XX. mendeko Euskararen Corpus Estatistikoa

1. 1900-1939 bizkaiera saiakera-artikuluak laux 0363 Lurralde liluragarri orrek antxiñako gixaldijetan berein zoritxarr jasan arren, ugatz gozuaz olerkari ospetsubak azi ebazan eta emeretzigarren eundija gottik, bere lurralde arritsubetan, itxaso ertzetan eta Rose inguruban bixi diran neska liraiñ eta mutil lerdentsuben mattasuna azaldu daben gixon guena sorrtuerazi dau.

2. 1900-1939 gipuzkera literatur prosa b. gerra 0251 Emeretzigarrenean Lourdesen agertu zitzayon neskatilla baserritar bati, eta oraindik urte gutxi dirala Portugalgo Fatiman beste neskatilla baserritar bati.

3. 1900-1939 gipuzkera literatur prosa j.a. ugarte 0060 Juanitoren emeretzigarren galdea:¿Irugarren Ordenako Anai Arreba eri edo gaisorik luzaro daudenak, konfesatu, komulgatu, ta eleiza bisitatzeagatik, urteko egun askotan daukaskigun Induljenziak irabazteko modurik izan lezatekee?¿ala ez?.

4. 1900-1939 sailkatu gabeak egunkariak euzkadi 1919 0001 Euzko elez Zaldibi Milla bederatzierun eta emeretzigarren urtearen asieran, izperringi ospatsu EUZKADI`tik abertzale gustiei egiten dizutet agur gozo bat, opatzen dizutedala danoeri, anai maitiak, igaro dezazutela urte au, eta gañerontzeko gustiak zorionez beterik, eta Jaungoikuak eman deigula urte onetan bandera bedeinkatu onen menpean gauden gustiok ainbeste ansi ditugun zoriontasunak gure euzkel-erri maitiarentzat.

5. 1940-1968 gipuzkera literatur prosa arti mundu 0253 - Ez dut kontu hori inoiz atera.
- Nik esanen dizut nola kontu hori atera.
- Nola?
- Bi, ehun eta hirurogeta hemeretzigarren potentziara jasoa.

6. 1940-1968 gipuzkera saiakera-liburuak jaukol 0018 Emeretzigarren mende edo gizaldian, beintzat, bertsolaririk ospatsuena Xenpelar degu.

7. 1940-1968 gipuzkera saiakera-artikuluak i. beristain 0014 Gero, XVIII ta =xLx=-gn. gizaldietan, gure Fueroen ideia demokratikoen aizea zabaltzen hasten denean, deuseztu ta erori egiten zaizkigu Fueroak.

8. 1940-1968 gipuzkera saiakera-artikuluak i. beristain 0014 Paradoja hunen benetako zioa aurki nahi badugu, prexixo beharrezko zaigu XVIII-gn. eta =xLx=-gn. gizaldietan gure Herrian gertatzen zena arakatzea.

9. 1940-1968 gipuzkera saiakera-artikuluak ibiñ 0031 Bigarren saillean lau gizaldi damazkigu, Beñat Etxeparegandik asi ta Zaldubin bukatuz, ots, amaseigarrenekotik emeretzigarrenerañokoak.

10. 1940-1968 gipuzkera saiakera-artikuluak ibiñ 0031 Emeretzigarrenean talde polita, ez ordea askotxok uste bezin aberatsa, ez olertiz ez kopuruz.

11. 1940-1968 sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak r. arregi 00001 Sozialismo itza ta sozialismo dotriña osatu bat ezagutzen ditugun ezkeroztik, au da, emeretzigarren gizaldia ezkeroztik, bi eratako sozialismoak bereiztu izandu dira beti.

12. 1940-1968 sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak r. arregi 00001 Aski da XIX'gn.gizaldiko soziologo ta ekonomilari aundienari irakurtzea ori, erriarengandik aparte sozialismoan pentsatzea, zenbaiteraiñoko pekatu astuna den ikusteko.

13. 1940-1968 sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... anait 1958 00001 - Irlandan bertan lau milloi t'erdi. Baiña asko dira erbestean bizi direanak. Gure aberritik gente askok urteten dau kampora. Atara kontuak: emeretzigarren gizaldiaren asikeran, bederatzi milloi giñean Irlandarrak; eta orain, orren erdiak bakarrik. Gaur egunean, emigraziñoa da Irlandako gobernuaren problemarik aundienetarikoa.

14. 1969-1990 bizkaiera administrazio-idazkiak itunbenlegea 1981 0034 Errege Dekreto berrehun ta hirurogetabi / mila bederatzirehun ta hirurogetemeretziko urtarrilaren hemeretzigarrenekoa, zeinen bidez Itunben Ekonomikoa aldatu zan Pertsona Gizatarren Errentearen gaingo Zergearen araubideari jarrai, mila bederatzirehun ta hirurogetemeretziko maiatzaren hogetabatgarreneko Agindua, zeinen bidez Araba probintziagazko Itunben Ekonomikoa aldatu zan testuaren boskarren artikulua kozkondu zan, Errege Dekreto berrehun ta hirurogetabi / mila bederatzirehun ta hirurogetemeretziko urtarrilaren hemeretzian onarturiko testua; eta mila bederatzirehun ta larogeiko apirilaren hogetamargarreneko Agindua, zeinen bitartez lehen aipaturiko mila bederatzirehun ta hirurogetamazortziko urtarrilaren hogetaseigarreneko Aginduko lehenbiziko arauan, bat zenbakiari idazkera barria emon jakon, Itunben honetan ezarririkoari aurka egiten deutsoen ginoan.

15. 1969-1990 bizkaiera ikasliburuak erlijoeo/4 0019 (Ikus Kristau-lkasbidean 19'gn orrialdea).

16. 1969-1990 bizkaiera ikasliburuak erlijoeo/4 0019 (Kristau-lkasbideko 19'gn orrialdea laburtu dezakezu, edo-ta textu auek ikusi: Lukas 4, 31-37; Lukas 8, 40-54; Mateo 9, 27-35).

17. 1969-1990 bizkaiera saiakera-liburuak bizkaiko herri iturriak 0031 XIX. mendeko espirituak joten dituan garbi zaletasunak iturriak funtzinoen arabera bereiztea dakar, aurreko mendeetan egiten ez zan eran.

18. 1969-1990 bizkaiera saiakera-liburuak bizkaiko herri iturriak 0034 Uri edo auzo garbileku ugari eraikiko dira XIX. mendean zehar edonon.

19. 1969-1990 bizkaiera saiakera-liburuak bizkaiko herri iturriak 0034 Ugao-Miraballesen mandazainak bere kalidade eta ugaritasunagaitik goratzen eben garrantzizko iturria egoan; ordez, gutxi zapaltzen zan bideaz zer ikusirik ez eukana ezarri zan XIX. mendean.

20. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak l. alkain 0011 XIX. mendeko aurrerabideak populazioaren hazkuntza zuten Europa osoan, eta espainiar penintsulako jendetza ere asko gehitu zen.

21. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak l. alkain 0011 Bestalde, XIX. mendearen bukaeran, jende asko Ameriketara joan zen.

22. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak l. alkain 0045 Baina errealitatearen indarra handia da eta XIX garren mendean errealitatea nagusituko da.

23. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak natur/8 0053 Askoz ere geroago, XIX. mendetik aurrera, atomoaren egitura ezagutuz etorri dira pixkanaka, behaketa esperimentalen ondoren formulatutako hipotesitan oinarrituz (ikus 1. Eranskina).

24. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak uzei 0130 Hemeretzigarren mendean zehar gertatu zen hirien handitzea ez zen izan batere egokia eta industrien gertuko langile-auzoak kezkagarri gertatzen hasi ziren: izan ere, txabola erako etxebizitzetan bizi zen langilegoa gatazka-iturri bihurtu zen.

25. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak ekonhastapenak 0119 XIX. mendeko nazioarteko inbertsioak, l948-tik l952-rako Marshall plana eta herri azpiaurreratuei emandako laguntzak ikuspegi horren barnekoak kontsidera daitezke.

26. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak l.m. bandres 0179 Maxwell XIX. mendeko bigarren erdian bizitu zen.

27. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak oihenart taldea 0131 Ingalaterraren XIX. mendeko industri langileen % ez da Espainian 1960 bitartean iristen.

28. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak oihenart taldea 0131 Baina XIX. mendearen bukaeratik, mundu guztian zabaltzen da sistema hau: Austria, Alemania, EE.BB., Japonia eta Italian sartzen da.

29. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak eem hizkliter 0442 XIX. mendeko folklorista gehienek esan dute zerbait pastoralei buruz.

30. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0015 XVIII eta XIX mendeetan Euler, Lagrange, Hamilton (mekanikan), Laplace eta Herschel (astronomian), Young (optikan), Cavendish eta Lavoisier (materiaren egituran), Carnot, Joule eta Lord Kelvin (termodinamikan) eta Faraday eta Maxwell (elektrizitatean) etorriko ziren.

31. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0197 =xLx=. mendearen hasieran, konbinazio kimikoen legeetan oinarrituz, Daltonek teoria bat proposatu zuen, hots, Teoria Atomiko Molekularra.

32. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0197 =xLx=.mendeko bigarren erdialdean, atomoak beste partikula txikiago batzuz osatuta zeudela demostratu zen.

33. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak nz/bbb1 0011 XIX. mendean sartuta jasango du teoria honek behin betiko kolpea Pasteur-i (1822-1895) esker.

34. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak uzei 0053 XIX. mendean, proposizio teorikoetarako proba kuantitatiboen bilaketak estatistika batzuen bilketa bultzatu zuen, zalantzarik gabe, baina joera hau oraindik oso ahula zen.

35. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak a. martinez 0032 XIX. mendean Quetelet belgiar Estatistikari famatuak, gizarte- eta heziketa-arazoetan aplikatu zuen Estatistika.

36. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak uzei 0227 XIX. mendean eta G. Boole-ren (1815-1864) lanari esker, Logikak pauso handi bat eman zuen Leibniz-ek markatu zion bidean, G. Boole-k lortu bait zuen Logikaren lehenengo aritmetizazioa, Logika matematikoa delako gaiaren sorrera bultzatuz.

37. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak uzei 0029 Beste hainbeste gertatzen da giza zientzietan ere, etnografian, etnologian, hizkuntzalaritzan, psikologian, historian eta abar; baina ezin dugu hemen XIX. mendeko zientziaren historia egin.

38. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak uzei 0029 XIX. mendea erabat emankorra azaltzen zaigu.

39. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak uzei 0356 Izan ere, XIX. mendean, goi-ikasketak egiteko, Euskal Herriko ikasleetatik erdiak Penintsulatik kanpora joan ziren (Parise, Brusela, Erroma, Milano).

40. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak j.m. arrieta 0045 XIX. mendearen haseran, Ilustrazioaren antzeko beste ideologia bat jaio zen Europan: Erromantizismoa.

41. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak j.m. arrieta 0179 Japonia ere, Txina bezala itxia zegoen atzerritarrentzat XIX. mendearen haseran eta feudal eran gobernatua.

42. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. irazabalbeitia 0073 XIX. menderarte, orduan ezagutzen ziren elementu eta substantzia desberdinak irudikatzeko zenbait ikur erabiltzen zen.

43. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak saioka/5 0217 Hemeretzigarren mendera arte Sahararen antzeko desertua zena, milioi Ha-tako basoa bihurtu zen geroztik.

44. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak saioka/7 0290 VALDEON, JULIO - INDEPENDENTZIAREN ALDEKO IHARDUKETAREN GARAKETA - XIX. mendea.

45. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0203 XIX. mendean ordea, Wallace C. Sabine, izan zen akustika eta arkitekturaren arteko loturak aztertzen nabarmendu zena.

46. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak j.a. fernandez 0009 Bilakaera kontzeptuaren agerpenarekin batera, XIX. mendeko bigarren zatian, lurrazalaren aldaketak nabarigarri bihurtu ziren.

47. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak a. prego 0045 XIX. mendearen hasieran Gipuzkoan lehen bankua (Brunet y Cía) izan bazen ere, banku nagusiak mendearen bigarren erdian sortu ziren, prozesu industrialaren babesean.

48. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak a. prego 0045 XIX. mende bukaerako grabatu honetan, La Guipuzcoana lantegiko apresto aretoa ikus dezakegu.

49. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak a. prego 0055 Modu honetan, XIX. mende bukaerako urte askotan eta XX. mende hasieran, Bizkaia nazionalismoaren ardatz eta gune ia bakarra bilakatuko da.

50. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak geogr/bbb 0323 XIX. mende-azkenean, Bizkaiko industri eta meagintza bere garapenera heldu dira eta langileria klase bezala agertzen zaigu, langile mugimendua jaio da.

51. 1969-1990 euskara batua ikerketak lmuj 0125 Birkonkistaldiko euskaldunak beste lurretara jaistean gaztelanian euskal geruzazko transparentzi fonetikoak utzi zituen. Mende batzuk geroago (bereziki XVI mendea ezkeroz) gaztelaniak politik ofizialtasunez lagundurik euskal lurralde tradizionaletan gainartu du, batez ere, Araba eta Nafarroako lurretan, nahiz-eta Nafarroa erdialdeko gaztelaniaketa (castellanización) nahiko berria izan (hau da, XVIII azkenaldekoa eta XIX mendekoa) (346) Azkon (Silv. Pouvreau). Nahiz-eta jatorri zahar eta iluntsukoa izan, gurera erromanikoatik sartua. Berceo-ren idazkietan present (Ikus Corominas DCELC 1.348). Beraz, gazt. zaharrean ascona. Covarrubias-ek azcona montera. Katalaneraz ere [ascona_azcona]}.

52. 1969-1990 euskara batua haur-/gazte-literatura amazonetako indioak 0018 Bera hartzen zuten gidari XIXgn gizaldiko jakintsuek egiten zituzten ibilaldietan.

53. 1969-1990 euskara batua poesia p. ezkiaga 0139 XIX. URRIKO EURIA

54. 1969-1990 euskara batua literatur prosa x. mendiguren b. 0261 ...haietako asko XIX mendeko prentsa kolombiarrean barreatuak lehen argiak ere eman baitzizkidan informazioaren bilaketa eta ordenamendurako metodo baterako.

55. 1969-1990 euskara batua literatur prosa batx obab 0276 Berak hain gustokoak zituen hemeretzigarren mendeko nobelagileen deskribakera erabiliz, osaba hirurogei bat urtetako gizon haundi eta bete samarra zen, beltzarana, buru eder eta soilekoa, jeneralean urdinez eta horiz jazten zena.

56. 1969-1990 euskara batua literatur prosa b. hidalgo 0050 Hemeretzigarren mende honetako ohiturak higuingarriak dira benetan.

57. 1969-1990 euskara batua literatur prosa j.a. azpiroz 0227 Itxaron ezazu hogeigarrena bukatu arte, hemeretzigarrena gorrotatzen hasi aurretik.

58. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak a. artiñano 0053 XIX. mendea industri iraultzaren mendea da.

59. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak a. artiñano 0058 XIX. mendean, industri iraultzaren sehaska den Ingalaterrak, tradizio sendoa du Socorro Mutuo izeneko elkarteen arloan.

60. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak lantziri 0045 Zorionez, gisa hortako ideiak zokoratuak izan ziren eta hemeretzigarren mendean, harrigarri baldin bada ere, Frantziako burgesiak asmatu zuen, gizarteko ordena, jende osoaren eskolatzean zatzala edo finkatzen zela. Geroztik, bere gorabehera guztiekin, eskola emeki emeki hedatu da herrixka ttipietaraino eta herritar guziak legez bortxatuak izan dira guti edo aski eskolatuak izaitera.

61. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak l. baraiazarra 0020 XIX. mendearen azkenerantz ere oraindik, herri batzutan, neska horiek elizara joan behar izaten zuten denboraldi batetan, goizaldean, eta goizabarreko kanpaiak jo behar izaten zituzten, hauzoei euren lotsaria gogoratzeko.

62. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. lizarralde 0080 XVIII. mendean bizirik zegoen Haranan eta XIX. mendean usadiozko hizkuntza zen Albenizen.

63. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. lizarralde 0084 XIX. eta XX. mendeak XIX. mendean zehar, euskarak atzera egiten du Lautadan eta Gasteiztik iparraldera gordetzen da bizirik.

64. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak a. urretavizcaya 0503 Ipuin liburu hau argitaratu zen momentuan, hemeretzigarren mendearen hasieran, jaio ziren Ingalaterran emakume nobelari famatuenak, Bronte ahizpak, apaiz baten alabak.

65. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. iturbe 0266 Iraultza hauek ez dute jarraitasunik apurtzen, aitzitik, areagotzen dute, eta garai berdinean ematen den zientziaren berritzearekin, XIX. mendearen hasieran zientzia eta teknologia elkarrekin Iraultza Zientifiko-Teknikoa ahalbidetuko da.

66. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. iturbe 0266 Zientzia eta teknologia bakoitza bere aldetik zihoazen, eta XIX. mendea nahiko aurreratu beharko zen bien elkarlana ikusteko.

67. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. iturbe 0270 Beroaren azterketa experimental honen ondorioz, Termodinamikaren legeak eta printzipioak postulatuko ziren XIX. mendearen erdian.

68. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. iturbe 0272 XIX. mendearen hasieran, Kimikak ikusi zuen bere jaiotza Zientzia gisan.

69. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j.a. lakarra 0044 Egin dut saio txiki bat XIX. mendeko zenbait testutan (Peru Abarka, Iturriagaren Dialogos, Laudioko 1828ko dotrina eta Iztuetaren Condaira, Dantzak eta beste) ere, mende horretan aztergaiok ematen ziren ala ez ikusteko.

70. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak azurm 0141 1.2.1. IPAR EUSKADI-n, nolanahi ere, ezagutzen dugu Pernando Amezketarra bezain bertsolari zahar bat, Zuberoan hain zuzen, Beñat Mardo, Barkoxe Basabilako, ez noiz jaio zen eta ez noiz hil garbi dakiguna, baina XVIII. mendetik XIX.erako bueltakoa hura ere.

71. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak txill 0060 Gauzak berrehun urtez hortan, XIX-garren mendean Txekoslobakia germanitartzen oso abiatua zan, zenbait eskualde eta gizarotan osoki obratua.

72. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak txill 0060 Are gehiago. XIX-garren mendeko hasieran abertzale mogimendua, Biena-ren kontrako herra hutsa da, ukabide hutsa, ethniazko sustrairik gabea: Bohemia hitza askotan dago ahoetan, bainan alemaneraz, malkoen artean; eta txekotartasunik ez da agiri.

73. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak txill 0061 Abertzale intelektualik gehien gehienak XIX-garren mende osoan barrena, azkeneko urteetan izan ezik, baserriko seme izan ziran, eta gutxitan kaletar.

74. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak txill 0061 Praga-n ez zegoen txekera entzuterik XIX-garren mendeko erdi-aldean, alemanera guztiz nagusitua baitzan.

75. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak txill 0061 XIX-gn. mendean Praga-ko Parlamentoan, eztabaidak eta izkribuak oro, alemaneraz egiten ziran.

76. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak txill 0061 XIX-garren mendeko hasieran, Txekoslobakia-z kezkatzen ziran idazle guziak alemaneraz eta latinez egiten zuten txekeraren aldeko lana!.

77. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak txill 0062 =xLx=-gn. mendeko erdi-aldean, Txekoslobakia-ko intelektual GUZIEK, denek batera, beren ahalegin guziak abertzaletasun-lanetan erabili zituzten, egiazko abertzale-belaun bat osatuz.

78. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak txill 0063 Administrazioen XIX-gn. mendeko azken urteetaraino ez zan paretasuna bera ere lortu!.

79. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak m. zalbide 0198 Euskararen kasurako, honela bere ibilera historikoan eskuarteratu zaizkion hainbat arrazoirengatik eta, oso bereziki, XIX. mendetik hona Euskal herriaren egituratze politikoak eta industrializazioak hartu izan duen bilakamoldeagatik, desoreka nabarmenak sortu izan dira eskola, administrazio eta teknika mailan erabili beharreko terminologien eta euskarak haiei erantzuteko moduan prestatu eta finkaturik dauzkan hizkerabide aukeran murritzegien artean.

80. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. arregi 0078 Barth, Bultmann eta Tillich teologia liberaletik datoz, Teologia liberala mendebaldeko XIX gizaldiko fenomenu bat da.

81. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. arregi 0078 Eta ez kondairan bakarrik, XIX gizaldiko mendebaldeko gizartean ere bai (gizarte egitura, ekonomia, politika, etab.).

82. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. arregi 0078 XIX mendeko pentsamendua, jeneralean, erromantizismoak zeharo kutsaturik dago, eta optimista eta positibista bilakatu zen (24) Ez da ahaztu behar, aitzitik baizik, XIX gizaldian osatzen dela Alemanian burgesia modernoa, eta XIX mendean industrializatzen dela bortizki. Politika aldetik ere, XIX mendean sendotzen da Alemania inperio bezala. Prusiako erreinuan oinarriturik, Alemaniaren batasuna lortzeraino, hau da: XIX mendean gertatzen da Alemanian Alemania lehenengo mundugudatera bultzatzen duen gorakada.

83. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. arregi 0078 XIX mendeko pentsamenduaren joerak ezin daitezke bakarka aztertu, elkarren arteko eraginez josirik bait daude: Hegelengan idealismoa filosofia bilakatzen da, eta bere kondairaren ikuste positibua, dialektikarekin batera Marxen pentsamenduan aurkitzen dugu berriz.

84. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. arregi 0079 Elkarren kontraesaneko bi indar-joera ditu XIX mendeak bere barruan.

85. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. arregi 0079 Hemen lehertuko da XIX mendeko burges-idealista gizartea bere optimismo eta positibismo eta guzti.

86. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. arregi 0079 XIX mendeko idealismoa, historizismoa eta liberalismoa mila joeratan zatituko da: marxismoa idealismoaren aurka; sikoanalisia ta estrukturalismoa historizismoaren aurka, eta jeneralean, sikoanalisia, estrukturalismoa eta esistenzialismoa positibismoaren, optimismoaren eta gizonaren objetibatzearen aurka.

87. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak i. sarasola 0024 Ezabaketa hau behenafartarren artean betidanikoa hots, Etxeparerengan jadanik agertzen dena da, eta XIX. mendean bederen aski zabaldua bide dago literatur lapurteran, are, Elissamburu bezala, lapurterazko lurraldeetakoak direnen artean.

88. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak i. sarasola 0024 Lapurtar klasikoen ereduaren araberakoak desagertu egiten dira, eta XIX. mendearen amaierarako eta beharbada lehenago erabat erabiltzen den eredua entseiatzen ahal da, desiratzen ahal du-ren araberakoa da.

89. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak i. sarasola 0025 2.6. Badira beste zenbait forma berri, nik behintzat nondik nora agertu diren ez dakidanak, eta XIX. mendearen amaieran iparraldeko izkribuetan aski edo erabat erabiltzen direnak.

90. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.m. goñi 0410 Zenbaki errealen eraiketa XVII, XVIII eta XIX. mendeetako matematikarien lana izan da, eta aldian-aldiko matematikari guztien lanek osatu dute gure gaurko zenbaki hauen ezaguera; izenak aipatzekotan, Stévin, Barrow, Gauss, Cauchy, Weierstrass, Dedekind eta Cantor-en izenak aipatu beharko genituzke; horiek izan bait dira, batez ere Cantor, teoria honen garapena burutu dutenak.

91. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. intxausti 0328 Erdi Haroan (XIV. mende haseran) Europako olategi handienak (Estiria-k alegia) urtebetean ematen zuen burdina, ordu gutitan egiten zuen XIX. mendearen haseran lantegi handi batek bakarrik.

92. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. intxausti 0337 Hemezortzigarrenak ondare pobrea utzi zion hemeretzigarrenari.

93. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak vill 0011 Eta ekintza horietako batzuk gero jarraipenik izan ez badute, horren errua hurrengo mendeari egotzi beharko zaio, XIX mendeko nahasmenduei, alegia.

94. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. duoandikoetxea 0062 Hala ere, XIX. menderarte ez du Liouville-k zenbaki transzendente bat emango; gero, e eta ampsup1; ere transzendenteak direla ikusi zen.

95. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak i. sarasola 0387 Hemeretzigarren ikasgaian.

96. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak e. zabala 0069 Eritzi kritikoa Hemeretzigarren mendearen erdi aldera Donostia aldean literatur mugimendu bat hasi zen.

97. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak gorbea 0230 Hor nonbait egon behar zuen garai batetan Santa Maria Magdalena ermitak eta zenbaiten esanaren arabera XIX. menderako eroria eta hondarretan geratua zegoen.

98. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.a. agirre 0004 Harkaitz mendietako sistemak osatzen dute ia dena, Probintzi hau balkoi gisa zaio Kanadari eta XIX.mendeaz geroztik, horretatik begira dago Asiara.

99. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. urrutikoetxea 0017 Egia esan, XIX. mendeko karlismoa eta urte hauetan azaltzen dena ez datoz bat,(...).

100. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. urrutikoetxea 0039 Fenomeno karlista XIX. mende haseran sortzen den mugimendua da eta, beharrezkoak diren zehaztasunak eginik, ia gaur arte irauten duena.

101. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. urrutikoetxea 0039 Hemen Karlistadak aipatzen ditugula, XIX. mendeko Karlismoaz ari gara.

102. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. urrutikoetxea 0039 Zer dela eta XIX. mendeko konkrezio hau? Zergatik 1833. eta 1872. urteetan eta ez XVII ala XVIII. mendeetan?.

103. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak kirolak 1975 0158 XIX. mendearen bukaeran, egundoko loraldia ezagutu zuen Errusia-n eta XX. aren hasieran birjaio egin zen, Ingalaterra-n eta Estatu Batuetan gero.

104. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak mintzamena 0142 Halere, denbora luzez ez omen gara konturatu XVIII. mendetik XIX. mende bitarte horretan posibilitateen sistema masiboki aldatu dela, ez arrazoimenak aurrerakuntzarik egin duelako, dio Foucault-ek, baizik eta horrek gauzen izakeraz eta hedapenaz jakintzari eskeintzen dion orena ere, barren barrendik aldatua izan delako or.).

105. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak b. amundarain 0025 Nolakoa da sindikaritza kristaua? Sindikato gehienak ideial sozialistak eta gutxi asko erreboluzionarioak erabiltzen zituztela ukusirik, XIX-garren gizaldearen azkenaldian eta XX-garrenaren hasieran, ideial kristauetan oinharrituriko sindikatoak eratu ziren.

106. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak a. sagarna 0060 Zerrenda honetan sartu beharreko da Pablo Pedro de Astarloa (1752-1806) zeren eta bere obrak XIX. mendean argitaratu baziren ere, gehienetan mendearen hasiera hasieran argitaratu ziren, autorea bera praktikan XVIII. mendean bizi izan zen eta Larramendiren antzeko apologista bat izan zen.

107. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak e. garmendia 0033 Honegatik ez zen ikustatzaile europearrik apenas azaldu XIX. mende arte.

108. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak e. zabala 0068 Hemezortzigarren eta hemeretzigarren mendeetan azaltzen diren idazleak Larramendirengan sustraitzen dira, haren kutsua daramate.

109. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak nekazarkit 0554 Zenbaki 6 etxea, bihurgunean edo bi atalak lotzen dituen gunean aurkitzen dena, XIX. mendean eraikia izan zen.

110. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak arrantzaria 0024 Gizaldietan zehar, arrantz-untzia aldaezina geratuko da; horregatik, XV. gizaldiko txalupak eta XIX.ekoak gutxi desberdinduko dira.

111. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak arrantzaria 0024 Iraganean ainguratuta dagoen gizarte-talde bat aurrerantz mugitzeko, XIX. mendeko iraultza industriala behar izan zen.

112. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak arrantzaria 0190 XVIII eta XIX. mendetako goletarekin arrantzasistema iraultzaile bat iritsiko zen: doris deritzana alegia.

113. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak arrantzaria 0190 Doris hauek txalupa arin batzu ziren, beren perfekzioa XIX. mende amaieran lortu zutelarik, bere txalanezko diseinuari esker.

114. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak arrantzaria 0190 XIX. mendeko goletak bi edo hiru mastadun belauntzi ederrak ziren, oso azkar eta gogorrak, maniobra errazekoak eta bakailao zamaketarako zamategi nasaiak zituztenak; bakailaoak zamatu aurretik tripak atera, garbitu eta ondo odolustu behar ziren haragiaren gogozko zuritasuna lortzearren.

115. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bertsolaritza 0065 Lehengo, niretzat, inportantea da bertsolaritza ez dela betiko, betikotasun linea hori hartzen bada, hau da, bertsolaritza ez da, seguru asko, beti gauza bera izan eta gure bertsolaritzaren konzeptua XIX gn. mendetik aurrera ezagutu dugun bertsolariaren arauera sortutako konzeptua da, beraz, ikaragarri mugatua.

116. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak m. ugalde 0038 Argi eta garbi dagoena hauxe da: XIX mendearen erdi aldera, industria eta komertzioa indartzeaz batera, sortzen dela EUSKAL PINTURA.

117. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak garraioa 0042 XIX mendearen azkeneko urteetan zehar, compound makina sartu zen.

118. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak garraioa 0042 XIX. mendearen azkenetan eta XX.ren hastapenetan oraindik lokomotora berezia azaldu zen Bretainia Handian, 4-4-2 (Atlantics) eta 1-8-1ek jarraitzen ziotela.

119. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak u. larramendi 0047 XIX. mendean Britainia Handiko hiri industrialetan populazio hazkunde handia gertatu zela.

120. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. intxausti 0027 Bere barnean doaz liberalismoaren eta XIX mendeko 80 erruak, Syllabus luzagarrian laburturik.

121. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. intxausti 0075 Pertsegizio hauk ez dira Estadua eta gizartea osoaren krisi batetik sortzen, 1792-99an bezala, Frantziak XIX mendean ezagutuko duen bakealdirik luzeena oraingoa (1870-1914) baita.

122. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.m. torrealdai 0105 Horri buruz, ahaleginduko naiz, beraz, XVIII-XIX mendeetako ideia nagusi zenbait aztertzen.

123. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak m. ugalde 0094 Frantziaren ekonomia hemeretzigarren mendearen erditik aurrera zuzpertzen da.

124. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak legazpi 0087 Hilerri zaharrean lekuturik, hiloroitgarri hau artistik ikuspegitik guztiz garrantzitsua da; Euskadin praktikan, XIX. mendeko neoklasiko berankorraren arrastorik ere ez izanik, era honetakoa baita.

125. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak legazpi 0147 Praktikan XIX. mendean desagertzen da.

126. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak gte 0018 Zaila izango da XIX gizaldi osoan 1848 bezelako urte zalapartsu bat arkitzea.

127. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak azurm 0126 Ez du egiten XIXgn mendeko sententzia topikoak kontserbatu eta seinorialki defendatu besterik.

128. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak azurm 0126 Praksian, Fuerza Nuevakoen nazionalismoak, edo ezkertiar askoren antinazionalismoak, XIXgn mendeko dogma batzuen irrazionalismo berbera dauka oinarrian.

129. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak oinentz/1 0103 XIX mendean esklabutza abolitua izan zenean, produkzio sistema aldatu egin zen, eta orduan hasi zen irlen askatasun bidea.

130. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak oinentz/5 0023 Azkenik XIX mende hasieran eraso zioten italiar batzuek, zuzenki edo zeharbidez ia Italia osoa kontrolatzen zuen Austriaren kontrako burrukari.

131. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak oñatilib 1982 0034 XIX. MENDEA.

132. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak oñatilib 1982 0049 (...): XIX. mendetik aurrerako kartografia eta aipatzen diren agirietako berri historikoak.

133. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak oñatilib 1982 0062 XIX. mendearen bukaeratik azken gerraterainoko epeak hirigintza aldetik ez dakarkie txantxikuarrei emaitza nabarmenik.

134. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak oñatilib 1982 0097 Hirigintza aldetik Damian Lizaur arkitekto oñatiarraren lantxo bat dugu soilki: XIX. mendean plaza nagusian egin ziren obrei buruz.

135. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak pio baroja 0060 Barojak hemeretzigarren mendeaz pentsatzen zuena, geroagoko beste gauza askotaz pentsatuko zuenaren iturburu baita.

136. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak pio baroja 0080 Ortografia kontutan, hemeretzigarren mendeko publikazioetatik ezagututako Gipuzkera mota bat erabiltzen zuen; hortan ere ez zion amor eman euskal ortografia berriari.

137. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak pio baroja 0080 Nere ustez, ideia politikoetan eta bere gizartearekiko planteamendutan hemeretzigarren mendeko espainiar liberal bat zelako.

138. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.m. lekuona 0225 Antzeko beste antzerki guztiak Europan XIX mendean zehar galdu badira, ez omen dago arrazoirik, uste du, euskal antzerkiari beste hainbeste gertatuko ez zaionik sinesteko.

139. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak munduan zehar 0129 Bide hori aurkitzekotan interes biziena erakutsi izan zuena Ingalaterra izan genuen XIX. mendearen hasieran.

140. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak euskararen liburu zuria 0153 Euskaraz zuzenkien eta luzekien arduratu direnetariko batzu bakarrik aipatuko ditugu hemen: XVIII garren mendearen azkenetan eta XIX garrenaren lehenengotan, Gillermo Humboldt prusiar jakintsua, eta XIX eta XX garren mendeak zehar hauk dira aipagarri, beste batzuren artean: Louis Luzien Bonaparte Printzea, Van Eys eta Uhlenbeck holandarrak, Schuchardt austriarra, Dogdson ingelesa, N. Tauer txekoslovakiarra, Linschamann eta K. Bouda alemanak, Vinson eta Lafon frantsesak, eta Fita, Cejador eta Tovar espainiarrak.

141. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak vill 0034 XIX. mendean hor da Batikano Lehena ere, fedeari buruz Konstituzio oso bat eman zuena (Dei Filius).

142. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. elorza 0205 Hiru urte geroago, kamara eta neumatikoak jarri zitzaizkion, eta XIX. mendearen bukaeran, bizikletak gaur duen itxura zuen.

143. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak fisikaren historia 0125 Edukina: Historiaurrea.- Grezia eta Erroma.- Erdi Aroa.- Birpizkundea.- Newtonen mendea.- Newtonen ondorengo bi mendeak: XVIII eta XIX.ak.- XX. mendea.- Fisika XXI. mendean.

144. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak azurm 0084 Ortega y Gasset-ek aspaldi ohartarazia da demokrazia mendebaldarraz: historikoki begiratuta, fede hori demokrazia modernuan, XVIII. mendeko Ilustrazioan eta XIX. mendeko borroka liberaletan, razionalitatearen fedea zela barnagoan.

145. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak y. iguaran 0096 Hortaz, XIX. mende hasieran egindako lanaz berri zuzena izan zuen.

146. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak y. iguaran 0096 - Haren lanaren berri izan zuenean, XIX. mendeko atzerritar hizkuntzalari ospetsu bat, Bonaparte hain zuzen, bila joan zitzaion Zarautzera.

147. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak k. zuazo 0270 XIX. mende hondarretan hasita eta badute honetan zerikusirik orduan garatzen diren jarrera ultragarbizaleek arbuiagarritzat jo izan da Hegoaldean batez ere euskal literatura zaharra.

148. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak k. zuazo 0272 Eredutzat ezarriko dituen idazleak berriz XIX. mendeko Duvoisin lapurtarra eta XVIII. eko Mendiburu oiartzuarra.

149. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak p. xarritton 0135 Literatura landuaz ari bagara, ez da dudarik, gaur lehen baino hobeki ezagutzen ditugula Nafarroa garaiko euskalki itzaliak, gaur ere aldatu dugula Arabako literatura euskaraz geneukan ikuspegia: XVIII, XIX. mendeetako idazle arabarren berri bildu dugu alabainan.

150. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. lamarca 0115 XIX. mendean Monarkia mugatu honen kontra iraultza demokratikoak altxatzen dira eta nahiz eta zapuztuak izan, garrantzi handia izan zuten konstituzionalismoan.

151. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak larrun 1990 0050 Flamandarren eta holandarren kasuan, kultur eta hizkuntzaz herri bat izanik, XVI. mendean erlijioarengatik sortu zen etena dela bide, XIX.garrenean, antolaketa politikoan, batasuna baino zatiketa nahiago izan zuten, nahiz eta herri txiki bat izan.

152. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak u. larramendi 0007 Andoain, gure herrietako beste hainbat bezala, frantses inbasio eta karlistadek erasana sartuko da XIX. mendean: horietako batean gertatu zen Andoaingo bataila famatua (1837koa), Uranga jeneralaren karlistek O`Donnell jeneral kristinoari irabazi ziotenekoa eta bertso-paperetan eta herri-literaturan jasoa izan zena.

153. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak u. larramendi 0007 Sorabillak Azelain etxeko Larretatar prestuez gainera, gogoratu behar dugu XIX. mendeko lehen hamarkada hauetan Juan Bautista Erro mea-injineru andoaindarra ere, Haziendako ministrari-idazkari eta Estatuko Kontseilari izana eta Gipuzkoako Diputazioak bere orduko Villafranca de Ordizia-ko bileran (1823an) Bere euskarari buruzko lan hilezkorrengatik, Gipuzkoako seme duina aldarrikatu zuena.

154. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak m. lopez 0074 Baina, paraleloki, beste kritika-mota bat XIX. mendean sorturiko kritika haren zorduna garatu da eta bizirik dago gure mendean.

155. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak azurm 0178 24. Bakarrik, iluntzean, telebista ikusten nago berriro, eta programa bat da, elkarrizketa bat politikoen artean, mendearen azkenburu alde honetan arras gaindituta nola omen dagoen, ezker-eskuin diferentziapena, XIX. mendeko zarpil-hondakin tipiko bezain zentzugabea....

156. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak k. zuazo 0011 Diodanaren sendogarri dira Hordagok 1978-80 bitartean plazaratutako 29 liburukiak, Euskaltzaindiak 1979az geroztik sortutako Euskararen Lekukoak sailekoak (15 liburuki argitaratu dira dagoeneko) eta Euskal Editoreen Elkarteak, Eusko Jaurlaritzaren babesarekin eta zabalkunde helburuarekin, eratutako Klasikoak izeneko bilduma (36 dira dagoeneko plazaratuak, XIX eta XX mendeetako idazleen lanak denak ere).

157. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak a.m. toledo 0281 Ez ote gertatzen literaturaren alorrean estratifikazioa eta heterogenotasuna azaleratzen duen XIX. mende honetan eleberri-tipoek badutela beren irakurlegoa, ez hertsi-hertsi banaturik baina bai modu iragazkor batean?.

158. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak artxibategi 1990 0011 Bigarren aroa: XVII mendea - XIX mendearen erdialdea

159. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak artxibategi 1990 0013 Artxibolaritzak Gipuzkoan izango duen garapena (Aldundiak Udal Artxibategiak antolatzeko plana, Carmelo Echegaray eta Serapio Mugicaren sailkapen taularen arabera), eta historian biziki interesaturik dauden Udal Artxibategietako Aldundiko ikuskatzaileen eta Gipuzkoako Artxibategi Orokorreko artxibarien lana izango da XIX. mendeko azken urteetako eta mende honen lehen erdi ia osoko ezaugarri nagusiena.

160. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak artxibategi 1990 0017 XIX. mende haseratik gutxienez, Artxibategi hau Azkoitiko toki ezberdinetan izan zen, eta toki batzu aipatzekotan, parrokia elizaren traskorua eta Korregimenduaren bi Eskribautegi Nagusienen jabe ziren Idiaquez eta Zarauz-Corral familien etxe ezberdinak aipatuko ditugu.

161. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizkbizikl 0006 Eskumaldetik ezkerraldera begira, Nerbioi ibaiaren albo bi hauek izan zirenaren eta egun direnaren arteko bilakabide ezberdinak ulertzera laguntzeko zenbait gogoeta: XIX. mendearen erdialdera, alde hau nekazal gune txiki bat besterik ez zen, arrantzale portu bat zuelarik (Algorta).

162. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizkbizikl 0006 Baina XIX. mendearen amaierako eta XX. aren hasierako industrializazio prozesuak ekarriko ditu desberdintzapenak: Abrako portuaren lanak egiterakoan, Gran_Bilbao delakoaren itsas trafiko osoa irentsi beharko dute azken bi hauek.

163. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizkbizikl 0030 Baina denboraz, bere portu ingurua txiki geratzen zihoakion heinean behartuta ikusi zuen bere burua toki berriak lortzera; hori delata, alde zaharra eta XIX. mendeko zabalgunea argi bereiz daitezke gaurregun.

164. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak agenda 1990 0009 XIX. mendean ere Ipar Euskal Herrrian idazle lerrokada ageri da: Duhalde, Hiribarren, Archu, Daskonagerre, Laphitz, Etxahun, (...).

165. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak agenda 1990 0010 XIX. mende hondarrean eta XX.aren hasieran ordura arte ez bezalako ekinaldiak egiten dira euskara bere ahulezia eta jausialditik altxatzeko, batez ere Hego Euskal Herrian.

166. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak agenda 1990 0010 XVIII. eta XIX. mendeetan ahozko eta idatzizko literaturen arteko harremanen bigarren aldi bat nabari da.

167. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak agenda 1990 0010 Hegoaldeak, eta bereziki Gipuzkoako probintziak XVIII. mendean eta Bizkaikoak XIX.ean, hasiera ematen dio bere literatur ibilbideari eta idatzizko produkzioaren testigua hartzen dio iparraldeari.

168. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak i. sarasola 0487 hegotar iz. eta izlag. (1911). Estatu Batuetan, hemeretzigarren mendean, hegoaldeko estatuen askatasunaren aldekoa zena.

169. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak l. fernandez 0009 Bigarren aroak XVIII. mendea eta XIX.aren hasiera bakarrik hartzen ditu.

170. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak g. nazabal 0027 Horietako asko XIX. mendeko hamarkada horretako bereko pertsona eta jazoerei buruzkoak dira, eta hortxe dago horien argazkiko konstantzia garai hartako dokumentuetan.

171. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak g. nazabal 0028 Dena dela, XIX. mendearen hondarretan zen hogeitamar mila eta gehiago biztanleko hiritxo bat izateari utziz, metropoli handi bat bihurtzen ari zen pixkana-pixkana Donostia.

172. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak azterketa historikoak/1 0235 Beraz, Bizkaia, Araba eta Nafarroan XVIII. mendearen bukaerako eta XIX. mendearen haserako kazetaritzaren hastapenak beti ere hiriburuetan garatzen diren bitartean, Gipuzkoan ez da beste horrenbeste gertatzen: ia beti esperientzia horiek Donostiatik kanpo jasotzen dira gorago aipaturiko seiehundar eta zazpiehundar kazeta horiek izan ezik, jakina, Arrasate, Bergara, Tolosa, Irun, Oiartzun eta honelako herrietan.

173. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak azterketa historikoak/1 0235 Azkenik, Tomás de Sorregieta kalonjeak, XIX. mendea hastear dagoela, ideologia tradizionalista eta euskaltzale duen paper periodikoa, Gipuzkoako Probintziak finantziatu eta babestua dagoen bere Semana Bascongada izenekoaren lehen alea argitaratzen duenean, Tolosatik kaleratzen du, hain zuzen.

174. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak azterketa historikoak/1 0235 Izan ere, hemeretzigarren honetako lehen urteetan kokatu behar da kronologikoki Gipuzkoan geroago garatu den papergintzaren hastapena, Frantziatik ekarririko teknikaz eta hasera haseratik Oriako ibaiertzean dagoen herriari lotua.

175. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak azterketa historikoak/1 0249 3. Arazoari Euskal Herri osoa jasoko lukeen ikuspuntu zabalagoa aplikatuko bagenio, ikusiko genuke Gipuzkoak XIX. mendearen lehen erdian zehar konjuntu honetan ukaezinezko lehentasuna mantentzea lortu duela antolatu gabe geratu zen arte, aintzakotzat ez bait zegoen, batere egokitasunik gabe Euskal kazetaritza deitu ohi dugun multzo horretan, alegia.

176. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak azterketa historikoak/1 0249 XIX.eko azkeneko laurdenean zehar Gipuzkoako paper industriaren garapen eskerga, hazkuntza demografikoa, Donostiako harresien eraisketa eta Boulebarreranzko hiri-kaskoaren zabaltzea, biztanleriaren baitan irakaskuntza orokortzea....

177. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak balea eta euskaldunak 0131 XVIII. eta XIX. mendeko balenzaleek ezaguna zuten jokamolde hori, eta izena ere jarri zioten: Hausketa.

178. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak h. knô*rr 0016 XIX. mendearen lehenbiziko urteetan, Madrileko gobernuak Simón Bernardo Zamakolari eman zion Abandon portu berria, bakearen portua deituko zena, egiteko baimendua.

179. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak x. mendiguren b. 0197 XIX mendean gure hiriburuen lehen zabalgunea egin zen.

180. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak v. huici 0341 Tradizioz, igoera bide bakarra eliza izan zen; Independentziaren gerratik aurrera ejerzitoa ere bai; XIX. mendearen erdian esparru berriak ireki ziren industria, etxebizitza edo boltsa-espekulazioaren bidez giza-maila igotzeko.

181. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak i. aldabe 0081 Jada, XIX. mendean funtsezko gertakizun batzu eman ziren: zuhain-lekadunen ugalketak, abel-esplotazio hobeago bat izan zuen ondorioz (estabulazio haundiagoa).

182. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak i. aldabe 0011 XIX. mendearen hasieran foraminoforoak Zefalopodo familiako gisa kontsideratzen ziren eta aitatutako mendearen bigarren erdialderarte Brakiopodoen gisako taldeak Phylum-i erantsirik zeuden.

183. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak kulturtekaria 1988 0168 Zenbaitek, giro honi loturik ikusten dute euskara batuaren sorrera, eta inor aipatzekotan, Txillardegi, XIX. mende bukaerako abertzaletasunaren sorrerak hizkuntzaren aldeko lanen biztualdia ekarri zuen bezala badirudi aipatzen ari garen garai honek ere nazio ikuspegi batean txertatzen duela batasunaren auzia.

184. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak jauntxoak 0013 Donostia hiria XIX. mendearen hasieran 1180. urte aldera luzatu zien forua Antso Jakintsuak Urgull-eko gerizpean lekututako arrotzei.

185. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak jauntxoak 0051 Hemeretzigarreneko Donostiak eman zuen irudiak, ordea, hobeki iraun duela esan daiteke.

186. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak jauntxoak 0165 Bestalde, XIX. mendearen bigarren erdialdetik aurrera astiro baina sendo finkatzen ari zen industri-prozesuan oinarriturik, Euskal Herriko talde burgesek gero eta garbiago somatzen zituzten merkatu espainolean integratzeko abantailak.

187. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak f.m. ugarte 0027 XIX. mendeak markatzen du, behin betirako, kartografia produkzioaren nazionalizazioa eta honako lanez arduratzen diren instituzio ofizialen agerpena, hau Frantzian aurreko mendearen bigarren erdian gertatu delarik.

188. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak f.m. ugarte 0027 XIX. mendetik aurrera Europako kartografia banandu egiten da eta erresuma edo estatu bakoitzak bere gorputz espezializatu eta instituzionalizatuak ditu, honen buruketa, grabaketa eta salmenta aurrera eramateko (Cuerpos de Ingenieros Militares, Dépot de Guerre...).

189. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak f.m. ugarte 0030 XIX. mendea, Carte de l?Etat Major delakoarekin Frantzian (1818-1880) eta COELLO-rena bezalako militar produkzioekin Espainian (ALONSO BECQUER, 1972), kartografia sistema geodesiko tradizionala onartzen duen muga bezala hartu liteke.

190. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak f.m. ugarte 0042 1. Taulatik ateratako estatistikek argi eta garbi isladatzen dute guzti hau, zeren, XIX. mendea ondo sartu arte, Bizkaia, Araba, Gipuzkoa eta Nafarroako barrukaldeak leku asko ia ez dira kartografian agertzen.

191. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak f.m. ugarte 0042 Hau da, XIX. mendetik aurrera batez ere, kartografi-teknikaren garapen haundiagoak gai ugaritasun zabalagorako aukera eskaintzen du (Batez ere Frantzian eta Europan orokorrean).

192. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak f.m. ugarte 0048 Argi eta garbi dago gune honi buruz dagoen plano eta mapa kopuru handiak (XVI-XIX. mendeak), Baionarentzat itsas irteera honek duen garrantzi ekonomiko haundia isladatzen duela.

193. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak f.m. ugarte 0048 Hemen, argiak ez dira hain ugariak kopuruari dagokionez lehendabiziko mendeetan (XVI, XVII, XVIII. mendeetan), eta bai XIXgarrenean.

194. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak f.m. ugarte 0048 XIX. mendeko kartografia gorakada hau, garai honetan itsasadar osoan (Bilbotik Abraraino) gertaturiko aldakuntza haundien islada baino ez da: kanalizazioa, itsas sedimentazioaren aurkako borroka, erabateko aldakuntzak lurraren erabilpenean.

195. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak f.m. ugarte 0048 Bilbon ere garrantzitsuak dira gai militarrak XIX. mendean (gerrate karlista), baina orokorrean, garrantzia handiagoa du ekonomiak (itsasadar eta portua).

196. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bitez 0028 XIX mendearen bigarren erdialdean, Belgikak modernitatea bizi du estuki eta kreatiboki.

197. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak vill 0046 Leize horren sakona eta zabala neurtzeko, gure euskal liburuak eskutan hartu besterik ez dago: alde batetik (eta urrunago joan gabe), XVIII eta XIX. mendeetako euskal liburuak, eta, bestetik, gure mendekoak.

198. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0027 Burutapen hau, azken batean, Young eta Fresnel-ek XIX. mende hasieran optikari buruz egindako idazlanetatik ondorioztatutako paradigma batean oinarritzen zen.

199. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak i. azkune 0429 XIX. mendearen azken aldera Maria Agirre Charrita mejicana ero famatu egin zen burtziketan lana ondo egiteagatik.

200. 1969-1990 gipuzkera literatur prosa e.j. zubillaga 0148 Emeretzigarren eunkian (siglo 19) bere erdialdetik gora Argentina`ra etorritako euskaldunak erderaz mintzatzen ez zekitenak, ta kanpo lanetan jarduntzen ziranak beren alaba-semeak euskeraz ikasi zuten apurt, beren aita-amak beti euskeraz mintzatzen ziralako.

201. 1969-1990 gipuzkera saiakera-liburuak s. aranbarri 0124 Arkudiaren gaiñean berriz, XIX`garrren mendeko eguzki-erlojua, goraegi jarria.

202. 1969-1990 gipuzkera saiakera-liburuak vill 0083 XIX gn. gizaldira arte beti pentsatu izan da Papias-ek (edo Joan presbiteruak) emen aipatzen duen Mateoren liburua, gure lehenbiziko ebanjelioa dela.

203. 1969-1990 gipuzkera saiakera-liburuak s. aranbarri 0059 XIX Gizaldia XIX'gn gizaldia, bai gure erri maillan eta bai gure Aberri eta Europa maillan ere, musikalari ta organu jole aundien gizaldia degu Orokorki musika giroa berriz, aurrekoaren antz irudi aundikoa degu, au da, italiar antz irudi aundikoa.

204. 1969-1990 gipuzkera saiakera-liburuak s. aranbarri 0143 XIX'gn eta XX'gn bitarteko denboran: Etxaniz'tar Juan Maria, Esteban eta Dolores (Organisteko aita ta seme-alabak).

205. 1969-1990 gipuzkera saiakera-liburuak b. latiegi 0443 Itz oiek esan aurretik, mintzaldiaren asieran, XIX mendeko lenen gizartiztilariak goraipatu zituan, Suizi bertako Mermillod Gotzaia, Friburg'eko Unibersitatea, Daniel Grand olagizon protestalaria, eta Gaspar Decartins (...).

206. 1969-1990 sailkatu gabeak egunkariak ehaa 1988 0007 Hemeretzigarren Atala.- Ikastegien Artezkaritzak, Hezkuntza-Sailburuordeak utzi diezazkionez gainera, honako egiteko hauek izango ditu: - Unibertsitatekoez besteko ikastegiei buruzko egitamuketa, horien kokatze-tokiak finkatzea eta irakaskuntzako nahiz besteko lanari-beharrak zehaztea Lanarigo-Artezkaritzarekin elkarlanean; ikastegien agizko ihardunari datxekion guztiari buruzko erizpenak emanez.

207. 1969-1990 sailkatu gabeak egunkariak egin 1987 0001 Hemeretzigarren mendearen, hasiera arte bizitza oparoa izan zuen sati praktikak.

208. 1969-1990 sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak e. jimenez 0001 XIX. mendea hiru herenetan zatitu du Azkunek, oraingo mende hau, Gerrate aurrerainoko urteetarainoko tartea baino ez bada ere, lau zatitan bereiztu duen bitartean.

209. 1969-1990 sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak matx 0002 Esaterako XIX eta XX mendeko zenbait narratzaile klasikoren obrak lehenbailehen itzuli behar ditugu, kataluniarrek bere garaian egin zuten bezala eta baita aintzinateko zenbait klasikorena, besterik ez bada antologiak eratuz.

210. 1969-1990 sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak basarri 0001 Jorraillaren emeretzigarren eguna.

211. 1969-1990 sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak x. lete 0001 Hemeretzigarren mendearen bukaerako eta hogeigarrenaren hasierako bertsolari zahar tipiko haietakoa omen zen: bizitza desordenatuko gizon biurri xamarra, ez zerurako eta ez lurrerako izaten ez diren hoietakoa.

212. 1969-1990 sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... unescoalb 1990 0002 VLADLEN SIROTKIN, historiagile sobietarra, Moskuko Akademia Diplomatikoko irakaslea da. Frantziako historian eta Frantzia-Sobietar Batasuna harremanetan aditua, beste gai batzuren artean, Napoleonen gerrak eta Frantzia eta Errusiaren arteko XIX mendeko harremanez idatzi du.

213. 1969-1990 sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... unescoalb 1990 0001 XIX mende amaiera aldeko halako sentsibilitate estetiko baten ertaro-zaletasunarekin, askotan erreibindikazio nazionalekin loturik dagoenarekin ere bat dator.

214. 1969-1990 sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... unescoalb 1990 0001 ERDI Aroaren eta Aro Modernoaren artean zintzilik denboran, Art Nouveau-ren printzipioetan inspiraturiko Cairo-ko eraikuntza batzuk bizirik iraun dute eraikuntzaren loraldi betean dagoen hiri horretan hemeretzigarren mendean Egypto eta Europaren artean izan ziren kultur harreman konplexuen monumentu bailiran.

215. 1969-1990 sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... unescoalb 1990 0001 Hemeretzigarren mendean, aldaketa politiko, ekonomiko eta teknologiko azkarrek fotografia, eta telegrafoaren erabileraren gorakadak, eta komunikazio eta garraioen beste zenbait hobekuntzek bizkortu egin zuten ideien, formen eta aurkikundeen herrialdez herrialdeko zabalkundea.

216. 1969-1990 sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... unescoalb 1990 0001 Hemeretzigarren bukaera aldera, antzinako Egyptoko arte eta mitologiaren oihartzunak aurki daitezke Europako artista eta pentsalarien lanetan, gizarte materialista hartan balio izpiritualak berriz nola ezarriko ari bait ziren.

217. 1969-1990 sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... unescoalb 1990 0001 Hemeretzigarren mendearen bigarren erdirako klase goreneko egypziar asko Europara begira jarri zen modaren iturri zelako.

218. 1969-1990 sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... unescoalb 1990 0001 Izan ere, Art Nouveau-ko eraikin bikainak daude Kecskemeten, XIX mendekoak, Odon Lechner (1845-1914) arkitekto hungariarrak egindako udaletxea batez ere.

219. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak x. altzibar 0062 Literatur-bizkaiera edo bizkaiera literarioa deitzen doguna idazle batzuen erabagiaren ondorioz sortu zan XVIII. gizaldiaren amaieran eta XIX.aren hasieran.


220. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak j. artaraz 0046 XIX. gizaldiaren lehenengo hamar urteek, behingoagaitik behintzat, Independentzia Gerra garairarte iraun eban berreskuratze sasoia ezagutu eben.


221. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak j. artaraz 0152 Jose Angel Garcia de Cortazar-en esanetan, Larrabetzun Calahorrako santuok gurtzeak azaltzen dauen bakarra, VIII edo XIX. gizaldietan errioxarrak herrira bizitzera etorri izana da, beharbada kristautasunaren lehenengo zabaltzaile legez (4)GARCIA DE CORTAZAR, J.A.: Vizcaya en la Edad Media..


222. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak j. artaraz 0199 XIX. gizaldian, ez zan baserrietan apaindurarik jarten, idazpuruak ez ezik; baserriak goia jo ostean, beherantzako bideari heldu eutsonaren seinale; baserri eta baserritarraren beheraldi sasoia batera suertatu zirana esan beharrik ere ez dago.


223. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak amoroto 0053 XIX. gizaldiaren hasikeran ohi dan baino ume gitxiago egoan, eta zaharrek pisu handia euken biztanlegoan.


224. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak amoroto 0053 XIX. gizaldiaren hasikeran langile potentziala altua da.


225. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak amoroto 0057 Jatorriaren argipidea ez da beti ageri liburuotan, eta honegaitik Gizaburuagakoak baino ez dodaz aurkeztuko, eta ganera XVII eta XVIII. gizaldiei buruzkoa bideratzeko bakarrik, XIX. gizaldiaren lehenengo erdirako askoz iturri hobea dan Polizia Zentsoa daukagulako.


226. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak amoroto 0059 Nekazaritza eta abeltzantza industriagintzaren aurrean garrantzia galtzen hasten diranean sortu zan elizateen lotaldia, XIX. gizaldiaren azkenengo urteetan, eta indar handiagoz XX.ean: orduantxe bihurtu ziran emigrazinogune, bai Bilborantz zein Amerika eta Australiarantz.


227. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak amoroto 0059 XIX. gizaldiaren azkenetan lurrak ez eban danentzako lain emoten: honexegaitik egiten eben alde.


228. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak amoroto 0061 Ikerketa honetarako badaukagu zenbait argipide-iturri: 1799ko Fruitu eta Esku-lan Zentsoa, XVIII. gizaldian egoerea zelakoa izan zan argituko deuskuna; XIX. gizaldiaren hasikerarako (1810, 1814, 1824, 1825) Lurralde Estatistikak, daturik gehien emongo deuskuenak eurok; honeez gain, aurrekook emondako datuak osotzeko era guztietako estatistikez ere baliatuko gara.


229. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak markina-xemein 0207 Kofradia horrek nortasun handia dauka gaur egun be, eta XIX. gizaldian birritan egin ebazan ahaleginak (1824. eta 1864. urtean) baselizea parrokia bilakatu eiten.

230. 1991> euskara batua ikasliburuak historia eta artea/dbh 00089 Karlisten porrotaren ondoren, ideologia foruzalea sortu zen eta XIX. mendeko bigarren herenean erradikalizatu egin zen. Ideologia honen oinarria Foruak ziren eta beste edozer gauzaren aurretik defendatzen zituzten plano teoriko eta intelektualean. Oinarrizko printzipioak bi hauetan labur daitezke:

231. 1991> euskara batua ikasliburuak historia eta artea/dbh 00120 XIX. mendera arte, Japoniako inperioan mende askotako tradizioa zuen gizarte-egitura aldatu gabe mantendu zen. Enperadoreak jainkozko jatorria zuen eta jaun absolutua zen; botere politikoa shogun deitutako buru militarraren esku zegoen. Hurrengo gizarte-kategoria jaun feudalena zen; horien azpitik klanetan biltzen ziren delakoak zeuden, jaun feudalen zerbitzura hain zuzen ere. Azkenik, jaun feudalen mendekoak ziren nekazariak zeuden.

232. 1991> euskara batua ikasliburuak historia eta artea/dbh 00196 Ez da harritzekoa, beraz, XIX. mendearen azken alditik europarrek gerra hasten denean behin baino gehiagotan esatea. Izan ere, gerra gizakiak sortutako gertaera negatibotzat hartzen bazen ere, beharrezkoa iruditzen zitzaien.

233. 1991> euskara batua ikasliburuak artearen historia/dbh 00012 Hebe, Thorwaldsen-ek egina. Edertasuna eta forma ulertzeko teoria klasizistak duen era zuzen-zuzenean dago loturik arte grekoari eta erromatarrari. Eskultura hau adibidez, orduan egina dirudien arren, XIX. mendeko daniar batek egin zuen.

234. 1991> euskara batua ikasliburuak artearen historia/dbh 00208 Gainerako abangoardia guztiek bezala, dadaismo eta surrealismo abangoardiek ere aurrekari garrantzitsuak izan zituzten: XIX. mendekoak, Blake edo Fûssli bezalako artistak edota mugimendu sinbolista; mende honetakoen artean, H. ROSSEAU (1844-1910) frantsesa, misterioz eta magiaz beteriko koadroekin, eta M. CHAGALL (1889-1985) errusiarra, zeinak fauvismoaren eta kubismoaren arteko sintesia egin zuen, Errusiako kondairen fantasia erabiliz.

235. 1991> euskara batua ikasliburuak gizarte zientziak/dbh 00029 XIX. mendean, izarren arteko distantziak neurtzea ahalbidetu zuten zenbait aparatu diseinatu ziren.

236. 1991> euskara batua ikasliburuak j. etxeberria 00200 Klasikoa: XIX. mendetik aurrera finkaturikoa; koreografi arau konplexuen bidez egiten da.

237. 1991> euskara batua ikasliburuak hizkliter 00129 Europako literatura nagusienei dagokienez, XIX mendea da nobelarena.

238. 1991> euskara batua ikasliburuak hizkliter 00129 XIX. mendearen azken urteetan koka dezakegu euskal nobelaren sorrera.

239. 1991> euskara batua ikasliburuak hizkliter 00143 XIX. mendeko Lore Jokoak Euskal Jai eta Euskararen Egun bihurtzen dira XX. mendean.

240. 1991> euskara batua ikasliburuak fisika/3 0087 Geroztik, XIX. eta XX. mendeetan aurkikuntzak eta aldaketak bata bestearen atzetik etorri dira.


241. 1991> euskara batua ikasliburuak kimika/3 0009 XVIII. mendearen bukaeran eta XIX. mendearen hasieran materiaren egoerak eta erreakzio kimikoak azaltzeko erabilia izan zen.


242. 1991> euskara batua ikasliburuak hizkliter 0064 BERTSOLARI MOLDEKO OLERKARIAK XIX. MENDEAN


243. 1991> euskara batua ikasliburuak hizkliter 0064 Hegoaldean, berriz, XIX.ean, karlistadekin batera.


244. 1991> euskara batua ikasliburuak hizkliter 0064 Zazpiak Bat XIX. mendearen bukaerakoa da.


245. 1991> euskara batua ikasliburuak hizkliter 0079 Geroztik ez du Iparraldeak euskal kulturaren birloratzerik ezagutu, harik eta A. D'Abbadie-k lore jokoak antolatzeari ekiten dion arte, XIX. mendearen bigarren zatian.


246. 1991> euskara batua ikasliburuak mega gaztetxo 0130 XIX. mendea

247. 1991> euskara batua ikasliburuak esaizu/dbh 00139 XIX. mendea. Mogel - Bilintx - Elizanburu - Arrese Beitia - Txomin Agirre

248. 1991> euskara batua ikasliburuak esaizu/dbh 00139 XIX. mendeko Erromantizismoak Rousseau eta beste batzuen eraginez arreta berezia eskaini zion herrian sustraituriko kulturari, ideologiak kutsatu gabeko berezko ohitura eta hizkuntzei, alegia. Joera horrek mesede egin zion euskal literaturari, ikusiko dugunez.

249. 1991> euskara batua ikasliburuak historia 1998 00101 XIX. mendearen bigarren erdialdean hazi zen industriako langileen taldea (industriako jornalariak), Kataluniako gizartean bereziki.

250. 1991> euskara batua ikasliburuak historia 1998 00101 Hiriguneak eta landa-eremuak bereizi behar dira XIX. mendearen erdialdeko gizarte mailak aztertu ahal izateko.

251. 1991> euskara batua ikasliburuak historia 1998 00101 2. Aldera itzazu XIX. mendeko Euskal Herriko nekazari-eremuan eta hiriguneetan bizi ziren gizarte-taldeak.

252. 1991> euskara batua ikasliburuak historia 1998 00148 XIX. mendearen erdialdean, gainbehera luze baten ondoren, bizkorraldi bat bizi izan zuen Kataluniako kulturak, La Reinaxença izenez ezaguna.

253. 1991> euskara batua ikasliburuak historia 1998 00148 Kulturaren berpizte-aldi hura XIX. mendearen erdialdean hasi zen, liburu batzuk argitaratzearekin batera.

254. 1991> euskara batua ikasliburuak teknologia/dbh 00091 Baina XIX. mendearen bigarren erdialdetik aurrera hasi ziren eguzki-energia ustiatzeko benetako ideiak sortzen.

255. 1991> euskara batua ikasliburuak biolgeol/dbho 00116 XIX. mendearen erdialdean agertutako teoria honek, funtsean, honela dio, alegia, Lurra bere bolumena murriztuz doa aldika, hoztuz doalako pixkanaka.

256. 1991> euskara batua ikasliburuak sirimiri/6 0235 XIX. mendean ez zen halako buruhausterik izan, baina XX.ean, ordea, bai.


257. 1991> euskara batua ikasliburuak sirimiri/6 0235 XVII., XVIII. eta XIX. mendeetan.


258. 1991> euskara batua ikasliburuak sirimiri/6 0235 XVII, XVIII eta XIX. mendeetan.


259. 1991> euskara batua ikerketak j. amezaga 0013 Batetik, bertsolaritza, tradizio zaharretik baino gehiago, XIX. mendeko borroka politikoen gizarteratzetik datorrelakoan baitago Juaristi.

260. 1991> euskara batua ikerketak j. amezaga 0165 Baina XVIII. eta XIX. mendeetan zehar, estatu espainolaren kultur politika ondasun historikoaren babesa izango du ardatz nagusitzat liburutegiak, museoak, eta akademiak sortzeari ekinez, herriarentzako kultura hedatzea bigarren maila batean geratuko delarik, eta sarritan lehenengo helburuari kontrajarrita gainera.

261. 1991> euskara batua haur-/gazte-literatura g. markuleta 0171 Hau da, suediar haritzez egindako faltsifikazio bat, segur asko hemeretzigarren mendearen hasieran egindakoa.

262. 1991> euskara batua literatur prosa j.a. arrieta 00278 Eta, Donostiako bulebarrean barrena, XIX. mendearen hasieran bezalaxe uniformaturik, Wellington Dukearen tropa-andana ingeles batek nola desfilatu zuen, horretaz ere oroitzen naiz: begira, begira, ze politta, esango genuen seguru asko, edo mira, mira qué bonito, mejor dicho: uniforme gorri kapelu gandordunak, estandarte multikoloreak lau haizetara, eta jarraian, Highland-etako eskoziarrak, beren kilt dotoreekin, beren leopardo edo tigre larruekin, beren gaita puztuekin, ohooo.

263. 1991> euskara batua literatur prosa k. santisteban 0072 Izan ere, munduko jenerorik zaharrena izan arren, ipuinak ez zuen XIX. menderarte maila literarioa lortu.


264. 1991> euskara batua literatur prosa j.m. irigoien 0014 Poliziak jaso, komisaldegian sartu, eta hiritik Sotonuevoko herrira eraman zuten Sotoviejotik bost kilometrora, bertan eraiki baitzuten XIX. mendearen buruan probintziako eroetxea.


265. 1991> euskara batua saiakera-liburuak kantutik jolasera 00007 Eta, XIX. mendean Errenazimentuaren loraldian agertuko dira lehen (kantu zahar, doinu, dantza, etab.) bilketariak. Hala nola: Iztueta, Salaberri... Beranduago Gascue, eta nola ez, Aita Donostia eta R.M. de Azkue, beraien kantutegi baliotsuekin.

266. 1991> euskara batua saiakera-liburuak l. valverde 00290 Abbadie d'Arrasten bizitza luzea osorik igaro zen XIX. mende hori hobekien definitzen duten ezaugarriekin bat datoz. Jakintzaren, zientzia ezagupenaren zaletu sutsua izan zen. Zientzia elkarteek, gobernuek bermaturiko Akademiek, aurkikuntza bizitzeko arrazoia egina zuten Abbadie bezalako pertsonak biltzen zituzten beren baitan.

267. 1991> euskara batua saiakera-liburuak l. valverde 00290 Alabaina, XIX. mendeko mendebaleko munduari dagozkion bi fenomeno garrantzitsuenak, zientzia-sukar horrekin mamiki loturik daude, elkarren artean ere loturik daudela. Haietako lehena, industrializazioa, iraultza teknologikoa dela medio, produkzioaren hobekuntza eta gehikuntzari aplikatzekoak ziren aurrerapenen goseak zegoen. Bigarrena, Europak burutua zuen munduko kolonizazioa, Asia eta Afrikan batez ere. Mundua haren eskuetan dago. Lehengaiak lortu eta merkatuak zabaldu beharrak ezinbestean hartarako bultzatzen bazuen ere, aurretik zientzilariak, Geografia Elkarteak eta mendebaldarrentzat ezezagunak ziren eremuen esploratzaileak zihoazen: lurralde zapaldu berri horien artean Afrika zen lurralderik gogokoena eta ezezagunaren bila abiatzen ziren abenturazaleei ustekaberik gehien ematen ziena.

268. 1991> euskara batua saiakera-liburuak l. valverde 00296 Orain artean burutu zirriborroaren arabera, hizkuntz azterketak eta folklorismoa ziren XIX mendearen erdialde honetako Iparraldeko euskaltzaletasunaren ezaugarriak bitartean, Hegoaldeko euskaltzaletasunak guztiz bestelako oinarriak ditu. Mugaren alde bietako euskaltzaleen arteko harremanik eza kontuan hartu beharreko elementua izateaz gain, euskaltzaletasunaren agerpenak guztiz bide ezberdinak hartu zituen.

269. 1991> euskara batua saiakera-liburuak l. valverde 00302 Halaber, Fermín Herrán Gasteizen 1878an sortu Revista de las Provincias Euskaras; Revue des Basses Pyrennées et des Landes izenburukoa, Abbadiek bultzatua eta Ferdinand Lesseps abiarazia 1883an Parisen eta Vicente Aranak 1885ean sortu Revista de Vizcaya delakoa, XIX. mendeko Kultura Berpizkundeak suposatu zuenaren erakusgarri dira.

270. 1991> euskara batua saiakera-liburuak pottoka 00017 Autore batzuek esaten dutenaren arabera, etxeko zaldi guztiek jatorri bera dute, Equus ferus gmelini espeziea, tarpan-a alegia, XIX. mendearen bukaeran desagertu zen zaldi mota. Hala ere, zaldia hezi zen garaian beste basazaldi batzuk ere bazeuden Europan.

271. 1991> euskara batua saiakera-liburuak in: ander arzelus eta antonio maria labaien. 98ko belaunaldiko antzerkilariak, 5-22 00011 Gertakizun honi, begiradatxoa ematea interesgarria iruditzen zait. XIX. mendearen azken laurdenean Donostian Euskal giroa ona zen. Giro hau hiru zutabe nagusiek sostengatzen zuten. Honela banatzen ditut:

272. 1991> euskara batua saiakera-liburuak a. narbaiza 00043 Ikusi dugu zertzeladetan bederen bizkaieraren bilakaera historikoa. Baina XIX. mendearen bigarren aldiari, emeki-emeki bederen, hiri-usaina badario, are gehiago XX. mendeari non gizartea aro berri batean murgildua ikusten baitugu.

273. 1991> euskara batua saiakera-liburuak a. narbaiza 00043 Arazo sozialak lehenengo aldiz neurri eta hedadura handia hartzen doaz XIX. mende bukaeratik jadanik huelga hitza oso ezagun bilakatuko zaielarik langileei. Bizkaian sortuz doan sozialismoaz batera euskal abertzaletasuna sendotzen hasia da Bilbo abiapuntu duelarik.

274. 1991> euskara batua saiakera-liburuak a. narbaiza 00043 Bestalde, garaiko giro sozialera itzuliz, esan XIX. mendearen azken aldian etorkin kopuru handia hartuko dutela Bilbok eta bere inguruak. Etorkin erdaldun horiek nekez euskaldunduko dira.

275. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. agirre 00150 Geroago, XIX. mendean, gerra napoleonikoetan edo karlistadetan zaurituak izandako soldaduak edota erdi-hilik edo hiltzear zeudenak leizeetara etortzen ziren babes bila.

276. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. agirre 00150 Sarako Leizeek jakinmina ere sortzen zuten garai haietan erromantikoentzako, autore edo idazle desberdinek beren obretan aipatu ondoren. Horrela sortzen da honek bisitatzeko grina, eta XIX. mendean bertan hasten da Leizeen ospe edo entzute-unerik handiena, Gorte inperialak 1858 eta 1866. urteetan harpeetara egindako bi bisitaldien ondotik.

277. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. agirre 00150 XIX. mendearen bezperetan hasi ziren aurreneko zientzilariak Leizeako haitzuloengatik beren interesa erakusten.

278. 1991> euskara batua saiakera-liburuak pasaia eta lezo 00023 Mendeetan nekazaritza eta itsasoa izan dira Lezoko ekonomiaren zutabeak, herriak denbora horretan zehar populazio hazkunde naturala izan zuen, gerrateek edo itsasuntzien hondoratzeek eragin zitzaketen gora beherez aparte. XIX. mendearen bigarren erdian industria iraultzaren eraginak nabaritzen hasten dira Lezon eta hala, 1900 urte inguruan arrantzatik bizi diren lezoarrak oso urri dira eta nekazaritza eta industria bilakatzen dira bertakoen bizibide.

279. 1991> euskara batua saiakera-liburuak arrain kontserbak 00088 Adibidez, Mutrikun, jakin badakigu XIX. mendearen erdialdera bazegoela eskabetxe fabrikaren bat edo beste, garai hartan kofradiak jada zituen bi fabrikez gain. Eta badakigu jakin, 1895ean sei-zortzi bat lantegi zeudela. Hondarribian, 1818 eta 1847 urteetako datuek eskabetxe fabrika bat aipatzen dute, baina industriari buruzko 1862. urteko estatistikan bost eskabetxe fabrika aipatzen dira.

280. 1991> euskara batua saiakera-liburuak arrain kontserbak 00088 Alabaina, XIX. mendearen azken laurdenekoaren hasieran, frantsesen esku zegoen oraindik arrain kontserbaren nagusitasuna. XX. mendearen hasieran, ordea, Estatu Batuak agertu ziren jaun eta jabe eta, Europan, Portugal eta Espainia Frantziaren esportazio neurrietara iristen dira larri-larri, eta aipatu mende horretako lehenengo hamarkadan jada argi eta garbi aurrea hartu zioten aitzindari izan zen herrialde horri.

281. 1991> euskara batua saiakera-liburuak baietz ba! 00002 XIX. mendearen bukaeran Afrikarantz jo zuen eta urte askotan ibili zen hango lurralde ezezagunak esploratzen eta aldizkari zientifikoetan bere ikerketak argitaraten.

282. 1991> euskara batua saiakera-liburuak baietz ba! 00100 Izan ere, gure jatorrizko jantziak ez dira hain zaharrak: euskal txapela karlistadekin zabaldu zen XIX. mendean, abarketa valentziarrak XVIII.etik dira ezagunak, eta baserritarren atorra beltza ere XIX.ean hasi zen erabiltzen.

283. 1991> euskara batua saiakera-liburuak baietz ba! 00100 Baina ez uste gauza berri asko ikusten dugunik: gizonezkoen ile luzea, adibidez, XIX. mendeko Arratiako baserritarren moda omen zen.

284. 1991> euskara batua saiakera-liburuak i. galarraga 00051 Hiria XIV eta XIX. mendeen artean

285. 1991> euskara batua saiakera-liburuak i. galarraga 00068 XIX. mendeko plano gasteiztarrak

286. 1991> euskara batua saiakera-liburuak i. galarraga 00068 Analisi modura hartuko dugun XIX.eko Gasteizen inguruko beste kontsiderazio batzuetara igaro aurretik, Hiriaren eta honen jurisdikzioa osatzen duten herriekin dituen harremanen inguruan, oro har, gogoetaren bat egitea komeni zaigu.

287. 1991> euskara batua saiakera-liburuak ekonoinarriak 00030 Sozialismoa kapitalismoa eta bere desorekak kritikatzetik sortu da. XIX. mendean Europako Industri Iraultzan populazioko zati bat pobretu zen. Desoreka berrien aurkako protestak izan zituen sozialismoak abiapuntu. Gero doktrina politiko eta sozial bihurtu zen.

288. 1991> euskara batua saiakera-liburuak ekonoinarriak 00075 Hala ere, merkatu diren leku fisikoak ere badaude. Herri guztietan egoten da azoka egiteko lekua. Askotan merkatu-plaza deitzen zaio eta hor ohiko kontsumo-ondasunak (elikagaiak gehienetan) saldu eta erosi egiten dira. XIX. mendean kotoiaren merkatu nagusia New Orleans-en zegoen. Chicago eta Odesa gariaren merkatu nagusiak ziren, eta abar.

289. 1991> euskara batua saiakera-liburuak industri ondarea 00014 Industri Ondarea Legazpin deritzon azterlan honen kronologia XIX. mendearen hasieratik XX. mendearen erdi aldera artekoa da. XIX. mendearen lehenengo urteetan hasi ziren sortzen Euskal Herrian lehenengo industri eraikinak, beranduago produkzio-egitura industrialak bihurtuko zirenak hain zuzen.

290. 1991> euskara batua saiakera-liburuak industri ondarea 00040 Inguru hori ustiatzen hasi ziren lehen urteetako datuak oso urriak dira. Aspaldidanik esaten omen zen Aizkorrin artzainek harri distiratsuak aurkitzen zituztela baina ez dakigu garbi noiz hasi ziren inguru hartan zegoen mineral-aberastazunari buruzko kontuak. Dena den, XIX. mendeko 50eko hamarkadan agertu zen inguru honetan Real Compañia Asturiana de Minas delakoa.

291. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. sudupe 00035 Ilustrazioak Euskalerrian harrera ona izan balu, ulertezina izango zen Bascongadaren lan guztia hain azkar ezabatu izana XIX. mende hasierako une zailetan. Argi dago, esate baterako, tolerantzia izan zela Adiskide zenbaiten ezaugarri intelektuala.

292. 1991> euskara batua saiakera-liburuak l. alberro 00026 Garrantzitsua da egindako bereizketa, izan ere, lehenengo aipatutako hitzek osotasuna adierazten baitute eta besteek berriz festaren zati txiki bat besterik ez. Beldur gara, gaur egungo begiez begiratuta, ez ote diogun literatur lehiaketari arreta handiegia eskeini, gainerako ekintzak gutxietsia: XIX. mendean ere hala izan ote zen? Eta hala izan bazen, denentzat hala ote? Hitzegingo dugu honetaz aurrerago.

293. 1991> euskara batua saiakera-liburuak l. alberro 00026 Bi hitzetan esateko, Anton Abbadia, XIX. mendeko Euskal Herrian euskal jaiak antolatzen hasi zen lehenengoa dugu. Hau besterik agertuko ez bagenizue ordea, ez zenukete Anton Abbadia bere osotasunean ezagutuko, lanak ematen baititu Abbadia nor zen adierazteak.

294. 1991> euskara batua saiakera-liburuak l. alberro 00087 Giro eta garai aberatsa da XIX. mende bukaerakoa: euskararen eta euskal kulturaren bultzatzaile izango diren pertsonaiak agertu eta ugaldu egiten dira lurraldez lurralde, probintziaz probintzia, zenbaitetan aldizkari baten babesean 113 B. Estornes Lasa: El despertar vasquista (1877-1897). In: Literatura I. op. cit. 373-407. or. Ikus VII. eranskinean agertutako koadro sinoptikoa.

295. 1991> euskara batua saiakera-liburuak l. alberro 00095 Liburuan zehar ikusi ahal izan duzuenez, guk batez ere XIX. mende bukaerako euskal jaiak izan ditugu kontutan.

296. 1991> euskara batua saiakera-liburuak k. izagirre 00172 Errenteriarra zen Uranga hau, Donostian kokatua, eta bere dendatxoan ba omen zeukan, XIX. mendeko azken bi hamarkadetan, txartel bat zioena Bizartegia. Ile-apainketa. Bata mende batean, bestea hurrengoan, Donostian izan ziren bi kartel, gutxienez, kaleari begira euskaraz idatziak...

297. 1991> euskara batua saiakera-liburuak sm 00092 Baina, hala ere, XVIII.aren azken aldera arte inor ez zen arduratuko bestelako bereizkuntzekin, Humboldt agertu zen arte. Hark baliatu zuen hizkuntzaren egitura, ospe handia emanaz, eta horrez gainera kanta-zahar, ohitura eta bizitzaren erak ikertu zituen. XIX.ean etorri zen arraza bezala estudiatzea, hizkuntzan eta ohituretan hainbeste gauza berezi zela ikusi zutenean. Guztiok zetozen etniazko nortasunaren inguru bati lotzera.

298. 1991> euskara batua saiakera-liburuak a. irigoien 00026 Hurrengo lanetan ingurukoak erretratatuko ditu Alicia Galant eta Ruth Quintanilla lagunak, Adriana ahizpa eta Miguel N. Lira eskolakidea. Fridaren lana oso hurbil dago Europako XIX. mendeko erretratugintzatik.

299. 1991> euskara batua saiakera-liburuak elektromagnetismoa 00353 XIX. mendeko bigarren hamarkadan lan garrantzitsu eta oinarrizkoak egin ziren, garrantzitsuenak hauek izan zirelarik:

300. 1991> euskara batua saiakera-liburuak musikaste 00136 Partituren transkripzioak XIX. mendea baino lehenagoko ia musika guztia antzinako grafiaz agertzen da eta horrek zaildu egiten du nabarmen erabiltzaileen lana. Horrek guztiak gaurko grafiara aldatzeko lana eskatzen du eta lan hori ERESBILek zuzentzen duen talde berezi batek egiten du.

301. 1991> euskara batua saiakera-liburuak x. erize 00315 XIX. mendean Nafarroako eta Hego Euskal Herriko analfabetismo tasen gainetik ibili zen Larraun, baina Espainiakoen pare-parean, ordea, eta, Nafarroan bertan ere Tuterako partidu judizialeko tasak Larraungoen antzekoak ziren. XX. mendeak, berriz, aldaketa ekarri zuen, Larraun Nafarroako eta Euskal Herriko portzentaiei nabarmen hurbildu baizitzaien, Tuterakoak eta Espainiakoak aise gaindituz.

302. 1991> euskara batua saiakera-liburuak l.m. bandres 00014 XIX. mendean norantza aldatu egin zen: orain ikerkuntza zientifikoak ezagupen hutsaren bila aurrea hartu eta berak iradokitzen ditu asmakuntza eta premia berriak.

303. 1991> euskara batua saiakera-liburuak l.m. bandres 00123 Azkeneko faktoreari dagokionez, XVIII. mendean izandako lehenengo iraultza industrialean eta XIX.ean izandakoan desberdintasuna nabaria da.

304. 1991> euskara batua saiakera-liburuak l.m. bandres 00123 Ideia honek bere lehenengo urratsak aro modernoaren sorrerarekin eman zituen, Ilustrazioan zehar hazi zen eta XIX. menderako dogma bihurtu zen.

305. 1991> euskara batua saiakera-liburuak l.m. bandres 00123 XIX. mendean mekanizismo hutsa ideia gisa krisian sartu zen.

306. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak tx. heguy 00085 XIX. mendean egin ziren lehenengo inkestak euskararen egoeraz Ipar Euskal Herrian.

307. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak a. sagarna 00037 XIX. mendearen lehen erdialdean sekulako borroka izan zen ekialdeko dialektoen aldekoen eta mendebaldeko dialektoetan oinarrituriko tradizioaren aldekoen artean.

308. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak a. sagarna 00049 XIX. mendearen bukaerako hizkuntzalariak plangintzaren aurka

309. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak a. sagarna 00049 XIX. mendearen erdialdera Ahlqvist eta beste hizkuntzalari batzuk suomiera premia berrietara egokitzen ahalegindu ziren bezala, mendearen bukaera aldera hizkuntzalariak garapen horren aurka jarri ziren.

310. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak a. sagarna 00049 Iraganeko hizkuntza berreraikitzea zen haien helburua. XIX. mendearen bukaerako argitalpenetan aholkuak baino gehiago debekuak aurki daitezke.

311. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak azurm 00026 Holakoak historia gabeko herriak edo historia bazterreko herriak dira, XIX. mendean esan ohi zenez.

312. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak azurm 00026 Hori zen XIX. mendeko historiaren ikuspegia: historia gizadiaren prozesio bat bezala helburu baterantz: klase gabeko gizartea, gizaki aske eta guztiz desalienatua, edo beste nolanahiko Azken Judizioa, gauzak betiko bere ordena zuzenean jarriko dituena.

313. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak azurm 00046 Filosofia kontsolagarria da hori Euskal Herri derrotatuarentzat, edo XIX. mendean zehar euskaldunak behin eta berriro bi frontetan banatu eta bata-besteari armetan erasotzera eta bien hondamenera eraman dituzten konfliktoak ahazgarritzat jo nahi dituen gazte bilbotar postliberalarentzat.

314. 1991> euskara batua saiakera-liburuak vitoria-gasteiz 00062 Zabalguneak Hegoaldera hedatzen jarraitu zuen XIX. mendean zehar.

315. 1991> euskara batua saiakera-liburuak vitoria-gasteiz 00062 Natura XIX eta XX. mendearen hasierako hirian barneratu zen eta horren adierazgarri dira, besteak beste, Florida, lorategien arkitekturako bitxi erromantikoa; Senda ibilbidea, inguruan lorategi pribatudun etxe aristokratikoek eta zuhaitzek inguratutako ibilbidea; eta Ciudad-Jardin deritzona.

316. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. etxeberria 00031 XIX. mendearen bukaerako eta XX. honen hasierako industrializazioak eratu du Euskal Herria gaur ezagutzen dugun era honetan.

317. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. etxeberria 00036 Balio horiek, alabaina, hemeretzigarren mendekoak dira zeharo, ez dira egokiak gizarte-gune berrian: honetan, eragileek badakite denek elkarren menpeko direla eta, gehienez ere, elkarren menpekotasuna berdintasun-mailan (edo nolabaiteko abantailaz) lortzeko dihardute borrokan.

318. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. arruti 00024 Hemeretzigarren mendearen amaieran Erresuma Batua munduko potentzia kolonial handiena zen.

319. 1991> euskara batua saiakera-liburuak sexua 00025 XIX. mendeko neodarwinista batzuek (J. F. =mCl=ennan eta lord Aveburyk, adibidez) lehen gizonek beren emazteak lortzeko metodoaren eredua ondoko komunitateetako emakumeak indarrez harrapatzea zela pentsatu zuten.

320. 1991> euskara batua saiakera-liburuak sexua 00219 Gero Txinan zaharkiturik geratu ziren tradizio asko Japonian onartu eta mantendu egin zituzten eta irudidun pergaminoak andregaien arreoko zati izan ziren XIX. mendea arte.

321. 1991> euskara batua saiakera-liburuak emakumeak eta feminismoa 00049 Inudeek funtsezko zeregina izan zuten horien hazkuntzan XIX. mendea arte eta, hori zela bide, etxeko ekonomiarako laguntza handia ziren baliabideak irabazten zituzten.

322. 1991> euskara batua saiakera-liburuak emakumeak eta feminismoa 00059 Adibidez, frantziar liho-industriak, XIX. mendearen hasieran, 43.000 emakume iruleri ematen zien lana.

323. 1991> euskara batua saiakera-liburuak emakumeak eta feminismoa 00070 XIX. mendearen hasieran, prestakuntza egokia zuen klase ertaineko emakumezko gazte batek zituen lanbide-irtenbideak oso urriak ziren.

324. 1991> euskara batua saiakera-liburuak emakumeak eta feminismoa 00070 Alabaina, XIX. mendearen bigarren erditik aurrera, emakumeak ekoizpen-sektore berrietan sartuz joango ziren edo gizonekin lehian hasiko ziren eta ordura arte hauenak ziren sektoreetan lan egiteari ekingo zioten.

325. 1991> euskara batua saiakera-liburuak emakumeak eta feminismoa 00070 Beste emakume batzuek, berriz, saltzaile moduan egin zuten aurrera. XIX. mendearen amaieran, Europako hiri handi guztietan sortu ziren saltoki handietan ere aurkitu zuten emakumeek beste irtenbide bat.

326. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. elberdin 00106 Eta denbora epe luze honetan zehar, flota hazi egin zen pitinka, XIX. mendearen amaiera eta XX.aren hasiera inguruan gelditu zen arte.

327. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. elberdin 00106 Lanean hasi zen unetik, Donostiako flota Bizkaiko Golkoko hurreko hondartzetan aritzen zen nagusiki, baina hondartzak txikiak izanik, eta inguru horietan beretan flota frantziar handiago bat ere ari zela, Arcachonen basea zuten arrantzuntziak batik bat beste estatu batzuetako arrastontziekin batera inolaz ere, hondartza horiek gehiegizko ustiapenaren zantzuak erakusten zituzten nonahi XIX. mendearen amaierarako108.

328. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. elberdin 00106 eta urte gutxi igarota Donostiako flota, XIX. mendearen azkeneko laurdenaren hasieratik Espainiako lehena eta garrantzitsuena baitzen, postuak galtzen hasi zen, penintsulako beste inguru batzuetan baporeak izan zuen indar eta gorakadari esker.

329. 1991> euskara batua saiakera-liburuak ekonhazk 00040 XVIII. mendearen bigarren erdialdean eta XIX. mendearen hasieran garraiobideetan egin ziren ahalegin gehienak ibai hauen goi-ibarrak bereizten zituzten mendateak irekitzean oinarritu ziren.

330. 1991> euskara batua saiakera-liburuak ekonhazk 00149 XIX. mendearen hasieran, Delikan, lur-jabea zen laborari batek eta bere emazteak, nahiko ekonomi maila ona zutenak eta eroso bizi zirenak, gosaltzeko olio edo gantzarekin egindako baratxuri-zopa jaten zuten; bazkaltzeko lakari-laurden egoskariko eltze bat hartzen zuten eta osagaiak honakoak izan ohi ziren: haba, alubia, pito, garbanzos y otras berzas y nabo con media libra de tocino y algunas veces chorizo y lomo salado.

331. 1991> euskara batua saiakera-liburuak ekonhazk 00226 Lanik neketsuena, ihitoki eta padurak lehortzea, XVIll. mendearen bukaera aldera eta XIX. mendearen lehen urteetan hasi zen.

332. 1991> euskara batua saiakera-liburuak finantza zuzenbidea 00060 XIX. mendearen hasieratik, Auzitegi Gorenak adierazi izan du tributu arauak arau bereziak direla, euren izaeragatik (izaera murriztaile, debekatzaile edo higuingarria dute).

333. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak j. pikabea 0652 Areago, XVIII. eta XIX. mendeak, grafiaren zenbait punturi gagozkiola behintzat, garbiki bereizten badira literatur lapurteraz, Goyhetche euskalkiaren beraren bilakaera zabal eta orokorrari muzin eginez lapurtera klasikoaren moldeetara itzuliko da 3 Lan honetan aipatzen diren berezitasunak guztiz nabarmenak izanagatik Goyhetcheren obran, ez du honek esan nahi haren Baraiko kostaldeko lapurteraren ezaugarriak gordeko ez dituenik, bai ordea askoz gutxiagotan agertuko..


334. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak j. pikabea 0652 Esan daiteke XVII. eta XVIII. mende erdirarteko obrak irakurriz arras hedaturik ageri zaigun palatalizazioa, handik harat 1775etik edo aurrera esango genuke guk askozaz ere gutxiagotan izango dela gauzatua, XIX. gizaldian ia osoki desagertuz.


335. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak j. pikabea 0652 Uste dugu bestalde, eta literatur lapurteraren bilakaera historikoaren ikerketarako zailtasunak zailtasun 5 Ez baita erraza Mitxelenak Notas fonológicas sobre el salacenco, ASJU 1(1967),172. orrialdean dioen bezala erabateko eritzirik zehazterik., amplt;lampgt;, amplt;illampgt;, amplt;ñampgt; eta amplt;iñampgt; aldaera palatalen agerpen maiztasunari 6 Ikus honi buruz Ana M. Echaidek Distribución de las variantes palatalizadas de l y n debidas al contexto fónico en los dialectos vascos, FLV XXIII (1976), 164. or. esaten duena, Mitxelenaren Fonética Histórica Vasca, San Sebastián, 1961 (2. ed., Diputación Provincial de Guipúzcoa, San Sebastián, 1977), 184. or. datorrena nolarebait osatuz., hein batez, garbiro antzeman diezaiokegula XVII., XVIII. eta XIX. mendeetan eta, honenbestez, Goyhetcheren jokabidearen berezitasuna areagotu egingo dela beste inorena bainoago.


336. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak j. pikabea 0656 Iduri luke, beraz, Goyhetchek hizkuntza bateratu baten bila? han-hemenkako leku zein denborako berezitasun zenbait bildu eta azaltzeko trebezia erakusten edo digula 23 Esate baterako, eta morfologiaz ari garenez nahiz behe-nafarrerarekin zerikusirik ez duen aipagarri litzateke gure ustez izenordain indartuetan Goyhetchek erakutsiriko jokabidea zerori izenordainaz. XVII. mendean kasu absolutuan zerori eta datiboan zerorri irakur badaitezke Goyhetchek zeroni agertuko du lehen kasuan eta zeroniri bigarrenean. Ez dugu uste XIX. gizaldian beste inork honela idatziko duenik. Ikus honi buruz Georges Rebuschi, Note sur les pronoms dits intensifs du basque, ASJU XXII-3 (1988), 827-844. or.


337. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak j. pikabea 0656 Gure eritziz XIX. mendeko lapurtarren obretan galde markaren ikustea behe-nafarrerari zor zaio, ezin uler liteke ezperen kostaldekoengan Arbelbide, Laphitz eta Hiriart-Urruty nafar-lapurtarren lanetan ez bezala agertu ez izana.


338. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak j. pikabea 0656 Jakina da Lafittek ukan aditzaren voix dative eta active-dative deiturikoetan eragin larria antzeman daitekeela XIX. mendeko autore lapurtarren lanetan eta horien artean, bereziki dio sailaren oinarri ezberdin ugari ikusiagatik gizaldi honetan behe-nafarreraren esparrutik heldu -ai- le radical erau a été réduit a ai chez certains Bas-Navarrais. Ex: eman daizkit, il me les a donnés Pierre Lafitte, Grammaire... 295. or. irakurtzean, -au- lapurtarragoaren ordez.


339. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak j. haritschelhar 0010 XIX. mendean, erromantizismoaren ondorioak direla, hasten da kantuen bilketa, nahiz jadanik hasiak ziren XVIII. bukaeran Baionako euskal erakustokian dagoen lehen bildumarekin, 1798.koa, Patri Urkizu-k argitaratua.


340. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak j. haritschelhar 0010 Eskaintzen dizkigu ere hiru euskaldun idazleen presentapenak, Etxepare, Oihenart eta Axular eta bururatzen du liburua bibliografia batekin, honi osatzen duela XIX. mendearen erdia artino daukagun Euskal literaturaren historia.


341. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak a.m. toledo 0026 Gatozen xehetasun handiagotara eta XIX. mendean gure literaturak jasandako aldaketen argitan ikustera egindako baiezpena.


342. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak a.m. toledo 0026 Euskal XIX. mendeak dakarren hainbat berrikuntza, (elizgizonak ez diren idazleak hartzen doazen tokia, hitz-neurtuaren ugalpena, hizlauaren hesiak haustea, hitz-neurtua dastatzeko zaletasunaren zabalpena...), lehenaldiari so eta lehenaldiaren argitan honela planteatuko genuke: orduan bezala ahozko munduak fikziozko tramankuluak sortzen, igortzen eta jasotzen jarraitzen du, baina banaketa-modu orokor honetan, geroz eta gehiago ari da letra ahozko munduaren zerbitzutan jartzen eta mundu idatzia beste alor batzuei ateak irekitzen, eta mundu honetan jakintzaren esparruaren nagusitasuna nabaria bada ere, lekugune hori banatzen hasten da poliki-poliki.


343. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak a.m. toledo 0026 Orain, XIX. mende honetan, eta bereziki, bere bigarren erdian ugaldu egiten da bertsoa, maila, handi batean Lore-joko eta Euskal Festak eskainitako babesari esker.


344. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak p. iztueta 0071 Hirugarren aroa, XIX. mendean, Frantzia eta Espainiako Estatuek beren hezkuntz sisteman hizkuntz uniformizatzea ezartzeari ekin ziotenekoa da, eta orduan, alde bietan, euskara erdarak irakasteko erabili zen eskoletan, irakaskuntzarako ama-hizkuntza zela egokiena pentsatzen bait zen.


345. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak azurm 0033 Funtsean XIX. mendea eta karlismoa.


346. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak j. gabilondo 0020 Denbora beti ere hemeretzigarren mende amaieratik egun arte hedatzen da.


347. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak j. gabilondo 0042 Alegia, XVIII. eta XIX. mendeko inperialismo europarraren konkistek ahalbidetu zuten lehen aldiz mundua bere orokortasunean pentsatzea, Hirugarren Mundua lehenengoaren menpe ikusten zelarik.


348. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak j.a. lema 0044 Guk geuk XIX. mendearen lehen erdialdeko andoaindar gizartea hautatu dugu aztergai, 1805-1845 urteetakoa, alegia.


349. 1991> euskara batua saiakera-liburuak kazetjardun 1991 0055 - XIX. mendearen erdialdera indarberritzen hasi eta Espainiako gerratean Bartzelonan zazpi egunkari eta irratetxe-sare txiki bat (Radio Associació de Catalunya) zituen hizkuntza da katalana.


350. 1991> euskara batua saiakera-liburuak letamendi 0019 Sukarra, leukozitoetan jariaturiko substantzia ondogeno bati zor diogun kontzeptua, XIX. mendekoa da.


351. 1991> euskara batua saiakera-liburuak i. camino 0019 Ezinago premiazko deritzogu Larrekoren lanari egin sarrera honetan euskaltasuna Nafarroan XIX. mendean nola sentitzen den azaltzen saiatzeari, are Larreko euskal idazle eta euskaltzale izateaz landa, abertzale bero agertu zitzaigula jakinda.


352. 1991> euskara batua saiakera-liburuak i. camino 0019 Hauetarik landa, nahi genuke orohar XIX. mendeko bereko jendeen usteez eta Nafarroako instituzioek hartu erabakiez, euskalduntasunarekin baterako edo besterako lotura duten ber, bi hitz esan.


353. 1991> euskara batua saiakera-liburuak b. urgell 0396 Halere, badagoke hain argi diruditen zatiketa hauen arteko etena ilunagotzeko xehetasunen bat edo beste: hala erakusten digute behintzat arestian egin azterketek, XIX. mendearen inguruan murgiltzen zen euskal giroaren kontu osoa emateko oraindik urriak badira ere.


354. 1991> euskara batua saiakera-liburuak b. urgell 0396 Horregatik, XIXaren hasieratik bukaerara jauzia egon zela egia bada ere (eta uste horretan sendotzen gaitu Sarasolak (1976) erakutsi kopuruetatik atera daitekeen ondorioak), bakoitza bere lekuan jartzeko urruntasun nahikoa lor dezakegu jada hainbat gauzatan oraino hurbil ditugun arren, mende horretan zehar gertatutakoa (epeka gertatu arren ere) lotzen joateko, alegia, zeren eta inon, ez eta berton ere, ez bait da ezer ezerezetik jaiotzen.


355. 1991> euskara batua saiakera-liburuak b. urgell 0396 Hitzon asmoa ez da XIX. mende bukaerako euskalarien orijinaltasuna zalantzan jartzea; aitzitik, erkaketaren bidez aurreragokoak dautzan gutxiestetik atera nahiko genituzke: haien idatzietan ondokoek zer hartu topatu zutenez gero, zer esan bazeukatela eta guk zer iker azpimarratu gogo dut.


356. 1991> euskara batua saiakera-liburuak b. urgell 0406 XIX. mendearen hasiera aldean, baina, zerbait gertatu zen usadio eta erregela hau deuseztatu zuena: Añibarro ezeze Zabala ere nb eta np hasten da erabiltzen:


357. 1991> euskara batua saiakera-liburuak r. gomez 0430 Izan ere, XIX. mende osoan hizkuntzari lotuen zaion hitza organismoa da; hizkuntza izaki bizia bailitzan ulertzen da (cf. Mounin, 1983: 166) 3. Gure artean, adibidez, Unamuno gazteak ere onartu zuen gizahizkuntzaren ulerkera hau: Todo idioma es un organismo y un organismo que pasa en su desarrollo por tres momentos o fases, que los lingûístas llaman monosilabismo, aglutinación y flexión. (1884: 104-105).


358. 1991> euskara batua saiakera-liburuak ametseninterp 0057 Indiako miniatura (XIX. mendea).


359. 1991> euskara batua saiakera-liburuak ehbertsol 0041 XIX. mendearen bigarren erdi osoan, foruak zirela eta sorturiko gorabeherek himno bihurtu zuten.


360. 1991> euskara batua saiakera-liburuak orhipean 0040 Lehengo denboretan, XIII. mendetik XIX.a arte, hilobia jarlekua eliza barnean zegoen.


361. 1991> euskara batua saiakera-liburuak orhipean 0040 Hauetan etxegabekoak eta buhamiak, ijitoak, ehortzi ohi zituzten; beranduago, XVIII. mende bukaeran XIX.aren hasieran, gorpu guztiak.


362. 1991> euskara batua saiakera-liburuak orhipean 0099 Hemeretzigarren mendean hasi ziren folklorezaleak jakintza hau biltzen, gal ez zedin; haiei esker ezagutzen dugu gaur egun, zeren XX. mende hasieran ohizko bizimodua astindua, inarrosia izan bait zen, ahozko literaturaren katea, orohar, etenik geldituz: behartutako eskolatzea (erderaz jakina), industrigintza basatia, irratiak, etab.


363. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. gabilondo 0156 Esplorazioen eta aurkikundeen mundu oraindik erabat ezagutu gabea XIX. mendean amaitu zen.


364. 1991> euskara batua saiakera-liburuak k. olaetxea 0010 Hemen jasoko dira batez ere XVII, XVIII eta XIX. mendearen haseran jendearen jakinnahia pizten zuten protohistoriaren ezaugarri batzuen aipamenak.


365. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak peillen 0010 nola nahi ere, apezei behin ta berriro aintziñako gotzainek (apezpikuek) sendagintzan ibiltzea debekatzen zieten alferretan XIX. XX. mendean eliza-gizonek, bakean herri-sendagintzan ihardungo dute.

366. 1991> euskara batua saiakera-liburuak emakunde 1996 0067 Anorexia nerbiosoaren sindromea jadanik XIX. mendean deskribatu zuen William Gullek.

367. 1991> euskara batua saiakera-liburuak emakunde 1996 0045 XIX. mendera arte nekazarien munduan ez zen sartu gorputzaren estetikarengatiko kezka.

368. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j.a. urbeltz 0062 Oihal gorria XIX. mende hasierako foru milizietako kasaketan erabiltzen zutela dioten datuak badaude (María Amalia de Sajonia Probintziatik pasatzen zenerako Diputazioko komisionatuei emandako agindu bat dago kolore hori edo bere faltan beltza, erabiltzea gomendatuz).

369. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j.m. beltran 0088 Akordeoi diatoniko hau XIX. mendearen bukaeran indarrez sartzen da gure Herriko musikaren munduko bazter guztietan, kaletar eta baserritar ingurutan.

370. 1991> euskara batua saiakera-liburuak kulturtekaria 1995 0155 XIX. mendea baino lehen ere euskaldunak izan ziren Mendebalde Urrunean.

371. 1991> euskara batua saiakera-liburuak pirinioak 1995 0009 XIX. mendearen bukaera arte ia inork ez zituen historia eta kondaira horiek bildu eta idatzi.

372. 1991> euskara batua saiakera-liburuak in: lardizabal, francisco ignacio: testamentu zarreko kondaira i 0046 Baina hau ia ezer ez da XIX. mendearen erdialderako jadanik tradizioa eta ez inondik ere berrikuntza, ez hitz berri zentzu hertsian, DT-koa izanda ere zenaren handitasunaren aldean:

373. 1991> euskara batua saiakera-liburuak a. sarasua 0020 XV. eta XIX. mendeen bitartean gertatu ziren lehen aldaketak, basoetako egurra untzigintzarako erabiliz eta aziendentzat larreak garbituz.

374. 1991> euskara batua saiakera-liburuak p. iztueta 0156 Beotibarko, Altabizkarko eta Leloren kantak, era berean, XIX. mendekoak dira, lehena J. K. Gerrak, bigarrena Garai Monglave-k (frantseseko testutik Duhaldek euskaratuta), eta hirugarrena Humboldt-ek argitaratuak.

375. 1991> euskara batua saiakera-liburuak p. iztueta 0296 Itzulpenen sailean, XIX. mende-bukaera honetan, joera popularista nagusitzen da gehienbat 173. X. Mendiguren Bereziartuk, itzultzaileen artean, hiru eskola bereizten ditu: lehenengoa populista da, eta hemen izen nagusia Gregorio Arrue dugu; bigarrena, R. M. Azkue izango genuke, herriaren ahotik jasotako euskara galbahetik pasatzen ahalegintzen dena joskera eta hiztegian; hirugarrenean aranistek bultzatutako joera garbizalea daukagu, Aita Arriandiagak, Zabala-Aranak, Joan Eguzkitzak, R. Olabidek eta, osatzen dutena, maileguak onartzeari uko egiten diona. Azken honek, neurri desberdinean bada ere, eragin handia izan zuen Orixe, A. Ibinagabeitia eta Zaitegi hirukotean (Euskal itzulpengitzaren historiarako zuhinak eta materialak, RIEV, XXXVII, 2 zk., 342-346 orr.).

376. 1991> euskara batua saiakera-liburuak arte modernoa 0017 XIX. mendearen azken 20-30 urteetan, gaur egun arte bizirik iraun duten egoera, progresio eta ideia berriak sortzen dira, batzuetan elkarren artean lotura dutenak eta beste batzuetan eztabaida sortzeko erreakzio gisa sortutakoak.

377. 1991> euskara batua saiakera-liburuak arte modernoa 0321 XIX. mendean Erromantizismoak aldarrikatu zuen artistak bere garaiko idealetan eta grinetan partaide izan behar zuela baina baita ere kontraesanetan eta istiluetan: baldin XVIII. mendean bere pinturaren bidez Hogarth-ek gizarte-kritika zorrotz bat egin bazuen, XIX.ean Daumier-ek gatazka politiko gogorrean konprometitu zuen bere artea.

378. 1991> euskara batua saiakera-liburuak s. ott 0286 Horregatik Altzûrkûn XIX. mendean zeuden basoek (herrienek eta sindikatuenek) 3.000 hektarea hartu arren, (...)

379. 1991> euskara batua saiakera-liburuak estilib 0006 Euskalerria XIX. mendeko aldizkari baten izena da.

380. 1991> euskara batua saiakera-liburuak harluxet he 0140 XIX. mendean berritze-lanak egin ziren (bideak, zubiak, auzo berriak).

381. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak e.l. adan 00040 Hemeretzigarren mendean, Jose Maria Iparragirre kantaria, Ameriketan ibilia, zahar eta akitua, Euskal Herrira itzuli zen 1877an; euskal foruak suntsitu berriak ziren, autonomismoa bizi bizia eta euskaltzaletasun berri eta beroak bidaia ordaindu zion.

382. 1991> euskara batua saiakera-liburuak euskal margolariak 0009 XIX. MENDEKO EUSKAL MARGOGINTZAREN GENEROAK ETA JOERAK


383. 1991> euskara batua saiakera-liburuak euskal margolariak 0009 XIX. mendean zehar, batez ere erditik aurrera, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako Foru Lurraldeetan euskal margolarien lehen nukleo garrantzitsuak azalduko dira agerira, ordura arte tipologia sozial eta profesional honek ez baitzuen inolako agerpenik izan lurralde hauetan, berauek aurrerantzean foko artistiko indartsua osatuko dutelarik.


384. 1991> euskara batua saiakera-liburuak euskal margolariak 0009 XIX. mendeko Espainian Aintzinako Errejimeneko egitura politikoen eta sozialen eraldaketa eztabaidatsuak, eta askotan liskartsuak, aparteko indarrez bizi izango dira euskal lurraldeetan.


385. 1991> euskara batua saiakera-liburuak euskal margolariak 0047 (...), bide beretsutik dator berez-berez hemeretzigarren mendeko errealismoaren jarraiera akademikoa.


386. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gomenerab 0045 Dena dela bait atxikirik agertzen duten agerraldiak nagusi dira, alde handiz XIX. mendearen bigarren erdialdean.


387. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gomenerab 0067 XIX. mendean eta XX.aren lehen erdialdean (...).


388. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gomenerab 0075 Eta XIX. mendeko bizkaitar klasikoen artean ere, zertzuk baino askozaz gehiago erabiltzen da zer:


389. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gaztentz/1 0061 XIX. mendea imitazioena (Neogotikoa adibidez) eta estilo-nahasketena izan zen.


390. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gaztentz/1 0089 Hala ere, garai hartan ezinezkoa zen bere izaera egiaztatzea, eta XIX. mendeak iritsi behar izan zuen, John Dalton britainiarra esperientzia praktikoetan oinarrituta teoria atomikoa finkatzen has zedin.


391. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gaztentz/1 0089 Hala ere, XIX. mendearen amaieran, partikula horiek zatiezinak ez direla eta zenbait partikula elementalez osatuta daudela aurkitu zen.


392. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gaztentz/7 0055 XIX. mendera arte gehiena jokatzen ziren modalitateak bekoz bekokoak ziren.


393. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gaztentz/7 0055 XIX. mendetik hona plekako jokoak nagusitu dira, frontisaren kontra pilota jaurtiz jokatzen direnak, alegia.


394. 1991> euskara batua saiakera-liburuak gaztentz/7 0055 Xistera XIX mendearen erdialdean jaio zen eta laster hasi zen eskularruak ordezkatzen.


395. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. agirreazkuenaga 0065 Dena dela, XIX. mendearen erdialden Bizkaia-Gipuzkoa eta Iparraldean abelazkuntza-mota berri baten joeraz eztabaidak sortu ziren.


396. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. agirreazkuenaga 0065 XIX. mendearen erdialdean jauntxoak, erakunde publikoak eta Diputazioak, ikuiluko abelazkuntzarako politika bultzatzen eta eragiten hasi ziren, landare berriak eta belardi artifizialak alpaparen bidez edo hirustaren bidez sortuz.


397. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. agirreazkuenaga 0190 Azpimarkatzekoa da euskal erakunde publikoak, Diputazioak, interbentzionismoaren aldekoak agertu zirela, gero eta nabarmenago, XIX. mendean zehar, ekonomi sektore publiko baten jabe bihurtuz.


398. 1991> euskara batua saiakera-liburuak jugoslavia 0018 XIX. mendeko gatazka nazionalistak.


399. 1991> euskara batua saiakera-liburuak a. martinez 0130 Seguraski, XIX. mendeko bufalo-ehiztariek egiten zuten bezala, gizaki prehistorikoek ere mamutak sistematikoki akabatuko zituzten, gero eta teknika sofistikatuagoekin.


400. 1991> euskara batua saiakera-liburuak bidaiazient 0179 XIX. mendean, espedizio ugari izan zen iturburuak zehatz finkatu asmoz.


401. 1991> euskara batua saiakera-liburuak rol sexualak 0023 Hauxe zen, izan ere, XIX. mendearen amaieran aldarrikatu zen teoria: jolasa, zerbait izatekotan, prestaketa da, aurreko mailen eta esandako urrats guztien biltzailea.


402. 1991> euskara batua saiakera-liburuak telleriarte 0022 * XIX. mendearen erdialdera, José Antonio Etxeberria Apaolaza-rengana pasa zen baserria.


403. 1991> euskara batua saiakera-liburuak telleriarte 0052 * XIX. mendearen hasieran, Juan Antonio Gerra zen Errekaetako maiorazgoa.


404. 1991> euskara batua saiakera-liburuak telleriarte 0052 * XIX. mendearen erdialdera erre egin zen baserria, etxejauna José Miguel Gerra Aztiria zelarik.


405. 1991> euskara batua saiakera-liburuak azurm 0031 Guk ez dugu batere asmorik, euskaldunek XX., XIX. ala XVIII. mendeetan ibili dituzten lehenagoko bideak besterik gabe ontzat emateko, euskaldunek ibili zituztelako soil, ezta euskaldunen alde ibili zituztelako ere.


406. 1991> euskara batua saiakera-liburuak azurm 0535 XIX. mendean, Iztuetaren obra batean hau idatzi zuen eskuz norbaitek, Aita Donostiak publikatu duenez el pueblo quipuzcoano carece, en verdad, de las grandes ventajas de la prensa; lo uno porque en su lengua apenas hay mas escritos que los necesarios para enseñar los principios de la religión (...).


407. 1991> euskara batua saiakera-liburuak lure/3 0011 XIX. mendean Cadizek aurreko mendeetako oparotasuna galdu zuen.


408. 1991> euskara batua saiakera-liburuak lure/3 0308 XIX. dinastian (1314-1200) Seti I.ak hititen kontrako guduak irabazi zituen, eta haren seme Ramses II.ak berriro garaitu zituen Kadeshen, baina hititak erabat menderatzea lortu gabe.


409. 1991> euskara batua saiakera-liburuak i. laka 0035 Aitzitik, tresneria kaskar eta guzti, eta hartan zebiltzan langileen gogo sutsuari eskerrak, indoeuropar hizkuntzen ikerkuntza historiko eta erkatua, XIX. mendeko europar zientziaren egitasmo nagusietako bat bilakatu zen, baita arrakastatsuenetakoa ere.


410. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. de txurruka 0273 Erromatar zuzenbidearen ikasketengan gehien ikusi izan den gaien artean XIX. gizaldiaren azkenaldean hasi eta, interesaren alboratze nabarmentsua ikusi daikegu; jadanik ez da erromatar zuzenbidea oraindino pandektistak zerabilen justiniarrek ezarritako oso-osoko eran ikasten.


411. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak altza 0062 Gaur egun, Bidebietan dagoen Guardaplata etxeak, XIX. mendean oraindik Port de Plat deitzen zena, izenari eusten badio ere, ez dugu aurkitu abizen hau gorde duen familiarik.

412. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak m.a. elustondo 0012 Are, XIX. mendean bertan, maila oneko familiek zein profesional zailduek Euskal Herritik aldegitea erabaki zutenean (...)

413. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak i. ruiz 0663 (...) XIX eta XXgarren mendeetan gertatu dena eta beste alde batetik inguruko hizkuntza askorenean XV eta XVIgarrenetan egin zena konparatzeak:

414. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak i. ruiz 0663 ezpada euskaldunen artean ez delako izan euskara hutsean baizik irakurtzen ez zekien irakurlegorik ezta erdaraz baino euskaraz irakurri nahiago zuenik ere 2 Edonola izanda ere, probetxugarria edo, behinik behin, interesgarria gerta daiteke XIV, XV eta XVIgarren mendeetako gertakari hori hurragotik ikustea: itzulpenaren bitartez bilatutako duintzeaz giltza izan daitezkeen lanak baino ez ematearren ezinbestekoa da W. Melczer Towards the dignification of the vulgar tongues: humanist translations into Italian and Spanish in the Renaissance, Canadian review of comparative literature, 8 (1981), 256-271 eta M. Pfister, Die Bedeutung der 'volgarizzamenti' lateinischer Texte fûr die Herausbildung der literarischen Prosasprache, in A. Buck-M. Pfister, Studien zu den 'volgarizzamenti' rô*mischer Autoren in der italienischen Literatur des 13. und 14. Jahrhunderts, Mûnchen 1978, 45-87 eredutzat har daiteke bitarte berberaz iritsitako aberasteaz; dauden ikuspegi orokor gutxietako bat A. Buck, Die Rezeption der Antike in den romanischen Literaturen der Renaissance, Berlin 1976,67-82 orrialdeetan irakur daiteke [= Id., L'eredità classica nelle letterature neolatine del Rinascimento, Brescia 1980, 88-106]; bakoitzak bereziki hizkuntza edo lurralde baten kasuaz badihardu ere ez dute begien bistatik behar den testuinguru zabalagoa galtzen klasikoak diren hauek: C. Dionisotti Tradizione classica e volgarizzamenti, in Id., Geografia e storia della letteratura italiana, Torino 1980 [1. ed. 1967], 125-178, P. Russell, Traducciones y traductores en la península ibérica (1400-1550), Barcelona 1985 eta G.P. Norton, The ideology and language of translation in Renaissance France and their humanist antecedents, Geñeve 1984. Izan ere, erdi aroaren bukaerako eta errenazimenduaren hasierako itzulpen horiei begiratzeak zerbaitetarako balio badigu hizpide dugun kontuan euskal letren historiaren bitxikeriatzat dugun zenbait gauzaren arruntasuna ikusteko da: XVIII, XIX eta XXgarren mendeetako euskal itzultzaileekin komun dituzten eta gorago aipatu diren asmoez gain, XIV, XV eta XVIgarren mendeetako haiek ere, esaterako, pobrea ikusten zuten beren lingua vulgaris latinaren edo grekoaren ondoan, eta batzuetan hizkuntzari berari leporatzen zioten errua, beste batzuetan geroago jeneralean ez hizkuntzari baizik hiztunen axolagabekeriari... Ez ziren ezer berririk esaten ari: horiek guztiak edo gehienak esanak zituzten Errepublika bukaerako erromatarrek (ikus, esaterako. Cic., Fin., I, 2-4 eta Tusc., II, xi, 26 bakarrik)..

415. 1991> gipuzkera saiakera-artikuluak j.m. artzalluz 0028 Lotsagarria da M. IRADIER-entzat XIX'gn gizaldian ainbat eta ainbat erri ez ezagutzea.


416. 1991> gipuzkera saiakera-liburuak a. zavala 0213 Bigarren anaiak, emeretzigarren bertsoak dionez, gerran urte ta laurden pasa du, ta beste ainbeste andik etorri eta gaizkituta.


417. 1991> gipuzkera saiakera-liburuak in: arzak, alberdi: idazlan-sorta, 9-29 0017 Euskal literaturari begiratzen badiogu, berriz, ura Donostiako XIX mendearen bukaerako taldean sartu bearra da.

418. 1991> sailkatu gabeak egunkariak b. latiegi 00040 TA, ONAKO AU ZAIGU BEREIZIKI ARRIGARRIA: Garat'ek Napoleon'i Euskalerria Auñamendia-zear Katalauni'ko mugaraño iristen zela esaten zion, edo berdin dena, XIX mendearen asieran Ueska'ko mendietan EUSKERAZ ITZEGITEN ZELA.

419. 1991> sailkatu gabeak egunkariak r. iraola 00022 Datorren ostiralean, arratsaldeko 4retan hasirik, Amasako pilotalekuan jokatuko da Gipuzkoako Eskolarteko XIX. Bertsolari Txapelketako finala.

420. 1991> sailkatu gabeak egunkariak f. ibargutxi 0067 Azkenaz beste deritzan lan honetan ezin hilez bizirik irautera kondenaturik dauden aita-alaba batzuen istorioa hontatzen du, XIX. mendean kokatua.

421. 1991> sailkatu gabeak egunkariak f. ibargutxi 0067 XIX. mendeko road movie

422. 1991> sailkatu gabeak egunkariak f. ibargutxi 0067 Road movie-tik ere asko dauka nobela honek, nahiz eta XIX. mendean kokatua izan, baina road movie izate hori aitzakia da azken batean, komentatu zuen autoreak.

423. 1991> sailkatu gabeak egunkariak dv 1997 0059 Lanaren helburua XIX. mende hasierako komunalen salmenta prozesua aztertzea da, horretako Gipuzkoako bi adibide hartuz.

424. 1991> sailkatu gabeak egunkariak egin 1991 0031 Genomari buruzko hitzaldi batekin eman zioten hasiera UEUren hemeretzigarren edizioari, azkena ohizko zuzendariarentzat, Inaki Irazabalbeitia, atzo berorrek aurkezpenean iragarri zuenez.


425. 1991> sailkatu gabeak egunkariak egin 1991 0031 Jose Mari Txurrukak, UPVn Biologia Orokorra irakaslea, gaia ez ohizkoa eta uxatzaile samarra zela ohartarazi zuen XIX. UEUko sarrera hitzaldia hasi baino lehen.


426. 1991> sailkatu gabeak egunkariak g. etxeberria 0016 Izenburuan esaten zaigunez Antoine Abbadia, XIX. mendeko zientzilari eta euskaltzalea da.


427. 1991> sailkatu gabeak egunkariak deia 1994 0040 XVIII eta XIX. mendeetan atzerakada izugarri bizkortu zen, eta galerak ia herrialde osora zabaldu ziren.


428. 1991> sailkatu gabeak egunkariak deia 1994 0041 XIX. mendean ere ez ziren gutxi izan euskararen egoera larriaz arduratu zirenak (M. B. de Moraza, R. Ortiz de Zarate, F. Herran, F. Baraibar...).


429. 1991> sailkatu gabeak egunkariak k. gorostiaga 0003 XIX. mendetik gaurdaino, gizaldiz-gizaldi transmitituriko Euskal Herriaren defentsarako birusa, gure seme-alaben baitan txertatuta dago jadanik, Usune Eli Gallastegiren bilobak atxilotu izateak ezerk baino hobeto adierazten digunez.


430. 1991> sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak a. arozena 00004 Jakina denez, Endarlatsatik Behobia arteko bidea Gipuzkoako lurrean egon arren, Nafarroarena da XIX. mendeaz geroztik.

431. 1991> sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak e. otamendi 0010 Azken deslindea XIX. mendearen bukaerakoa da eta historia errespetatuz, orduko hartan ere, baserrietako jabeen nahia jaso zen beren baserri eta lurrak zein udalerrietakoak ziren finkatzeko.


432. 1991> sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... j.m. iturralde 0009 Erdi Aroko Elizak, XIX mendearen Industrial Iraultzak eta XX. mendearen bukaerako Aizinaren Kultura moeta batzuk (besteak beste, turismoak) eratutako denbora sozialen trazak eta antolakuntza erantsi zaizkie antzerki erritual suerte hauei.