XX. mendeko Euskararen Corpus Estatistikoa

1. 1940-1968 gipuzkera saiakera-liburuak biologia 1968 0176 Jakiña dugu karbono-molekula bat estadio osotuago ta aurreratuagoa dala atomo bakarra baiño; baita ere, zelula, konplejoagotze-kontzientziratze parametro huntan bertan, osotuagoa dala molekula bakarra baiño; berdin Metazooa zelulabakarrarekin alderatuta, ta orain, kontuan hartuta, alde batetik, Naturen gertatutako prezedenteak, hots, gu baiño mailla beheragoko abereek sinbiosiarako ta sozializazioarako izan duten joera perfekzio-ezagugarria dala, ta, bestaldetik, gure Gizarte huntan bertan aglutinazio baterako dauden seiñale argi ta garbiak (munduaren limitazioagatikako giza-koaleszentzia, hunek dakarren gen eta kultura konberjentzia), uko eginen ote dugu logikaz elkarganatu ta besteekin batera lanabanaketa bat egitera garamakien joera? Gizaki dintasunaren nehurria ez da indibidualismoa, personalizazioa baizik: Persona kolaboratu egiten duena da Teilhar'entzat.

2. 1969-1990 bizkaiera saiakera-liburuak onaind 0065 Ez gero genez; amaren gorputzak daukan kokoa ume-zorroa osotzen dauan esia eragiñik umekiaren soiñean sartzen da.

3. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak oihenart taldea 0029 Komentatu ditugun bereizgarriak genen bidez heredatzen dira eta hau, genak halegia, dira neurgailurik fidagarrienak.

4. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak oihenart taldea 0029 Odol taldeak kontrolatzen dituzten genak dira adierazle erabilienak.

5. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak oihenart taldea 0029 Baita Rhesus plus (Rh +) eta Rhesus minus (Rh -) genak adierazle baliagarriak ere.

6. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak biologia orokorra 0171 Ba daude beste efektu batzu (gene batzuren errepresio eta deserrepresio-prozesuak, adenilziklasa entzimaren aktibapena, zenbait entzimen aldakuntzak etab...) baina efektu horik azken honekin, hots, entzimen indukzioarekin erlazionatuak daudela esan daiteke.

7. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak biologia orokorra 0280 Nukleoloa bera ere gene batzuren ekintzaren produktu bat da.

8. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak nz 0153 Genetikan, bi arraza garbitako (arraza garbia) hibrido baten aleluetako fenotipoan bistaratzen den genea gainartzailea dela esaten da.

9. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak nz 0153 Beste genea, bere iharduna ezkutuan eta gainartzaileak estalirik bezala gelditzen dena aspirakorra deitzen da (Ik. GENETIKA).

10. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak nz 0364 karaktere, gene -: bi hitzak bereizita doazela esan nahi da.

11. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak lehenzikloesper 1987 0093 B) NUKLEOA - Zelulen ihardunaren aspektu asko gidatzen du, eta organismoaren ezaugarriak determinatzen dituzten geneak edo faktore heredagarriak daduzka.

12. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak lehenzikloesper 1987 0093 Nukleoa osatzen duen substantzia koloidalean, kromosomak aurkitzen dira, azido desoxirribonukleikoz (DNAz) eta proteinaz konposatuak, eta beren barnean geneak eta faktore heredagarriak gordetzen dituztenak.

13. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0051 Hau honela izatearen arrazoiak, xinpleak dira, ingurune egoki batean jarriz gero, bizitzeko eta ugaltzeko duten ahalmen ikusgarria eta beren kromosoma bakarrean lanean aritzeko ematen dituzten erraztasunak beste batzuren artean; bestalde, lehen aipaturiko moduan edozein gene berenganatu eta adierazi dezakete.

14. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0051 Irudi daiteke, gene bat klonatzearekin eta bere sekuentzia DNA bizidun batzuetatik bestetara pasatzeko gai izatearekin, lanaren zati haundiena egina dugula, baina hau ez da horrela gertatzen.

15. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0051 Aitortu beharra dago, egun hain errezak egiten zaizkigun eragiketa hauek, lehen urratsak besterik ez direla, hemendik aurrera nahikoa korapilo gelditzen bait da oraindik askatzeko; hauen artean aipa dezakegu adibidez, kromosoma arrotz batean txertatu dugun geneak bere transkripzio-lana aurrera eramateko zeinu molekular desberdinak behar dituela kromosomaren barruan, proteinarainoko prozesua hasteko, noiz bukatu jakiteko, e.a., eta guzti hauek erantsi beharko dizkiogula gene horri, bere lanari ekin diezaion nahi badugu.

16. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0054 Lehen aipaturikoen antzeko manipulazio genetikoen bidez, toxina hori sorterazten duen genea landare batzutan txertatzea lortu da, intsektu horien aurkako inmunitatea lortuz.

17. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0054 Aplikazio zuzen hauetaz gain, oinarrizko ikerketek, geneen adierazpena erregulatzen duten mekanismoak ulertu nahian dihardute.

18. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0054 Ezaguna da bestalde, nola Rhizobium jeneroko bakteriek, lekadun familiako landareei atmosferako nitrogenoaz baliatzeko ahalmena ematen dieten; manipulazio genetikoa erabiliz, hobetu egin daiteke nitrogenoaren erabilpen hori edo lekadunak ez diren landareei, hainbesteko beharrak dituzten laboreei adibidez, bakterien gene horiek txertatzea lortu.

19. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0057 Dakigunez, hazkuntz hormonak bilakaeraren azelerazioa eragiten du, janari-kontsumoa proportzionalki handitu gabe; beraz, hazkuntz hormonaren geneak txertatuz gero, badirudi mirakuluak egin behar dituela; errealitatean aldiz, aziendako abereekin ez da xaguarekin bezala gertatzen, pisu irabazia %10etik ez bait da pasatzen kasu hoberenetan.

20. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j.a. abrisketa 0064 Teorikoki, giza DNAk, 1.000.000 proteinentzako ahalmen kodetzailea du, baina hala ere, mikroorganismoen eta gizakiarekiko gertuagokoak diren beste espezie batzuren gene eta molekulen azterlanetan oinarrituta, giza genomak 3-5x10ampsup4; egiturazko gene dituela bere esku estimatzen da (Mc Kusick, 1977) eta hori ados dator gizakiak beharko lituzkeen proteina desberdinen kopuruarekin (50.000 inguru).

21. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j.a. abrisketa 0064 Egiturazko geneen kopurua, hots, proteina baten egitura zehazten duen informazioa daukan DNA molekula-lakainena, 30.000tan estimatzen dute beste batzuk (Dutrillaux, 1980).

22. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j.a. abrisketa 0064 Ondorioz, mundu genetikoko herrialde desberdinen (kromosomen) ikuspegi orokorra daukagu eta udalerrietako (genetako) anitz identifikatu ditugu, beroriek sorterazten dituzten ezaugarri bereziei esker.

23. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j.a. abrisketa 0064 Hain zuzen ere, hauxe da giza genetikako maparekin gertatzen zaiguna, non oraindik ere generik gehienak lekutzea falta zaigun.

24. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j.a. abrisketa 0075 (...), Estatu Batuenetik bereziki, 1988an Human Genome Organization (HUGO) sortu zen eta bere eginkizuna, herrialde desberdinetako ikerkuntzak gizakiaren geneak sekuentziatu eta maparatzeko bideratzea da, horretarako nazio desberdinen ekarpen ekonomikoak bere alde dituela.

25. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. butron 0083 Gure atmosfera inguratzen duen ozonozko geruzak funtsezko zeregina du bizitzarekiko: espaziotiko erradiazio arriskugarrietatik babesten gaitu; hauek, geruza hori gabe, ekzemak, azaleko gaisotasunak, minbizia sortu eta, larriago dena, gure geneak aldatuko lituzkete.

26. 1991> euskara batua ikasliburuak biolgeol/dbho 00371 Geneen jokabidea herentzian

27. 1991> euskara batua ikasliburuak a. garro 00091 Beraz, azido folikoak zeluletako geneen ugalkuntzarako garrantzi handia du.

28. 1991> euskara batua ikasliburuak a. garro 00091 Aurreko bitaminak bezala, geneen bikoizketan garrantzia du bitamina honek eta hona hemen haren bi funtzio nagusiak:

29. 1991> euskara batua ikasliburuak eutsi/1 0189 Gainera, medikuntza aurrerapenak medio, akats genetikodun biztanleak bizirik iraunarazteak aldez aurretik hilak behar ziratekeen geneak jendartean barreiatzea dakar berekin.


30. 1991> euskara batua ikasliburuak eutsi/1 0189 Horren ondorioz, normala da akats genetikoen kopuruak gora egin izana, eta horrek geneekin neurriak hartzera eramango gaitu.


31. 1991> euskara batua ikasliburuak eutsi/1 0189 Egia da, gaineratzen du Kimurak, era honetako gene hilgarrien hedapena oso geldoa dela.


32. 1991> euskara batua ikasliburuak eutsi/1 0189 Manipulazio genetikoen bidez ia ezinezkoa gertatuko da hori, erantzuten du Kimurak, zeren adimena eta gizarte iharduerak ez baitaude gene bakar bati loturik, mota askotako baldintzen barne-eraginari baizik.


33. 1991> euskara batua ikasliburuak elhuyar 0405 Honez gainera Morgan-ek, kromosoma bereko geneak lotuta zeudela aurkitu zuen.


34. 1991> euskara batua ikasliburuak elhuyar 0405 19.1.- Definitu genea karaktere biologikoa, aleloa, elkargurutzamendua.


35. 1991> euskara batua ikasliburuak elhuyar 0405 19.2.- Kromosomaren kromatida desberdinetan dauden geneak lotuta al daude?


36. 1991> euskara batua ikasliburuak murgil/4 00032 Gen aktiboetatik % 99'6 berdinak ditugu humanoek eta tximinoek. Tximinoengandik %0'4 horrek besterik ez gaitu bereizten.

37. 1991> euskara batua literatur prosa a. iturbe 00015 Esperientzia aberasgarri hori bizitzeagatik bakarrik ere merezi du izaten zen, gene traidorea nigan lanean hasi aurretik, asko haserretzen ninduen arrazoietako bat.

38. 1991> euskara batua saiakera-liburuak hautaprobak 1994-96 00027 Beste hormona batzuk, liposolugarriak, nukleo mailan eragiten dute, gene jakin batzuen adierazpena aktibatu edo inhibituz. Talde honetan glukokortikoideak, hormona sexualak eta tiroideak daude.

39. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00005 Gaixotasunen diagnosiari dagokiola, 1980. hamarkadaren hasieratik erdialdera heredatutako gaixotasun arruntenen geneen kokapena ezagutzeko bideratu ziren ahalegin guztiak:

40. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00005 Duchenne-ren distrofia muskularra, Huntington-en gaixotasuna eta fibrosi kistikoaren moduko gaixotasunen geneen kokapena orduan zehaztu zen.

41. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00005 Hala ere, geneen kokapena lehen urratsa besterik ez zen.

42. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00005 Gaixotasuna sorrarazi duen genea isolatzea, gene horren produktua bilatzea eta gaixoetan nola dagoen mutatua ezagutzea da benetako helburua.

43. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00005 Momentu honetan gizakiaren 30.000 gene dira ezagun.

44. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00005 Gene guzti hauek ezagutzeak gaixotasunak sorrarazten dituzten gene akastunen detekzioa asko erraztuko duela uste da.

45. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00006 Bospasei onkogenek eta gene tumore-supresoreek neoplasia arruntenen jatorri eta progresioan eragina dutela aurkitu zenean, gaixotasun honetan informazio genetikoaren ondareak duen garrantzia onartu zen, eta baita praktika klinikoan izan zezakeen eragina aurreikusi ere.

46. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00006 Gaur egun 100 onkogene dira ezagun, 30 gene supresore eta DNAren konponketan inplikaturiko zenbait gene, eta badirudi hurrengo urteetan gehiago ezagutuko direla.

47. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00006 Gene hauek guztiak zeintzuk diren eta euren funtzionamendua ezagutzearen garrantzia nabarmena da, honek zelula normalak minbizi-zelula bilakatzearen oinarriak ulertzeko laguntza eman baitezake.

48. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00006 Gene hauen ezagutzak minbiziaren hedapen-maila ezagutzea erraztuko du, eta honela minbiziaren kontrako estrategiak hobetu ahal izango dira eta estrategia berriak diseinatu.

49. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00006 Terapia genikoa, faltan dagoen gene bat edo gene akastun bat metodo molekularren bidez ordezkatzean datza.

50. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00123 4) Intseminazio artifiziala edo obozitoen emaitza, gene mutatzailearen iragatea ebitatzeko

51. 1991> euskara batua saiakera-liburuak genetika eta osasuna 00126 Alfa edo beta talasemiaren genea duten pertsonek anemia arina dute, eta Batez besteko Bolumen Korpuskular (BBK) baxua.

52. 1991> euskara batua saiakera-liburuak hiesa 1995 0046 Honek osatzen ditu birusaren geneak (ugalketan jatorrizkoaren berdinak sortzeko kode kimikoak).

53. 1991> euskara batua saiakera-liburuak hiesa 1995 0046 Bere geneak ostalariarenei gehitzen dizkio (...)

54. 1991> euskara batua saiakera-liburuak uzei 0067 Normalean kasua egoera honetan gertatzen da: ama Rh- da eta erditzen duen umea Rh+ da (bere aitarengandik Rh gene bat heredatu duelako).


55. 1991> euskara batua saiakera-liburuak uzei 0067 - Aita Rh+ denean, umeak Rh genea heredatzen ez badu, ez dago arazorik.


56. 1991> euskara batua saiakera-liburuak uzei 0067 - Aita Rh+ denean, eta umeak Rh genea heredatzen duenean, h.d. umea Rh+ denean, arazoak egon daitezke.


57. 1991> euskara batua saiakera-liburuak lure/3 0209 diploidia. iz. Genet. Kromosoma pare berdinez osatutako geneen zelulek duten ezaugarria.


58. 1991> sailkatu gabeak egunkariak egin 1991 0031 Gene bat bizidunaren funtzionamendua baimentzen duen programa heredagarrian dagoen instrukzio edo agindu zehatz bakoitza da azaldu zuen Txurrukak, eta -mapa bat izango balitz bezala- gizakiaren zelulen funtzionatzeko erabiltzen dituzten aginduak zenbatzea eta ordenatua fisikoki kokatzea nahi izan dute ikerlariek.


59. 1991> sailkatu gabeak egunkariak egin 1991 0031 Orokorrean, gene edo instrukzio kopurua 100.000 inguru dira, baino gaur arte 5.000 izan dira identifikatuak.


60. 1991> sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak j.r. aihartza 0005 Guzti honek helburu garbia du: jaioko diren oreinkume gehienek ar bikainenaren geneak jasoko dituzte, eta, aldi berean, ar kaxkar eta ahulenek ez dute ondorengorik izanen: eta honela espeziearen hobekuntza ziurtatzen da.