboreak, patata, ogia, fruitu sikuak...

28. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0126 Fruita beste elikagaiengandik aldenduta jatea gomendagarria da edo esneki kantitate txiki batez.

29. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0126 Desberdintzen ditugu:
- Fruita janorduak. Hutsik edo esnekiekin (yogurra, gatzatua...)
- Barazki janorduak: entsalada edo barazki egosiak elikagai kontzentratu batekin.

30. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0126 Elikagai natural gehienak sustantzia desberdinak konposatuz osatuta daude baina liseriketa erraz egiteko moduan.

31. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0126 Nutrizio elementu mota bi edo gehiagoz osaturiko konposaketa kontzentratutako elikagai batzurekin sortzen da arazoa, adibidez: lekadunekin (indabak, garbantzuak, dilistak).

32. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0126 Elikagai horiek oso kontzentratuak dira karbohidratotan eta aldi berean proteinatan; nutrizio elementuen kontzentrazio bikoitz horrek oso liserigaitzak bilakatzen ditu, urdail eta hestean fermentatzen dute eta gasei bide eman.

33. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0126 Liseri errazak diren elikagaietan konposatu kontzentratu bakarra izaten da nagusi:(...).

34. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0162 Elikagaiak kontserbatzeko erarik onena sikatzea da, hori dela eta airez, eguzkiz sikaturiko fruiten kontsumoa gomendatzen da (piku sikuak, mahaspasak, muxikak).

35. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0162 Elikagaien konposizioa gutxien aldatzen dituen era da, hala eta guztiz, ezin dute fruita freskoa ordezkatu.

36. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0162 Lata, izozki, esne ontziratu, esneki ontziratu, gaziki, eta keatu guztiak eliminatuko ditugu (elikagai keatuek alkitrana daukate).

37. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0162 Hirian bizi diren pertsonentzat eta behi esne freskoa lor ezin dezaketenentzat ahalik eta gutxien erabiltzea gomendatzen dugu, ez da beharrezkoa elikagaia pertsona helduentzat.

38. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0162 Ez dio ardurarik elikagaiaren bizia suntsitzeak, baizik eta ia horrela bere kontserbaketa, garraioa eta almazenaketa errazten dugun.

39. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak m. aramendi 0006 Elikagai horiek ZIRKULAZIO SISTEMAren bitartez zabaltzen dira gorputzan zehar.

40. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak naturorienta 1984 0204 11. Helburua
- Historian zehar elikagaien kontserbazioa nola egin den eta bere gizarte-inplikazioak aztertuko diren irakurketa eta eztabaida.

41. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak naturorienta 1984 0204 - Elikagairik arruntenak kontserbatzeko moduei buruzko koadroak egin.

42. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak naturorienta 1984 0204 - Elikagaien kontserbazioari buruzko zenbait praktika egin laborategian.

43. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak lehenzikloesper 1987 0036 F) Elikagaiak denbora luzez uretan edukitzen baldin badira, galdu egiten dute beren elikagaitasuna.

44. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak beasain 0159 Ehiza, ezinbesteko iharduna zen gizakiarentzat, izan ere, elikagaiez gainera, larruz hornitzen bait zuen jazteko eta hezurrez tresnak egiteko.

45. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. agirre 0015 Gaur egun definizio hori osatu egin da, eta honela defini genitzake: zenbait gai organiko, elikagaietan kopuru txikietan daudenak, eta berez janari izan gabe ere, gorputzaren garapen eta funtzioetarako nahitaezkoak direnak.

46. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. agirre 0083 Baina, gogoratu beharra dago elikagaiak eskasak direnean (gerrateak, gosealdiak, hondamendiak, etab.), eritasunaren intzidentzia asko jaisten dela.

47. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0051 Honela, lan eta aurrerapen handiak egin dira bide honetatik azken urteetan, sortzen dituen aukera ugariak direla medio; adibide gisa, interesgarriak ditugun proteinen edo beste eratako molekula organikoen sintesia, edozein biomasa eraldatzeko prozesuak, energia edo elikagaien produkzioa, kutsaduraren aurkako borroka, e.a.

48. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. madariaga 0036 Kateako lehen etapan elikagaiak berriztatu ondoren, klorofila-kantitate osotik %5-20 nanoplanktonari dagokiona izaten dugu (Hallegraef, 1981).

49. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. madariaga 0036 Elikagaien absortzioa.

50. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. madariaga 0036 2. irudian agertzen zaigun grafikotik atera ditzakegun ondorioen bitartez, zelulen tamainuaz orokorpen hau egin dezakegu: teorikoki, zelula txikiak handiekin konparatuz, hazteko eta elikagai-kontzentrazio altua denean elikagaiak erabiltzeko elementurik onenak dira, zeren eta gainazal/bolumen erlazioa handiagoa bait dute.

51. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. madariaga 0040 Larratze-presio selektiboan, organismoen tamainua oso parametro garrantzitsua dugu; iragazketa elikagaiak harrapatzeko metodotzat kontsideratzen badugu batipat.

52. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. madariaga 0040 Bestalde, izaki hauek kopepodo eta beste metazooplankton-elementuen elikagaia direla badakigu (Berk et al, 1977; Porter et al, 1979; Robertson, 1983).

53. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak bibalbio 0111 Kasu honetan beraz, tenperaturak elikagaiaren erdiespenean eta prozesamenduan inplikatutako prozesu mekaniko eta fisiologikoetan zuzenki intziditzen bide du (SASTRY, 1979).

54. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. agirre 0140 Umerik gehienek oso ongi onartzen dituzte aldaketa hauek eta hobe da inola ere umea ez bortxatzea; elikagairen bat errefusatzen badu hobe ez insistitzea, eta geroago beste saio bat egitea.

55. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak kontsumproi 1990 0033 Kontsumoaren barruan sartzen den elikagaiei buruzko gai honetan, frutak pertsonaren elikadurarako duen garrantzia aztertzeari ekin genion, nola kontserbatu eta konserbak gertatzeko prozesua ikertu genuen, bai artesautzazkoa eta bai industria-bidezkoa ere.

56. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak balea eta euskaldunak 0041 Animalia hauek oso txikiak ziren eta beren elikagaiak harrak eta ornogabeak ziratekeen.

57. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak i. mendiguren 0135 Beste batzuek, gerlariek bezala, etxea eta elikagaiak zaintzen eta babesten dituzte.

58. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak i. mendiguren 0159 Berde hori klorofilaren ondorioz da, elikagaiak egiteko hostoek erabiltzen duten substantzia kimikoa delarik klorofila.

59. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. suarez 0019 - Elikagaiak erosi eta kontsumitu aurretik, kontu izan behar dugu ondo dauden ikusteko.

60. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. suarez 0019 - Ontziratutako elikagairen bat kontsumitu aurretik ahikortasun datari begiratu. Beti jarri behar du.

61. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. suarez 0019 - Zure liseri aparatua ondo ibil dadin izan kontutan gomendio hauek: - Jan ezazu poliki eta ondo murtxikatu elikagaiak.

62. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. suarez 0019 10. Esan ezazu honako elikagai hauek erosi edo kontsumitu aurretik izan behar ditugun kontuak: arraina, esnea, yogurta, fruta.

63. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. suarez 0019 Arroz egosia, sagar errea eta yogurta elikagai gomendagarriak dira beherakoa dugunerako.

64. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak a. martinez 0091 Horrelako horzdurak elikagaiak hausteko erabilgarriagoak ziratekeen, lakuetako belarrak jateko baino.

65. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak a. martinez 0125 Elikagai bila zebilenean itsas-sakonetan ere murgilduko zela dirudi.

66. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.a. berriotxoa 0012 Moldakuntza morfologikoak, beste animali taldeetan bezala, elikagaia lortzearekin lotuta daude, e. b.: Mantis religiosa-ren hanka atzilariak; edo bestela eraso edo defentsa teknikekin.

67. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak i. aldabe 0025 Adierazi beharrekoa, gaztainondoa, inbasore erromatarrengandik inportatua, heldu aurretik, gure lurraldean finkaturiko gizaki primitiboen elikagaian ezkurra sartzen zela.

68. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak i. aldabe 0039 Bere sustrai-sistema, oso garatutako sustrai zentral, hots, ur ponparako ahalmen haundia duena eta lurraren beheko horizonteez geroztik elikagaiak dituena, eta azaleko beste hainbat albo-sustraiz dago eratua.

69. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.a. berriotxoa 0051 Bere hazkundea gure garaiaren aurreko 200 urtean kokatzen dugu, haziak elikagai bezala erabiltzeko.

70. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.a. berriotxoa 0068 Elikagai bezala duten interesari dagokionez, antozoo batzu janari gisa erabiltzen dira zenbait lurraldetan.

71. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. zabaleta 0109 Burutzen diren iharduera nagusi bezala aipa daitezke metalen tratamendua, produktu metalikoen fabrikaketa, erramintagintza, tailer mekanikoak, elektrizitate tailerrak, arte grafiko eta inprimategiak, elikagaien transformazioa, industria kimikoak... azpimarratzekoa delarik, bai eta ere, biltegitarako erabiltzen diren lokalen kopuru handia.

72. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. zabaleta 0109 Oinarrian, merkataritzara, ostalaritzara eta konponketetara zuzenduriko iharduera sailen nagusitasuna somatzen da: elikagaien salmentara dedikaturiko iharduerek, tabernek eta jatetxeek hartzen dute udaleko establezimenduen portzentaiarik handiena.

73. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak x. kintana 0054 Horietako askorengan zelula-mintzak irekiune bat du, elikagaiak barruratzeko (zitostoma), batzutan hodi moduko batez luzatua (zitofaringea).

74. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak emboroi 0127 Zuzenki Nutrizioarekin lotuta ez badago ere, berarekin harreman estuak dituelako, elikagaien higieneari buruzko arloa ere ikusi eta ukitu zen Biltzarrean.

75. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak emboroi 0127 Argi geratu da elikadura-industriak elikagaien kalitate-kontrola ere bere gain hartu behar duela, kontrol horrek duen espektro zabalean (mikrobiologikoa, kimikoa zein nutritiboa).

76. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0021 Prozesu guzti honen ondorioz ahoratutako elikagaiak ore moduko bat bihurtzen dira, hestegorrian barrena urdailera iritsi eta bertan liseriketari hasiera emateko prest.

77. 1969-1990 sailkatu gabeak egunkariak egin 1986 0001 Hegoamerikako herrialde horretako adituek, gutxienez hamahiru hondamen ekologiko aurkitu dituzte Txileko lurraldeetan, hala nola, ur, atmosfera, eta elikagaien kutsadura, basalore eta animalien hondamena eta meatzaritzaren eragina inguru giroan.

78. 1969-1990 sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... p. chavarri 0001 Garraiatzen gaituen ibilgailua, sukaldea eta bisitatzen ditugun herrietan aurki ditzakegun elikagaiak.

79. 1991> euskara batua administrazio-idazkiak merkatlegea 1999 00024 1.-Aurreko atalean ezarritakoari kalterik sortu gabe, Eusko Jaurlaritzak, merkataritzako aginpidea duen sailaren proposamenez, ohiz kanpo iharduerarako neurriak hartu ahal izango ditu elikagaien eta/edo behar-beharrezko produktuen banaketa-bideetan, horniketa-defizitak hala eskatzen duenean.

80. 1991> euskara batua ikasliburuak historia eta artea/dbh 00120 samurai: diruaren edo elikagaien truk jaunen zerbitzura zegoen gerlari profesionala.

81. 1991> euskara batua ikasliburuak inguruaren ezaguera/5 00014 Dietak mota guztietako elikagaiz osaturik egon behar du, hau da, dietak osoa izan behar du. Halaber, garrantzitsua da dietak elikagai bakoitzaren kopuru egokia izatea, hau da, dietak orekatua izan behar du.

82. 1991> euskara batua ikasliburuak inguruaren ezaguera/5 00014 Dieta osoa eta orekatua izateko, ideia hauek izan behar ditugu kontuan: Haragia eta arraina jan behar dira; Fruta eta barazkiak jan behar dira egunero, bitamina asko dituztelako; Esnea hartu behar da egunero, kaltzio asko baitu; Ez da gozoki eta koipe gehiegirik jan behar; Zuntz ugari duten elikagaiak hartu behar dira, adibidez, barazkiak, dilistak, indaba zuriak...

83. 1991> euskara batua ikasliburuak inguruaren ezaguera/5 00014 Elikagaien kopurua

84. 1991> euskara batua ikasliburuak gizarte zientziak/dbh 00051 Nekazari produktuen osagarri izango diren beste elikagaiak, ehizatik, arrantzatik eta oihaneko fruitu bilketatik ateratzen dituzte.

85. 1991> euskara batua ikasliburuak gizarte zientziak/dbh 00076 Jaurerrietako bizibiderako behar zena (elikagaiak, jantziak, tresnak...) bertan sortzen zuten, maila honetan buruaskiak izanik.

86. 1991> euskara batua ikasliburuak gizarte zientziak/dbh 00080 Historiako beste garai batzuetan berriz, oparotasun gehiago izango zuten eta horrek, 26. jarduerako irudian ikus daitekeen bezala, lanaren banaketa ekarriko zuen eta soberakinak sortzean, merkatu ekonomia bultzatu: elikagaiak beste produktuekin trukatzeko aukera zuten.

87. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurugiro 1998 00127 Ibaiertzeko basoaren suntsipenak habitat (urmaelak, ur lasterrak...) eta espezie ugariren galera dakar, gizartea izaera desberdineko hainbat baliabide berritzaile gabe utziz, esaterako elikagaiak, baliabide energetikoak, produktu kimikoak eta sendagaiak.

88. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurugiro 1998 00127 Hori guztia gure kalterako da. Landare eta animalien aniztasuna, aitzitik, ingurune osasuntsuaren adierazle da. Ingurune hauetan, elikagaiei, sendagaiei eta abarri dagokienez, aukerak zabalak dira.

89. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurugiro 1998 00127 Nekazaritza intentsiborako erabiltzen diren substantziek ere, ongarri, plagizida eta herbizidek besteak beste, agente kutsatzaileak izaten dituzte. Substantzia hauek elikagaietara eta uretara heltzen dira eta hauek irensteak kalte larriak eragin litzake osasunean.

90. 1991> euskara batua ikasliburuak erlijio katolikoa 2 00122 Eukaristia, berriz, kristauak bere bizitzan zehar duen elikagaia da.

91. 1991> euskara batua ikasliburuak aita santuen erroman 0008 Lorpen hauek garrantzia handikoak izan ziren, lurralde horiexetatik hain zuzen heltzen bait ziren Erromara premia biziko elikagaiak, hala nola garia, gatza, haragia eta ardoa.


92. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurua/4 0010 Bertatik elikagaiak zurrupatuko dira eta honela energia eskuratu.


93. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurua/4 0010 Heste lodiak elikagaien ura eta edandako likidua zurrupatuko du.


94. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurua/4 0010 Urdailak hiru geruza gogor izango ditu elikagaiak nahasteko.


95. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurua/4 0140 Zure eskualdeko pertsonek, ekoizten ez dutena eta behar dutena erosten dute: elikagaiak, liburuak, jantziak, elektra-tresnak, e.a.


96. 1991> euskara batua ikasliburuak hizkuntza/6 0180 Fruituaren oskola ganaduen elikagai bezala erabiltzen da.


97. 1991> euskara batua ikasliburuak aek 0239 Erditu eta gero, honen bitartez, amak umeei elikagaia ematen die.


98. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0195
Moluskuen filuma 70.000 bat espeziez osatuta dago.
Segmentatu gabeko gorputz biguna dute eta, gehienetan, maskorra.
Ugalketa sexuala izaten dute eta zenbait espezie hermafrodita da.
Nahiz sorreraz itsastarrak izan, habitat oso desberdinak kolonizatu dituzte: tropikoak, poloak, mendi-gailurrak, dunak...
Zenbait espezie elikagai preziatuak dira (txirlak...)

99. 1991> euskara batua ikasliburuak j. ossa 0077 Mendian aurkitzen dituzten elikagaiei mendiko zanpa deitzen diete australiarrek.

100. 1991> euskara batua ikasliburuak lur eta ingurugiro 00300 Agerikoa da lurzoruko materia organikoaren garrantzia, behar duten elikagaia eskaintzen baitie mikroorganismoei.

101. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz/dbh 00153 - Gogoratu aurreko ikasturteetan ikasitakoa, eta erantzun: Van Helmont-ek esperientzia horretan kontuan izan zituenez gainera, beste zein elikagai eta energi iturri behar ditu sahatsak hazteko? Zer esperientzia diseinatuko zenituzke hori frogatzeko?

102. 1991> euskara batua ikasliburuak igeriketa 00003 Bestalde, igeriketa oso funtzio garrantzitsua izan da elikagaiak aurkitzeko nahiz urak dituen oztopoak gainditzeko.

103. 1991> euskara batua ikasliburuak argia/3 0123 - Ezer gehiago esaten al digu ogiak? (adiskidetasuna, elkarbanatzea, elikagaia...)


104. 1991> euskara batua haur-/gazte-literatura z. fernandez 00060 Gaztelu osotik zerbitzariak alde batetik bestera zebiltzan jo ta ke atsedenik hartu gabe, batzuk elikagaiez betetako zakuak zeramatzaten, besteak ordea erreinuko armarik onenak... etab.

105. 1991> euskara batua literatur prosa j. arretxe 00054 Denei hain atsegina iruditu zitzaien elikagai berria, jan eta jan ibili ziren denbora luzean.

106. 1991> euskara batua literatur prosa p. aristi 00195 Umotzeko denbora asko eskatzen duen landarea da, eta normalki fruitua nerabetasun garairako heltzen da: horra umetako iraina orain nerabearen izaera eta harremanak sendotuko dituen elikagai bilakaturik.

107. 1991> euskara batua literatur prosa i. irazabalbeitia 0049 Emerjentzi motxila hartu zuen, bertan zenbait botika, bitamina eta elikagai kontzentratuak, iparrorratza, lotarako zakua eta antzeko beste hornigai batzuk zeudelarik.


108. 1991> euskara batua saiakera-liburuak x. mendiguren b. 00082 ELIKAGAIAK

109. 1991> euskara batua saiakera-liburuak x. mendiguren b. 00082 Eztia eta gazta izaten dira biziraupenezko ekonomia duten herrien funtsezko bi elikagai. Lehena oso denbora luzean izan zen nekazaritza eta abelazkuntza jarduera nagusi izan duten herrietan gozagarri ia bakarra. Garai batean, ohikoa zen gure baserrietan finkapen-erlauntza bat edukitzea. Erleek, jakina denez, ez dute eztia bakarrik ematen, aldiz, argizaria eta beste produktu batzuk ere lortzeko aukera eskaintzen dute. Argizariak, gauez argia ematen duten kandelak egiteko balio duenak, garrantzi handia zuen folklore aberatsez inguratuta egon diren liturgian eta hileta-erritualetan.

110. 1991> euskara batua saiakera-liburuak x. mendiguren b. 00082 Gazta, etxekotzearen garaietatik ezagutzen den elikagaia da eta antzinako herri haiei aurrerapen izugarria ekarri zien, proteina ugari zituen esnekia denbora luzez iraunarazteko eta garraitzeko aukera ematen baitzien. Euskal Herrian ardi latxaren esneaz egiten direnak dira ezagunenak, Idiazabal motakoak.

111. 1991> euskara batua saiakera-liburuak garm 00038 58. San Blas beti izan ohi da eztarriko gaitzentzat erremedio ona. Egun horretan ere elikagaiak bedeinkatzen dira.

112. 1991> euskara batua saiakera-liburuak arrain kontserbak 00016 Arrainaren transformazio-prozesuak, Hiribilduetako eta Hirietako Herri-Ordenantzetan araututa zeudenak, elikagai ez ziren produktuak sortzeko zirenean, Ternuako lantegietan eramaten ziren aurrera. Balea ehizatu eta gero, lantegira eramaten zuten, kostaldean kokaturik bera, eta han adreiluzko eta buztinezko labeak eraikitzen zituzten estalpeetan, galdarak eta pertzak jartzen ziren animaliaren koipea jasotzeko.

113. 1991> euskara batua saiakera-liburuak arrain kontserbak 00088 1795. urtean, Frantziako Direktorioak sari bat eskaini zuen elikagai freskoen jatorrizko ezaugarriak luzaroan gordetzeko kontserba metodoren bat aurkitzen zuenarentzat. Nicolas Appert-ek, ondoriorik gabeko makina bat saio egin ondoren, elikagaiak gordetzeko sistema bat asmatu zuen 1809. urtean: janaria kristalezko potoetan egostea eta oraindik bero zegoen bitartean potoak ixtea.

114. 1991> euskara batua saiakera-liburuak arrain kontserbak 00088 Joseph Colinek perfekzionatu zituen Appert-en teknikak, elikagaiak aldez aurretik esterilizatuz. Appert-en teknikari egindako hobekuntza hauekin izugarri handitu ziren erraz usteltzeko jakiak probetxatzeko aukerak, eta jakina horien artean arraina kontserbatzekoak. Teknika berri hauen ildotik sortuko den arrain kontserben industria berria, hein batean, upeletan gatza emanda jarritako arrain eta eskabetxearen betiko industriaren jarraitzailea da (lehengaia, izatez, bera da eta sarri askotan enpresariak ere lehengoak dira), baina, egia esan, bazen desberdintasun nabarmen bat.

115. 1991> euskara batua saiakera-liburuak arrain kontserbak 00088 Lehen urratsetan, fabrika horietako gehienen ezaugarriak honakoak ziren: eraikin txikiak eta espezializaziorik gabekoak. Hala, fabrika horietan ohiz arrainarekin batera beste elikagai batzuk ere kontserbatzen ziren, eta sardina, atuna eta oliotako beste arrain edota saltsekin batera, haragi eta barazki kontserbak ere egiten ziren itsas armadarako, itsas ontzi partikularretarako edota kolonietako merkatu babestuetarako.

116. 1991> euskara batua saiakera-liburuak ekonoinarriak 00075 Hala ere, merkatu diren leku fisikoak ere badaude. Herri guztietan egoten da azoka egiteko lekua. Askotan merkatu-plaza deitzen zaio eta hor ohiko kontsumo-ondasunak (elikagaiak gehienetan) saldu eta erosi egiten dira. XIX. mendean kotoiaren merkatu nagusia New Orleans-en zegoen. Chicago eta Odesa gariaren merkatu nagusiak ziren, eta abar.

117. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak s. mendarte 00010 Herbiboroek eragindako ondorioen artean elikagaien birbanaketa, elikagaien birziklapen-tasaren aldaketak, larratzearen bidezko elikagai-sarreraren igoera eta amonioaren lurruntzearen bidezko nitrogeno-galera aipa daitezke.

118. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak s. mendarte 00011 HERBIBOROEN ERAGINA ELIKAGAIEN ZIKLOAN

119. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak s. mendarte 00011 Herbiboroek toki jakin bateko elikagaien eskurapena alda dezakete; hauek landare-ehunak baino errazago deskonposatzen diren gorotz eta gernua bezalako eskreziotan eraldatzen dute beren bazka.

120. 1991> euskara batua saiakera-liburuak sexua 00242 Elikagai horiek guztiak afrodisiakotzat hartzen dira eta lehen hirurak hinduek ofizialki debekaturik dituzte.

121. 1991> euskara batua saiakera-liburuak emakumeak eta feminismoa 00049 Elikagaiak prestatu zituen eta jakitokia eta sotoa kontrolatzen zituen; azken bi lan horiek oso garrantzitsu bihurtzen ziren krisialdietan.

122. 1991> euskara batua saiakera-liburuak elexp delitu 00105 su lazgarriak iziotu dira, bizirik zeuden giza gorputzak garren elikagai bihurtu dira;

123. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. elberdin 00018 Delako ustiapenak erauzketa izan zuen helburu, elikagaiak, arrainak eta, batez ere, minerala eta zura oinarri zituen erauzketa.

124. 1991> euskara batua saiakera-liburuak ekonhazk 00149 Elikagai guztiak eurek landutakoak zirela zehaztuko da.

125. 1991> euskara batua saiakera-liburuak x. arana 0099 Bestalde, oihanaren mugetan hartzak aukera handiak ditu, izan ere larreetan ahabiak, belarra, konopodio-zelaiak hartzak eta bai basurdeak ere unbelifero honen tuberkuluak jaten ditu eta beste makina bat elikagai lor bait ditzake, arriskua somatuz gero berehala oihanean izkutatzeko aukera izanez gainera.


126. 1991> euskara batua saiakera-liburuak x. arana 0099 Bertan nahikoa elikagai, eta normaltasun minimoaz bizitzeko adina lasaitasun eskeiniko dion babeslekua behar ditu.


127. 1991> euskara batua saiakera-liburuak l.m. bandres 0048 Hiriaren eta herrixkaren arteko desberdintasuna hau da: herrixkako biztanle gehienak elikagaiez, hots, nekazaritzaz, arduratzen diren bitartean, hirietakoak ez.


128. 1991> euskara batua saiakera-liburuak l.m. bandres 0048 Horregatik, zuzenean elikagaiez arduratzen ez ziren hiriko biztanleentzat soberakinak egongo ziren.


129. 1991> euskara batua saiakera-liburuak h. etxeberria 0080 Bizarrak eten eta hankaren gainean mugituz, apur bat urrutirago joaten daki, betiere elikagai hobeen bila.

130. 1991> euskara batua saiakera-liburuak hd kulturak 0039 Lurralde jakin batzuetan ibiltzen ziren ur eta elikagai bila.

131. 1991> euskara batua saiakera-liburuak hd kulturak 0039 Familiatan banatuta ehizatzen eta biltzen zituzten elikagaiak, baina tribuari leialtasuna zor zioten eta, horrez gain, betebeharrak eta senidetasun-sistema konplexuak zituzten.

132. 1991> euskara batua saiakera-liburuak hd kulturak 0049 Hala ere, lurraldeko benetako jabeek, bertan ez badaude ere, han harrapatzen den elikagaietan eskubideak dituzte.

133. 1991> euskara batua saiakera-liburuak hd kulturak 0101 Azken milaka urteetan aldaketa garrantzitsuak izan ziren: elikagaiak nekazaritzaren eta abelazkuntzaren bidez produzitzen hasi ziren eta horren ondorioz biztanleriaren dentsitatea asko hazi zen.

134. 1991> euskara batua saiakera-liburuak hd kulturak 0119 Normalean lehen ia denak kostaldean bizi ziren eta ia elikagai, erregai eta arropa guztiak itsasotik lortzen zituzten: foka, mortsa eta baleetatik.

135. 1991> euskara batua saiakera-liburuak hd kulturak 0119 Orain dela gutxi arte naturako ekonomiaren arabera bizi ziren, ehizatzen zituzten animaliengandik elikagaiak eta larrua lortuz.

136. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. errekondo 0009 Lorategian, basoan edo beste inguru natural batean bizi den landarea, lurrean dituen elikagaien arabera haziko da.

137. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. errekondo 0009 Aldiz, etxe barruan ditugun landareek lurretik elikatzeko aukera oso mugatua dute eta ematen zaizkien elikagaiek segurtatuko dute beren etorkizuna.

138. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. errekondo 0009 Landareentzako elikagaiak bi eratara berritu ohi dira: urteoro edo bi urtetik behin lorapoteko lurra berritu, edo lurra mantendu eta ongarritu.

139. 1991> euskara batua saiakera-liburuak 15 gertaera 0035 Matxinoek eta gizarteko beste zenbait sektorek ez zuten elikagaiak zuzenean produzitzen lan egiten.

140. 1991> euskara batua saiakera-liburuak kirolentrenamendua 0127 Hala ere, beste funtzio batzuk ere betetzen ditu: elikagai, metabolito eta hormonen garraioa, gorputzeko azido-base oreka mantentzea...

141. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gaztentz/1 0005 Hor amaitzen da landare-bizitza, ezen eguzkia ezin baita sartu sakonera hori baino beherago eta ondorioz animaliek arazoak izaten dituzte elikagaia aurkitzeko.


142. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gaztentz/1 0005 Arrain harrapariei zail egiten zaie iluntasun gutxi populatu horretan elikagairik aurkitzea, baina lortzen dutenean, haien hortzei ez die harrapakinak erraz ihes egiten.


143. 1991> euskara batua saiakera-liburuak i.v. de sarasti 0018 Nekazaritzak herrialdean behar adina elikagai ematen ez zituenez, itsasotik ekartzeko askatasunez baliatzen zen Gipuzkoa behar zituen janariak eskuratzeko, ez baitzuen arielik ordaindu behar.


144. 1991> euskara batua saiakera-liburuak p. barrena 0092 (...), eros ezazu lorapotetan jartzeko lurra eta landarentzako elikagairik ere (organikoa, mesedez!), adibidez, arrain-isurkina.


145. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j.r. aizpurua 0136 Lehen hominidoek beren elikagaiak landare-mundua ustiatuz eskuratuko zituzten, eta agian noizbehinka, goseak bultzata, ehizatutako animalia txikiez elikatuko zen, gaur egun txinpantzeek egiten dutenaren antzera.


146. 1991> euskara batua saiakera-liburuak bidaiazient 0110 Elikagaiak atoian zihoazen txalupa txiki batean.


147. 1991> euskara batua saiakera-liburuak mundua 1993 0079 Hiru joera horiek oro, galgarriak gertatu zaizkie bereziki nekazal-munduko emakumezkoei; euren produkzio-gaitasuna murriztua ikusi izan baitute, hala produkzio soilarekiko, nola behar hainbat elikagairen produkzioarekiko.


148. 1991> euskara batua saiakera-liburuak mundua 1993 0079 Halatan, leinuburu zuten gizonezkoari eskatzen zioten elikagairik produzitu ahal izateko behar zuten lur-saila; lur sail hori, familiaren neurria eta premien araberakoa ohi zen.


149. 1991> euskara batua saiakera-liburuak oñati 0033 1. Elikaien urritasuna.


150. 1991> euskara batua saiakera-liburuak oñati 0033 - Elikaien urritasuna.


151. 1991> sailkatu gabeak egunkariak dnavarra 1998 00078 Udazkeneko lehenengo asteetan biltzen dira fruitu hauek, eta elikagai bikain eta goxoak dira, osagaiei begiratuz gero konturatu ahal izango garen moduan.

152. 1991> sailkatu gabeak egunkariak egunk 1996 0020 Zaire ekialdean dauden errefuxiatuei elikagaiak bidaltzeko aire bidezko zubia zabaldu zuen asteazkenean Nazioarteko Gurutze Gorriak.

153. 1991> sailkatu gabeak egunkariak egunk 1991 0007 Askapenak Irakerako bidean jarri du bildutako elikagai eta dirua


154. 1991> sailkatu gabeak egunkariak egunk 1991 0007 Herri irakiarrari eta kurduari elkartasuna azaltzeko Askapena erakundeak Euskal Herrian egin duen kanpainan zazpi tona elikagai eta milioi pezetatik gora (50.000 liberatik gora) jaso ditu.


155. 1991> sailkatu gabeak egunkariak egunk 1991 0007 Elikagai horiek Irakerako bidean direla jakin erazi zuten atzo Askapenako ordezkariek, eta dirulaguntza palestindarrei ere zuzenduko zaiela.


156. 1991> sailkatu gabeak egunkariak egunk 1991 0017 Mikhail Gorbatxov eta Boris Ieltsin, SESB eta Errusiako lehendakariekin izandako bileren ondoren, mendebaldeko nazioek Soviet Batasunera bidaltzeko ekialdeko nazioetan elikagaien erosketa finantziatuko zutela adierazi zuen Lehen ministroak.


157. 1991> sailkatu gabeak egunkariak egunk 1991 0017 Izan ere Soviet Batasunak produzitutako elikagai ugari azpiegiturak jasaten dituen arazoengatik ez dira kontsumitzailearengana heltzen.


158. 1991> sailkatu gabeak egunkariak egunk 1991 0017 Lehen ministro britainiarrak elikagaien orniketa agindu bazuen ere, etorkizunean mendebaldeko nazioek diru laguntza eskaintzeko erreforma prozesua areagotzea eskatuko zutela azaldu zuen.


159. 1991> sailkatu gabeak egunkariak dnoticias 1994 0046 Lurra mantentzeko, elikagaiak sortu beharko dira baina ingurunea gaur egun baino gutxiago erasoz.


160. 1991> sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak ttipi-ttapa 1999 00008 Zergatik ote da, hain onak baldin badira elikagai transgenikoak?

161. 1991> sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak ttipi-ttapa 1999 00008 Elikagai transgenikoak manipulazio genetikoaren bitartez lortzen dira, laborategiko teknika konplexuak erabiliz.

162. 1991> sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak ttipi-ttapa 1999 00008 Baina hori bai, oso erraza da aziendarentzat erosten dugun pentsuetan elikagai transgenikoak aurkitzea.

163. 1991> sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak ttipi-ttapa 1999 00008 Zonalde honetan plantazio transgeniko gutti dago, baina oso erraza da aziendarentzat erosten dugun pentsuetan elikagai transgenikoak aurkitzea.

164. 1991> sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak aretxagazeta 1996 0011 Prestakuntza fisiko egoki batek, norbere indarraren mugak non dauden eta noraino iristeko gai garen jakiteak, elikagai egoki batekin batera mendiaz disfrutatzen lagunduko du.

165. 1991> sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... erlezantza 1998 00027 Elikagaien premia eta beharra ez dira berdinak, halere, urtearen aro guztietan.

166. 1991> sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... erlezantza 1998 00027 Elikagai bizigarria du erleak eztia, baina proteinak ere behar-beharreko dituenez, hazigarri gertatzen zaio polena, umeari bereziki.

167. 1991> sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... erlezantza 1998 00027 Bestalde, ohar erlea dela, besteak beste, etxabereen artean (egun ganaderitzaren barne kontsideraturik dago erlea), bere burua elikagaien aldetik defendatzeko, beretzat gordailu egoki bat hornitzeko gai den bakarretarik, esaterako, behiak, hegaztiak... ez bezala.

168. 1991> sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... napartheid 1996 0010 Asistentzia txar baten ondorioz, abortoak gertatu dira; haurdun dagoen jendeari ez zaio jarraipen bat egiten, ez zaizkio elikagai aproposak ematen.