XX. mendeko Euskararen Corpus Estatistikoa

1. 1940-1968 gipuzkera saiakera-liburuak biologia 1968 0176 Masifikazioak ere Eboluzio-artxiboetan ba ditu bere prezedenteak: zelua-eratze bidean gelditu ziran sustantzi mineralak: elkarrekin interferitu ta osatu beharrean, koaleszentzi fisiku hutsean, molekulapillatze hutsean gelditu ziran: kristalizazioa, kristaltzea.

2. 1969-1990 bizkaiera ikasliburuak j.m. iraolagoitia 0033 Arantza-apofisia / Zeharkako apofisia / Aurikula-apofisia / Atzeko adarra / Aurreko adarra / Ornomuin-nerbioa / Orno-gorputza / Ornoa / Substantzia grisa / Substantzia zuria / Sustrai sentibera / Sustrai motorea.

3. 1969-1990 bizkaiera ikasliburuak j.m. iraolagoitia 0033 Substantzia grisa / Atzeko ildoa / Ependimoa / Ornomuin-gongoila / Atzeko sustraia / Ornomuin-nerbioa / Aurreko sustraia / Aurreko ildoa / Substantzia zuria.

4. 1969-1990 bizkaiera ikasliburuak j.m. iraolagoitia 0033 Atzeko adarrak / Substantzia grisa / Substantzia zuria / Aurreko adarrak / Ependimoa / Meningea.

5. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak kolorea 00132 Graebe-ren eta Liebermanen teoriak esaten zuen koloredun substantzia organiko guztiak konposatu saturatu gabeak izan behar zutela baina, azken batez, honek zera esan nahi du elektroiek sistema bat ukan behar dutela: honek mesomeria agertarazten du.

6. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak k. navarro 00044 Baina Hjelmslevek forma aztertu beharra azpimarratzen du, substantzia (fonikoa, semantikoa) baztertuz.

7. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak k. navarro 00044 a) (goian aipaturikoa) hizkuntza forma da, eta ez substantzia. b) aurrekoari lotuta dagoena, ikusiko dugunez: hizkuntza oro adierazpen eta edukin da batera.

8. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak m. murua 0113 4. LANERAKO GAIA ELEMENTU ETA SUBSTANTZIA KIMIKOAK 1.- ELEMENTU KIMIKOAREN KONTZEPTUA

9. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak m. murua 0113 Mahai gainean kaxatxo bat duzu eta horren barnean HIPAZ izeneko substantzia.

10. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak m. murua 0113 Substantzia horren konposizioa ez duzu ezagutzen, baina zure ikerketetan aurrera egiteko ezin bestekoa duzu jakitea zerez dagoen eratuta konposatu hori.

11. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak m. murua 0113 Horretarako lehendabizi substantziaren behaketa zehatza egin beharko duzu.

12. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak m. murua 0116 4. ELEMENTU ETA SUBSTANTZIA KIMIKOAK Zuk egin duzun experientzia hori, aintzin-aintzinetik zientzilariek egin ohi dutenaren itxura baino ez da izan.

13. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak m. murua 0116 Irakur eta ikas: Naturan substantzia asko dago, miloia baino gehiago, eta hauek elementuen konbinazioz osatzen dira.

14. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak m. murua 0116 ELEMENTUA BESTE SUBSTANTZIATAN DESKONPOSATU EZIN DAITEKEEN SUBSTANTZIA DA.

15. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak m. murua 0116 ELEMENTU BAT BAINO GEHIAGOZ OSATUTA DAUDEN SUBSTANTZIEI GORPUTZ KONPOSATUAK DEITZEN DIEGU.

16. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak m. murua 0116 Hasera batean, eta Aristotelesen teoriaren arabera, zeuden substantzia guztiak hauetako lau elementuez zeudela osatuta pentsatzen zuten: Airea, Sua, Lurra eta Ura.

17. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak m. murua 0122 4. ELEMENTU ETA SUBSTANTZIA KIMIKOAK Ondoren elementu bakoitza bere izenaren haserako hizki edo hizkietaz izendatzeko ahaleginak egin ziren, jeneralki latinezko edo grekozko izenak hartzen zirelarik.

18. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak m. murua 0123 2. ZENBAIT ELEMENTU KIMIKOZ OSATURIKO SUBSTANTZIAK

19. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak m. murua 0123 2.- ZENBAIT ELEMENTU KIMIKOZ OSATURIKO SUBSTANTZIAK

20. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak m. murua 0123 Ikusten eta ukitzen dituzun gauza gehienak ezagutzen dituzun elementuez osaturiko substantziak dira.

21. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak m. murua 0123 Gai honetan zera nahi dugu ikusi; alegia zuk ohizkoan erabiltzen duzun substantziaren bat, bere elementu osagaietan disoziatu edo bereizi egin daitekeela.

22. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak m. murua 0123 Bertan egunero ikusten eta zure beharretarako erabiltzen duzun substantzia bat, bere elementu osagaietan bereizten saiatuko gara.

23. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak ingurunea/oho 0053 Landareek zona honetan aurkitzen dituzte subtantzia elikagarriak.

24. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak ingurunea/oho 0252 Zenbait substantzia kaltegarriri aurre egin dezaiokete animalia hauek.

25. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak ingurunea/oho 0252 Deuseztatu ditzakeen substantzia kaltegarri baino gehiago ez dezala izan.

26. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak ingurunea/oho 0252 Sarritan, ibaiak garbi ditzakeen baino substantzia kaltegarri gehiago botatzen da uretara.

27. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0005 Azido/base erreakzio batean baliokideak praktikoki kalkulatzeko, mola, substantzia disoziatzen deneko hidroxilo edota hidronio ioien, kopuruaz zatitzen da.

28. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak natur/8 0044 Era desberdinean jokatzen dute, ordea, eta nerbio-sistemak azkar jokatzen duen artean, sistema endokrinoaren jokabidea geldoagoa eta iraupenez luzeagoa izaten da, odoletan zirkulatuz efektu hori eragingo duen ehun edo organoraino doazen substantzia bidez iharduten bait du.

29. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak natur/8 0044 Jakin behar duzu, baita ere, guruin endokrinoez gainera badaudela beste batzuk beren substantziak odolera isuri ordez hodi bidez kanporatzen dituztenak; guruin horiei, guruin exokrinoak deitzen zaie eta halakoak dira, adibidez: listu-guruinak, diti-guruinak, liseri-guruinak, izerdi-guruinak, etab.

30. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak natur/8 0045 1. GIDA SISTEMA ENDOKRINOA EGINKIZUNAK Izen horrekin ezagutzen da hormona deituriko substantzia kimikoak elaboratzen dituzten barnejarioko guruinen multzoa.

31. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak natur/8 0052 Gure mundu materialean era guztietako substantziak daude, behin baino gehiagotan beren ezaugarriren batengatik zirraratu gaituztenak.

32. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak natur/8 0052 Substantzia baten ezaugarri berak dituen zatirik txikiena molekula da (salbu substantzia bakunen kasuan, hauetan atomoak berak ere propietate berdinak bait ditu).

33. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0197 - elementu edo materia sinple bakoitzaren atomoak berdinak dira elkarren artean, eta beste elementuen atomoetatik desberdinak. substantzia konposatuen molekulak atomo desberdinez osaturik daude. - molekula, substantzia baten propietateak mantentzen dituen parterik txikiena da.

34. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0197 A) Rutherford-en experimentua: Substantzia erradiaktiboak (Uranioa, Radioa......) a izpiak emititzen dituzte.

35. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0173 Substantzia huts bakoitza formula batez adierazten da.

36. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0173 Substantzia hutsa molekula berdinez osaturik dagoenez gero, formulak molekula bat adierazten du.

37. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0233 Lehenengoan, elektroiak berez irabazteko edo emateko duten erreztasunagatik, substantziak korronte elektrikoa sortuko dute, bat batean.

38. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0233 Bigarrenean, berez elektroi-trukaketa ezin egin duten substantzien artean elektroi-trukaketa sortarazi egingo da, hauetariko bat hauspeaturik.

39. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0233 Substantzia batek oxigenoa irabazten duen prozesuari oxidazioa deritzo.

40. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0233 Substantzia bat oxigenoa emateko gai denean, oxidatzailetzat hartzen dugu.

41. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0233 Modernoki, beste elementu edo ioi bati elektroiak harrapatzeko gai den substantzia, oxidatzaile deituko dugu.

42. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0233 Eta substantzia batek elektroiak galtzen ditueneko prozesuari, oxidazio deituko zaio.

43. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0276 Erretxina artifizialez egindako substantziak ere, Elektroteknia modernoan askotan erabiltzen dira isolatzaile bezala.

44. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0276 Metaletan korronte elektrikoa elektroien higiduraz lortzen den bitartean, likidotan disolbaturik dagoen substantziaren atomoen higiduraz lortzen da.

45. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. irazabalbeitia 0115 Erreakzio gehienetan, substantzia organiko bat, sustratoa, beste substantzia ezorganiko edo organikoen bidez antzaldatzen da; azken hauei erreaktiboak deritzaie.

46. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. irazabalbeitia 0224 Lehenengoa (alderdi espekulatibo dei diezaikegunak) edonolako interesa (merkatal nahiz teoriko) izan lezakeen substantzia berri baten sorkuntza.

47. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0008 Nutrimentu eta nutriente hitzak sinonimoak dira, bata frantsesetik hartua eta bestea ingelesetik; bata edo bestea elikagaietan dagozen oinharrizko sustantzia nutritiboek izendatzeko erabiltzen ditugu (karbonohidratuek, proteinek, lipidoek, ura, mineraleek eta bitaminek).

48. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak medikuntza 0030 2. Funtzio plastiko eta erregulatzailea duten sustantziek ematea.

49. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak k. altonaga 0035 Geruza prismatikoa, substantzia kalkareozko prisma poligonalek osotzen dute; estuki gardainatuta egoten dira, konkiolinazko mintz-firuek elkarretik bereizten dituzten arren.

50. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak x. arregi 0081 Gizonak ekosistemen ziklo naturaletan substantzia eta elementu kimiko kaltegarriak sartu ditu.

51. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak natur/6 0024 Elikaduraren bidez gure gorputzaren zati bihurtzen diren substantziak lortzen ditugu.

52. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak natur/6 0097 2) Eman ezazu zure eritzi pertsonala ikusi duzun guztiaz: 3) Lortutako produktua, substantzia bakun bat ala subtantzia konposatu bat da? Arrazoi ezazu erantzuna: 4) Zergatik uste duzu bitrinan egin dela? Oharra: Garbitu eta ordena ezazu erabilitako material guztia. Gida laborategian amaitzerik ez baduzu izan, buka ezazu etxean eta prestatuta ekarri hurrengo klaserako.

53. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak zinetika 0187 Erreakzioaren abiadura azkartzen duen substantziari katalizatzaile deritzo.

54. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak uzei 0053 Matematikak gaizki erabilirik eta zoritxarrez horrela gertatzen da askotan bilaka daitezke sustantzia ekonomikoaz hustutako zorroztasun-pretentsio bat, ke-kortina bezala erabiltzen direlarik arazo konplexuei eta gardentasun formalez tratatu ezin diren edota inplikazio ideologiko edo politiko desatseginak dituztenei aurre ez emateko.

55. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. antiguedad 0495 Lurtzoruan diren sustantziak hiru egoeratan aurkitzen dira: - solidoa: jatorriz organikoak (organismoak eta berauen hondarrak) eta inorganikoak (materialeen alterazioz sortuak).

56. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. irazabalbeitia 0073 XIX. menderarte, orduan ezagutzen ziren elementu eta substantzia desberdinak irudikatzeko zenbait ikur erabiltzen zen.

57. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. irazabalbeitia 0073 Substantzia eta elementu bakoitzak bere ikur propioa zuen; besteez desberdintzen zuen ikurra.

58. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. irazabalbeitia 0073 Gauza nabaria da, ezagutzen ziren substantzia eta elementuen kopurua handituz joan ahala, hauetako bakoitzari ikur propio eta berezko bat ematea ez zela oso erabilgarria.

59. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. irazabalbeitia 0073 Zilegi da guztiz, substantzia eta elementu desberdinak adierazteko sistematizazio bat proposatzea.

60. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. irazabalbeitia 0203 Talde bat azido izenez ezagutzen ziren substantziez osatuta zegoen eta bestea base izenez ezagutzen zirenez.

61. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. irazabalbeitia 0203 Milaka substantzia desberdin ezagutzen dira.

62. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. irazabalbeitia 0203 Erraz ulertzen da beraz kimikariek antzeko propietateak dituzten substantzien taldeak egitea, horrela haien ikasketa errazteko.

63. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. irazabalbeitia 0307 Erreakzio kimiko guztietan, substantziak aldatzerakoan beroa ateratzen da sistematik, edota honek beroa kontsumitzen du erreakzioa gerta dadin.

64. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. irazabalbeitia 0307 Elektrolisian adibidez, korronte elektrikoaren energia aprobetxatuz deskonposatzen ditugu substantziak.

65. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. irazabalbeitia 0307 Substantzia batzuek elkarrekin erreakzionatzen dute, eta korronte elektrikoa ateratzen da.

66. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. irazabalbeitia 0307 Erreakzioaren abiadura definitzeko, nahikoa da erreakzio horretan osatzen edo deskonposatzen den substantzia baten kontzentrazioa denboran zehar nola aldatzen den aztertzea.

67. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. irazabalbeitia 0364 Formula enpiriko berdineko baina propietate desberdineko substantzia batzuk existitzeari ISOMERIA esaten zaio. Bi edozein konposatu isomeroak baldin badira, beren propietate desberdinen arrazoia molekuletako atomoen lotura-modu desberdinean dagokeela pentsa daiteke; hots, egiturazko formulak desberdinak izan litezkeela pentsa daiteke.

68. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak saioka/7 0126 Argazki honetan substantzia desberdin batzu dituzue.

69. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak saioka/7 0126 Substantzia horik guztiok bereziak dira eta bakoitzak bere propietateak ditu.

70. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak saioka/7 0126 Zer ote dago substantzia edo gorputz baten barnean?.

71. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak saioka/7 0126 Zein izango ote da substantzia baten zatirik txikienaren egoera? Eta itxura?.

72. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak saioka/7 0126 Aspaldidanik, ikertzaile askoren kezka nagusienetako bat hauxe izan da: materiaren (substantzien) barneko misterioa aztertzea eta argitzea.

73. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak saioka/7 0126 Aldakuntza kimikoak egitean (ikus Saioka 6), substantzia berriak sortzen dira.

74. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak saioka/7 0126 Hau da, lehengo substantziak aldatuz, beste substantzia berri batzu ditugu, bai.

75. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0199 Substantzia batek modu batera edo bestera jokatuko du ingurunearen arabera.

76. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0007 Fenomeno kimikoetan, substantzia bat zena izateari utzi eta beste berri bat bihurtzen da.

77. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak elhuyar 0203 Molekula horietako bakoitza, ingurukoekin lotuta dago substantzia elastiko baten bidez.

78. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak fisika 1990 0087 Landare berdeek eguzkitik datorren energia erabiliz, glukosa izeneko substantzia eratzen dute (azukrea, azken finean), airetik eta ura lurretik hartuz.

79. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak i. iñurrieta 0009 Gorputzaren masa gorputz horren bolumenaz zatituz gero dentsitatea daukagu, substantzien propietate berezia.

80. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak kimika 1990 0101 Ikus dezagun substantzia kimikoekin.

81. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak kimika 1990 0101 Substantzia bakoitzaren zein masa hartu beharko genuke atomo-kopuru berdina edukitzeko?.

82. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak kimika 1990 0101 - Substantzia bietatik masa berdina.

83. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak kimika 1990 0133 Substantzia asko eta asko disolbatzen dira uretan.

84. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak kimika 1990 0133 Bestalde, badaude printzipioz kaltegarriak ez diren substantziak, baina gehiegizko kantitateetan daudenean kaltegarri bihurtzen dira.

85. 1969-1990 euskara batua ikasliburuak kuxkux/5 0081 Kapilar hauetan odol-plasma iragazten da, odolak alferrikako edo kaltegarri dituen sustantziak bereiztuz.

86. 1969-1990 euskara batua haur-/gazte-literatura k. navarro 0027 Ura lur azpian sartzen da, sustantzia mineralak disolbatuz, landareek har ditzaten.

87. 1969-1990 euskara batua haur-/gazte-literatura k. navarro 0027 Ondoren malutapena deritzana egiten da, alegia, partikula txikiak bilduko dituzten sustantziak eranstea, partikula horiek handituz banatzen errazagoak izan daitezen.

88. 1969-1990 euskara batua haur-/gazte-literatura k. navarro 0028 Uraren misterioak Sustantziak disolbatzeko duen gaitasunaz gain, bestelako misterioak ere gordetzen ditu urak.

89. 1969-1990 euskara batua haur-/gazte-literatura amazonetako indioak 0006 Arrantza-lekua aurkitu eta arrainei loharrerazten dien sustantzia batzuk botatzen dituzte.

90. 1969-1990 euskara batua haur-/gazte-literatura amazonetako indioak 0006 Sustantziaren lotarako indarra pasa egiten bait zaie.

91. 1969-1990 euskara batua haur-/gazte-literatura ardia 0004 irentsi: tragatu
tripa-zorro: hausnarlariek sabelean duten atal bat
xare: beste atal bat
heste gorri: ahotik urdailera doan bidea
urdaila: estomagoa
eho-gurin:urdailean duten sustantzia
liburu: hausnarlarien beste atal bat.

92. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak x. intxausti 0040 Kasu batzutan substantzia koloratzaileak erabiliko ditugu.

93. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. jauregi 0003 Batzutan, axona mielina izeneko substantzia lipidiko batez estalia azaltzen da.

94. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. jauregi 0005 Gaur badakigu substantzia hori noradrenalina dela.

95. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. iturbe 0271 Bestetik, Biologiarekin, landareetatik eta animalietatik substantzien lorpen eta isolamenduan, printzipio aktiboak lortu nahiz.

96. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. iturbe 0271 Bestetik, gasen propietateak aztertzean airearen konposizioa determinatzea, erreketaren ikerketan eta naturako konposatuak beroz, deskonposizioz edo beste substantziez askatzen diren gasak aztertzen.

97. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak m. etxaide 0296 Eta okerrago oraindik, zizare-populazioetan galera handiak sortu ditugu kultiboetan plagizidak eta substantzia polinizatzaileak erabiliz.

98. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0019 Betebehar hauek eginik eta mekomioa (5) mekomioa izaki jaioberriek erauzten duten substantzia bota ondoren tximeleta hori prest egongo da hegan egiteko, elikatzeko eta ugaltzeko.

99. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.m. txurruka 0038 Finkapen histologikoan erabiltzen diren substantziak, ehunarekiko sakontze-ahalmen ona eduki behar dute, eta materiale biologikoak ez dute gehiegi gogortu behar, zeren, osterantzean, ehuna hauskorra bihurtzen baita, eta ebakitzerakoan desegiten baita.

100. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.m. txurruka 0038 Alkoholak, aldehidoak, azidoak, beste substantzia oxidatzaile batzu, etab. finkatzaile bezala erabiltzen dira, %4-tako kontzentraziozko formaldehidoa uretan eta 24-48 ordutan erabiliena delarik.

101. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.m. txurruka 0038 Ehunak ebakitzea posible izan dadin, beharrezkoa da substantziaren bat erabiltzea, zeinok egonkortasun fisiko handia ematen baitie, erarik erabiliena parafinatan inkluitzea delarik.

102. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0054 Pertsona horren gorputza aspaldidanik hilda zegoen, ez zen gaixotasunarekiko sensiblea eta bere organismoan pilaturiko sustantzi toxikoak eliminatzeko, desintoxikazio krisiak sortzeko gaitasuna galdua zuen.

103. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0054 Pertsona hori erretzen, edaten eta denetatik jaten egon da bere organismoaren defentsa sistemarik agertzen ez zelarik; horrek ez du esan nahi osasuna, baizik gaixotasuna; gorputzak, edozein sustantzia toxiko onartzen du txintik esan gabe, eta arinago edo beranduago zakua apurtu egiten da.

104. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0126 Elikagai natural gehienak sustantzia desberdinak konposatuz osatuta daude baina liseriketa erraz egiteko moduan.

105. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0162 Fruita zaporeko eta ez fruitadun yogurrei, sustantzi kimiko edo gehigarriz ematen zaie zaporea.

106. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak k. bizkarra 0162 Izozki, flan, natila industrialak, sustantzi kimiko artifizial edukin handia daukate.

107. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. iturbe 0265 - Ioiek elkarindependienteki aktuatzen dute, eta beren propietate fisiko-kimikoak ez dute zerikusirik beste ioien edo jatorrizko substantzien propietateakin.

108. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. iturbe 0265 - Elektrolito baten disoziatzea prozesu errebertsiblea da, hots, ioiak berriz elkarkonbina daitezke jatorrizko substantziak emateko.

109. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak x. goia 0059 Behin horretara iritsi ondoren, Lurra hoztuz joango zen, eta uste denez, lurrazala 3.000ampdeg; Ctako tenperaturara iristean agertuko ziren Lurrean lehenengo substantzia likidoak.

110. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0063 Bioentseiua Substantzia baten eragina neurtzeko modua: baldintza standardetan jarritako organismoei sortzen dizkien ondorioak neurtzen dira.

111. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak x. kintana 0129 Polemika hau autokontzientziák substantziaren kontra zerabilan burruka baten filosofiazko maskarapean peleatu zen; mirakuluen ebanjeliar istorioak berezko modu batez eta komunitate erlijiosoaren golkoan sorturiko mitoak ote ziren ala sinpleki ebanjelistek berek fabrikatuak ote zireneko arazoa, puztu egin zen, azkenean Historia unibertsalari bidea markatzen dion potentzia dezisiboa substantziá ala autokontzientziá ote deneko problema bihurtu arte; azkenez, Stirner, anarkismo modernoaren profetá, etorririk Bakunin-ek beronengandik asko baino gehiago hartu du eta kontzientzia subiranoa bere Bakar subiranoaz koroatu arte (7) Engelsek Max Stimer-en (Kaspar Schmidt-en pseudonimoa berau) Bakarra eta beronen jabegoá izeneko liburua aipatzen du 1845.ean publikatua. (Editorialaren oharra).

112. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak m. pagola 0062 Gorputzgeko sustantzi bat kontradizio bat da, gorputzgeko gorputza den beste.

113. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak m. pagola 0062 Gorputza, izatea, sustantzia, ideia erreala bakar eta batbera dira.

114. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak oinentz/3 0076 Jainkozko jatorriko sustantzia izpirituala dela dio arima kristau erligioak, gorputzagandik bereiz eta heriotzearen gainetik bizitzeko gai.

115. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak oinentz/5 0035 Itsas korronteek barrenetik dakarte ur hotza axalera, sustantzi organiko eta gatz mineraletan aberats, eta hauek, aldiz, sintesi berrirako lehen materi gai bihurtzen.

116. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak oinentz/5 0058 Beste sustantzia batzu ere, bitaminak eta gatz mineralak, adibidez, beharrezko ditu.

117. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak lehenzikloesper 1987 0093 Hiru geruzaz osatua da: bata bikoitza, fosfolipidozko izaera duena, eta beste biak substantzia proteikodunak.

118. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak lehenzikloesper 1987 0093 Zelulosazko mintzek xulo batzu dituzte berauetatik bi zelulen substantzia zitoplasmatikoek elkar komunikatzen dutelarik.

119. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak lehenzikloesper 1987 0093 Nukleoa osatzen duen substantzia koloidalean, kromosomak aurkitzen dira, azido desoxirribonukleikoz (DNAz) eta proteinaz konposatuak, eta beren barnean geneak eta faktore heredagarriak gordetzen dituztenak.

120. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak lehenzikloesper 1987 0062 - Ondoko itaunei erantzun (IK): Ereduak nola esplikatzen du, substantzien agerpena elektrodoetan? Ereduaren arabera, zer jazo behar zaie, elektrizitate-atomo positiboak daramatzaten solutu-partikulei, berauei dagokien elektrodora heltzen direnean? (Hala fedea, zein elektrodotara iristen dira?) Ereduaren arabera, zer jazo behar zaie, elektrizitate-atomo negatiboak daramatzaten soluto-partikulei, berauei dagokien elektrodora heltzen direnean? Zein elektrodotara heltzen dira? Ereduaren arabera, nolakoak behar dute izan, katioiek eta anioiek berei dagozkien elektrizitate atomoak uztean sortzen diren partikulak? Berdinak edo desberdinak, elkarren artean?

121. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak kimikako problemak 0106 V.9.- B substantzia hipotetiko batentzat ondoko datuak jakinik, puntu kritikoa: fusio puntu normala: 1ampdeg;C B(s)-aren bapore-presioak, -20ampdeg;C-tan, -10ampdeg;C-tan eta 10ampdeg;C-tan, eta 0,77 atm dira hurrunez hurren.

122. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak kimikako problemak 0106 V.10.- Substantzia baten fase-diagrama 8. galderan agertzen dena da.

123. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak kimikako problemak 0106 a.- dela jakinik, posible da substantzia hori baldintza standardetan likido bezala aurkitzea? b.- tenperaturan, likidotan transforma daiteke substantzia hori? V.11- A konposatu hipotetiko batentzat, datu hauek ezagutzen dira.

124. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak kimikako problemak 0175 d.- Ura gehituz, aq eta aq gutxitu egingo dira, eta berriz oreka lortzeko substantzia gehiago disolbatu beharko da, (...).

125. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak kimikako problemak 0250 X.20.- Zilar bromuroa eta zilar ioduroa substantzia disolbagaitzak dira, baina -tan, behintzat partzialki, disolbatzen dira.

126. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak kimikako problemak 0304 Hurbilketa honen suposapen bat zera da, tarteko substantzien kontzentrazioa erreakzioaren zehar ez dela aldatzen, beraz, lehendabizi jakin egin beharko dugu zeintzu diren tarteko substantziak, hots, mekanismoaren hasieran parte hartzen ez dutenak, erreakzioaren zehar formatzen direnak eta baita ere desagertzen direnak, hots, erreakzionatzaile edo produktu ez direnak.

127. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. agirre 0015 Normalean janarietan dauden substantzia edo gaiak dira.

128. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. agirre 0015 Ikerketa-bideak aurrerantz zihoazen heinean gero eta substantzia berri gehiago aurkitzen ziren, eta nahiz eta beren konposizio kimikoa ez-ezaguna izan ikertzaileek izendatu egiten zituzten.

129. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. elorza 0019 Baina tenperatura hori ez da proportzio berdinean ematen lurraren zentrora goazen bezala, zeren frogatu izan den bezala, azaleko kapen barruko berotasuna sustantzia radiaktiboei zor bait zaie (uranio, erradio, etab.).

130. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. elorza 0019 Ez dira batere ezagunak beronen propietate fisikoak, baina muinak jasaten duen presio bortitzagatik (3 200 000 kilo zentimetro karratu bakoitzeko), burdinak sustantzi trinko bat eratzen duela uste ohi da, alegia, likido gisako orea, nahiz eta berez, ezagutzen edo irudika genezakeen beste fluidoz guztiz bestelakoa.

131. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak i. aizpuru 0054 Ildo beretik, gainbalio handia duten sustantzia batzuk, elikagai koloratzaile edo edulkorante naturalak adibidez, errazago eta merkeago lortzeko bideak ireki ditzakegu.

132. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak a. loizate 0062 Tumore-Markatzaileen (T. M.) definizio orokorra eman behar bagenu, tumore baten presentzia eta garapenaren seinale den edozein substantzia dela esango genuke.

133. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak a. loizate 0062 Eta hori da hain zuzen, T. M.en oinarrizko berezitasuna: tumorearen antigenoak medio, sortzen diren substantzia ezagun eta neurgarriak izatea.

134. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak a. loizate 0062 Bestalde, insulinomaren adierazgarri den insulina-mota berezia edo beste substantzia berezi bat aurkituko bagenu (detektagarria edo/eta neurgarria) zentzu zehatzagoan (klinikan erabiltzen den horretan) izango litzateke T. M.

135. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak a. loizate 0062 T. M.ak tumoreak edo bere eraginez organismoak sorterazten dituen substantzia antigenikoak lirateke, eta substantzia hauek tumorea egotearen eta garapenaren seinale lirateke.

136. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak bibalbio 0111 SASTRYk (1975) Argopecten irradiansen ugalketaren erregulaziorako, errai eta garun-gongoiletan sintetizaturiko substantzia neuroendokrinoen askapenean oinarritutako eredua proposatu du.

137. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak bibalbio 0111 2. LUBETek (1980-81 b) ere, jatorri neuroendokrinoko substantzien ekintzan oinarritzen den sistema proposatu du M. edulisen ugal aktibitatearen erregulazioarako.

138. 1969-1990 euskara batua saiakera-artikuluak j. garzia 0015 Desesperagarria!... Eskerrak sekulako agoantea izan dudan betidanik ez dakit hemendik aurrera edukiko dudan, baina, ni, ikasle garaietatik gaur arte, gauza naiz egoteko mahaian eserita berrogei ordu nahi badut... eta, zera, lo egin gabe eta sustantziarik hartu gabe, alegia.

139. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak m. gartzia 0125 2. Produkzio-prozesuaren beharrak direla kausa, langiroan dauden substantzia kimikoak, hala nola hautsa, gasak eta lurrin pozointsuek; hauek etengabe aritzean stressa, antsia eta emozio-desorekak sortarazten dituzte, errenta-neurosi deritzan neurosiaren aurretik agertzen direlarik.

140. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. agirre 0126 Normalki metabolizatzen ez den substantzia hori jan-neurrian murriztea izaten da tratamendu goiztiarraren funtsa, baina jan-neurritik erabat baztertzea ere beharrezkoa izan daiteke.

141. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. agirre 0130 Txertoei dagokienez ia eritasun guztietan txertaketa ondorengo babesa iraunkorra izaten da, inokulaturiko substantziaren (txertoaren) arabera, eta inokulazio horiek aldika-aldika errepikatuz joan baldin badira (hauexek dira oroitzapeneko dosi deituak).

142. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizijator 0027 Biziaren jatorriaren arazoari lehen aldiz ekin nionean duela doi-doi 30 urte, substantzia organikoen jatorri primitiboa ez zen arazo erabat enigmatikoa bakarrik; baizik eta ulermen zein azterketarentzat ezin hatzemana iruditu zitzaidan.

143. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizijator 0027 Eritzi hau naturaren behaketa zuzenaren fruitu zen, zeren eta izaki bizien munduko substantzia organiko gehientsuenak gaur egun Lurrean organismoen bizi-ihardueraren ondorioz eratzen direla ikusten bait nuen.

144. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizijator 0027 Landare berdeek karbono inorganikoa karbono (IV) oxido moduan zurgatzen dute airetik, eta, eguzki-argiaren energia aprobetxatuz, harekin beharrezko substantziak sortzen dituzte.

145. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizijator 0027 Animaliek, onddoek, bakterioek eta berde ez diren gainerantzeko organismoek, animalia edo landare biziez elikatuz eta, behin hauek hilda daudenean, deskonposatuz lortzen dituzte beharrezko substantzia organikoak.

146. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizijator 0027 Areago oraindik, lurrazalaren barnean aurkitzen diren substantzia organikoak, esate baterako, zohikatza, harrikatz- eta petrolioi-hobiak, etab., guztiak funtsean garai batean geure planeta populatu zuten eta geroago lurrazalaren sakonean lurperatuta geratu ziren organismo ugariren ihardueraren ondorioz sortu dira.

147. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizijator 0027 Guzti hau dela eta, joan den mende-amaierako eta mende honen hasierako zientzilari askok zeraren eritzikoak ziren; alegia, substantzia organikoak ez daitezkeela Lurraren baldintza naturalenpean sor; prozesu biogenetiko baten bidez baizik, organismoen laguntzaz bakarrik hain zuzen.

148. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizijator 0027 Biziaren jatorria aztertzeko substantzia organikoak nola eratzen diren jakitea zen beharrezko, baina organismo biziak ziren hauek sintetiza zitzaketen bakarrak.

149. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizijator 0043 Organismo biziek taiutzen dituzten substantzien kopurua harrigarria den arren, ez dago dudarik guztiak erreakzio erlatiboki sinple eta nahikoa antzekoen bidez eratu zirena.

150. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizijator 0043 Substantzia organikoek zelula bizian jasaten dituzten eraldaketa kimikoek, funtsezko hiru erreakzio-mota dauzkate oinarritzat.

151. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizijator 0043 Arnasketaren kimismoaren eta substantzia desberdinen hartzidura, asimilazio, sintesi zein degradazioaren azterketak, zera frogatzen du: fenomeno guzti hauek eraldaketa kimikoen katea luzetan oinarritzen direla eta hauen katemaila desberdinak zerrendatu berri ditugun erreakzioek osatzen dituztela.

152. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizijator 0043 Alderantziz, kondentsazioari polimerizazio bat jarraikitzen bazaio eta beste honi oxidazio zein erredukzio bat, ondorioz beste substantzia bat sortuko da.

153. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizijator 0060 Protoplasmaren egitura, noski, koazerbatu artifizialena baino paregabeki konplexuagoa da, zeren beste arrazoi batzuren artean protoplasman ez bait dira aipatu adibidearen antzera bi substantzia koloidal aurkitzen; askoz gehiago baizik.

154. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizijator 0060 Hauetan, disoluzioan aurkitzen diren substantzia desberdinak zurgatzeko gaitasuna nabarmentzen da batez ere.

155. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizijator 0077 Protoplasman sortzen den substantzia bakoitzak (masa protoplasmiko orokorretik bereizten den egitura bakoitzak), erreakzio kimiko desberdinen abiadura eta norabidea eraldatzen ditu, eta beraz, osorik hartutako bizi-fenomenoen ordenan du eragina.

156. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak bizijator 0077 Protoplasma biziak bereak dituen erreakzio kimikoen ordena erregularrak, substantzia determinatuak, baldintza fisiko eta kimiko batzuk eta egitura morfologiko desberdinak sorterazten ditu.

157. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. butron 0014 Elementu kimiko hauez gainera, bi ur mota hauek bestelako substantziarik ere badute suspentsioan.

158. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. butron 0014 Mugimendua ur ingurunean Organismo planktoniko xumeenak suspentsio pasiboz mantentzen dira uretan, hau gehien bat beren gorputzari ura baino pisu espezifiko txikiagoko substantziak erantsiz edo flotagailu gisako funtzioa duten hutsuneez edo gas beteez lortzen dutelarik.

159. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j. butron 0083 4. Haizea gizakiak darabiltzan substantzia askoren garraio tresna bilakatzen da, intsektilkariena esaterako, modu honetan hurbileko zein urrutiagoko ekosistemetara hedatzen direlarik.

160. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak i. mendiguren 0159 Berde hori klorofilaren ondorioz da, elikagaiak egiteko hostoek erabiltzen duten substantzia kimikoa delarik klorofila.

161. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.a. berriotxoa 0033 Bestalde, zenbait usaik erasoa eragiten dute, hau gertatzen da erle batek biktima bat ziztatzen duenean, kloaka apurtzen da, eta orduan beste erleak exzitatzen dituen substantzia usaintsu bat ateratzen da, hauek oso erasokorrak bilakatuz (Frisch 1965).

162. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.a. berriotxoa 0027 Asunak elikadura bikaina dira hesiko hegaztientzako, urdai-sekrezioen estimulantea den substantzia bait dute.

163. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.a. berriotxoa 0051 7 alkaloide desberdineko kantitate txikiak ditu, eta aintzinetik estimatzen diren bertute medizinalak ematen dizkion substantzia mingots bat.

164. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak j.a. berriotxoa 0081 Bere konposaketa kimikoan substantzia tanikoak agertzen dira, sustraian batez ere, substantzia mingotsak eta esentziak, usai txarrekoak askotan.

165. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak m. ensunza 0033 Hala ere, materiala eremu induzitu batetan sartzean, substantziak, eremu induktorearekiko aurkako norantzadun imantazio ahula erdietsiko du.

166. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak m. ensunza 0033 Halaber, material paramagnetikoa, eremu magnetiko induktore baten eraginpean jartzean, substantzian induzituriko eremu magnetikoa, eremu magnetiko induktorearen norantzan orientatuko da.

167. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak m. ensunza 0033 Imantazio-prozesuak Iman modura jokatzen duen substantzia natural bakarra, magnetita izeneko burdin minerala da.

168. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak m. ensunza 0033 4) Irudian barruti magnetikoak deiturikoen jarrerak ikus daitezke, bai edozein substantzia ferromagnetiko imandu gabe dagoenean zein substantzia ferromagnetikoa imandurik dagoenean.

169. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak m. ensunza 0056 Aipaturiko molekulak, substantzia berbererako, masa, egitura eta gainerako propietate berekoak ditugu, tamainuak, milimetroaren hamar milioirenaren eta bilioienaren artekoak direlarik.

170. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak zeu zeutara 0014 Bigarrena, ostera, gauzarik gizenena eta sustantziarik gehien daukana.

171. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak x. kintana 0031 Animalien fisiologia Taktismoak kinaden arauera sailkatzen dira: fototaktismoa, argiarekiko erantzuna; kimiotaktismoa, aldaketa sorterazten duena, substantzia kimikoa denean; timotaktismoa, ukimenak parte hartzen duenean, etab.

172. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0135 Iraultza kimikoa baino lehen, kimikak zuen zereginetako bat substantzia kimikoen kualitateak eta kualitate horiek erreakzio kimikoetan jasaten zituzten aldaketak argitzea zen.

173. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0135 Oinarrizko printzipio batzuen laguntzarekin (horietako bat flogistoarena zen) kimikari batek substantzia batzuk azidoak, besteak basikoak, erregarriak eta abar zergatik diren adierazi behar zuen.

174. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0105 Kondrozito izeneko zelulaz eta substantzia interstizial garden, elastiko, trinko eta erresistente batez osatua dago.

175. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0105 Hiru kartilago-mota bereizten dira: hialinoa, elastikoa edo malgua eta fibrokartilagoa, substantzia interstizialeko zuntzen arabera.

176. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0030 Antidotoa Pozoi bat neutralizatzeko edota gorputzean sor ditzakeen eraginei kontra egiteko gai den substantzia.

177. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0030 Inflamazioa edo hantura eta kongestioa gutxitu edo arintzeko balio duen edozein gai edo substantzia, zuzenean hanturaren arrazoien kontra ihardun gabe.

178. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0030 Germen patogenoak urrundu eta suntsitzera bideratutako prozedura eta praktiken multzoa, direla prozedura fisikoak (iragazkiak, erradiazioak), direla kimikoak (substantzia bakterizidak, adib.).

179. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0030 Antiseptikoa Germen patogenoak suntsitzen dituen substantzia, kanpo-aplikazioz bereziki.

180. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0077 Bestalde, substantzien kolorea tenperaturaren arabera aldatu egiten da.

181. 1969-1990 gipuzkera saiakera-liburuak lek 0029 Izan ere, norbaitek uste lezake, aur-kanta, xinplekeri bat dala, nolanai egin litekean bertso-xorta, ezer sustantzizko gauzarik esaten ez duana, eta, orregatik, ez aztertzerik, ezta jaramonik egiterik ere merezi ez duan ximplekeri bat....

182. 1969-1990 gipuzkera saiakera-liburuak a. arrinda 0105 Kristau euskaldunak ere beste orrenbeste sinistu izan oi dute: ildakoak argia bear dutela, illetetan eskeintzen diran janariak sustantzia galtzen dutela eta abar.

183. 1969-1990 lapurtera-nafarrera saiakera-liburuak lantziri 0032 Naturalki ezin dutela fotosintesiarik egin ilunpean, eta pentsa daiteke itsasoko ur barnatsuetan urturik dauden sustantzia-biziez hazten direla.

184. 1969-1990 sailkatu gabeak egunkariak gao 1990 0008 C) Etorkizuneko araztegi baten funtzionamendu normala oztopa dezakeen sustantzia ororen ezabapena (produktu toxikoak).

185. 1969-1990 sailkatu gabeak egunkariak gao 1990 0010 Potentzialki kutsatzailea den industri instalazio oro, gasak, hautsa, baporea eta beste zenbait sustantzia jaurtitzeak atmosferarentzat suposa dezakeen eragin kaltegarria, arlo honetan Indarrean dagoen Legeriak finkatutako mugetaraino ezabatzea garantiza dezaten baliabide eta sistemez hornitu beharko da.

186. 1969-1990 sailkatu gabeak egunkariak egin 1987 0001 Substantzia bat farmako bilakatzeko zer egin behar da? Farmakoak arriskugarri gerta ote daitezke? Puntu hauei buruz argitasunak ematen saiatuko da doktorea.

187. 1969-1990 sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak dv zabalik 1989 0001 Hesteak zurgatu ondoren kloruratoak metabolizatu egiten dira eta hein batean degradatu sustantzia kidetan.

188. 1969-1990 sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak dv zabalik 1989 0001 Orain arte animaliekin burututako ikerketen arabera sustantzia hauetariko asko kantzerogeno mutageno edo teratogeno gertatu dira.

189. 1969-1990 sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... j.r. aizpurua 0002 Zenbait sustantziaren birziklapena posible bada ere, papera eta kartoia izaten dira gehien birziklatzen direnak.

190. 1969-1990 sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... j.r. aizpurua 0002 Erreketatik, substantzia metalikoak eta PVCezkoak berreskuratzeko instalazio-kostuak %30 handiagoak izaten dira; hauxe da, hain zuzen ere, substantzia hauek hain maila txikian birziklatzearen arrazoia.

191. 1991> bizkaiera antzerkia lortuko ote 0271 Tabernaria: Pilak substantzia kutsatzaileak ditue, kadmioa eta... beste gauza bitxiren bat.

192. 1991> bizkaiera saiakera-liburuak txondorrak 00148 Karia onduen aprobetxatze san ba, sabaldu da eurik artu barik sikuan basan ba, lurra erretzeko ixate san ori, e, lurra gosatu ta euri asko eitten badau sustansia eruan eitten dau.

193. 1991> euskara batua ikasliburuak geolbiol 00143 * Substantzia nuklearrak diren edo ez frogatzeko txotx batekin ahoaren barruko aldeko mukosa masailaren azpitik harraskatu eta ateratakoa porta baten gainean zabaldu.

194. 1991> euskara batua ikasliburuak fiskim/dbh 00077 Edo substantzien osagaien disolbagarritasun desberdinez baliatzean.

195. 1991> euskara batua ikasliburuak fiskim/dbh 00077 Kristalizadoreak eta substantzia desberdinak kristaldurik.

196. 1991> euskara batua ikasliburuak fiskim/dbh 00077 Disoluzioa osatzen duten substantzia guztiak jaso nahi direnean erabiltzen da metodo hau.

197. 1991> euskara batua ikasliburuak fiskim/dbh 00077 Osagai biko disoluzioa bada, disoluzioa matrazean berotzen da bizkorren irakiten duen substantzia lurruntzen hasi arte.

198. 1991> euskara batua ikasliburuak fiskim/dbh 00077 Tenperatura horretan eusten zaio delako substantziaren lurrunak distilatuz joan daitezen, gero hodi batean zehar igaroarazten dira hozteko; azkenik ontzi edo matraze batean biltzen dira.

199. 1991> euskara batua ikasliburuak fiskim/dbh 00077 Kristaliza daitezkeen substantzietako batzuk hauek dira: sodio kloruroa, kobre(II) sulfatoa, berun(II) kloruroa eta azido azetilsalizilikoa bera (aspirina). Disoluzio asea beroa dagoenean iragaztea komeni da, eta kristalak lupaz behatzea.

200. 1991> euskara batua ikasliburuak fiskim/dbh 00156 Hori horrela gertatzen da, hasieran neutroa den substantzia batean, elektroi eta protoi kopuru berdinekoa alegia, protoiak joan egin direlako arrazoiren batengatik eskualdetik.

201. 1991> euskara batua ikasliburuak fiskim/dbh 00156 Energia honen iturria prozesu kimiko bat da, eta hau sorgailua osatzen duten substantzien artean gauzatzen da, honela, substantzia hauek ahitzen direnean, korronte elektrikoa amaitu egiten da.

202. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurugiro 1998 00127 Nekazaritza intentsiborako erabiltzen diren substantziek ere, ongarri, plagizida eta herbizidek besteak beste, agente kutsatzaileak izaten dituzte. Substantzia hauek elikagaietara eta uretara heltzen dira eta hauek irensteak kalte larriak eragin litzake osasunean.

203. 1991> euskara batua ikasliburuak a. garro 00308 Hala ere, oso iragazkorra izan arren pisu molekular handiko substantziek ezin dute geruza erraz zeharkatu.

204. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz/dbh 00020 Ereduan sakondu egingo dugu, aldatuz eta zabalduz, materiaren egitura atomiko-molekularraren interpretazio fisiko-kimikoa egiteko gai den arte. Gune honen barruan bi problema egituratzaile daude: materialen sailkapena eta substantzietan gertatzen diren aldaketak.

205. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz/dbh 00020 Lehen problema ebazteko hasiko dugun ikerketak, nahaste, heterogeneo zein homogeneoak (disoluzioak), eta substantzien (substantzia sinple eta konposatuen) arteko bereizketa egitera eramango gaitu.

206. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz/dbh 00164 Erregaia ez da guztiz aldatzen konbustioan; butanoaren errekuntzan sortutako gasetan butano pixka bat ere egongo da, eta errautsak erretako egurraren zati bat dira ez substantzia guztiz berria.

207. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz/dbh 00164 Dena den, ikasgai honetan ikasleek laboratorioan denbora dexente pasatuko dutela kontuan harturik, inoiz ahaztu behar ez diren gutxienezko segurtasun-arauak landuz hasiko gara (substantziak nola erabili, kutsadura-arriskuak, isurketak, etab).

208. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz/dbh 00164 Aldaketa fisikoak eta kimikoak definitu eta bereiztera joko dugu gero, ikasleek erreakzio kimikoaren esanahia ezagutu behar baitute substantzia sinple eta konposatuak bereizi ahal izateko.

209. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz/dbh 00164 Ikasleek aldaketa kimikoen ezaugarririk nabarmenenak ondorioztatu beharko dituzte: substantzia batzuk desagertu eta substantzia berriak agertzen dira (aldaketa fisikoak baino materia-aldaketa sakonagoak dira, beraz); zailtasun handiagoa dago hasierako egoerara itzultzeko.

210. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz/dbh 00164 Ikusten denez (nahiz eta, eredua gogoratzeko, aldaketa fisikoak eredu korpuskularraren bidez hasieratik definitu), lehenengo hurbilketa honetan, aldaketa fisiko eta kimikoak bereizteko, deskribapen-maila enpirikoan mugituko gara: transformazio kimikoetan substantzia erreaktiboen propietate bereizgarriak aldatu egiten dira, eta substantzia berriak, propietate bereizgarriak dituztenak, sortzen dira.

211. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz/dbh 00164 Beraz, ikasleek, substantziak berriak diren ala ez jakiteko, ezaugarritu egin behar dituzte beren propietate bereizgarrien bidez.

212. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz/dbh 00164 Esan bezala, ondoren aldaketa kimikoetan zentratuko gara eta, maila enpirikoan jarraituz, substantzia sinpleak eta substantzia konposatuak bereiziko ditugu, beroketaren edo korronte elektrikoaren bidez deskonposatzen diren ala ez.

213. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz/dbh 00164 Garrantzi berezia emango diogu substantzia konposatuak eta nahasteak desberdintzeari.

214. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00008 1. Azal ezazu, ondoko fenomenoen arteko zeinetan, substantziak beste mota desberdin bihurtzen diren, eta zeinetan gordetzen den hasierako izaera.

215. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00008 Fisika fenomeno fisikoak aztertzen dituen zientzia da, hau da, substantziaren izaera aldatzen ez duten transformazioak eta horiek arautzen dituzten legeak aztertzen dituena.

216. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00008 Kimika, funtsean, fenomeno kimikoak aztertzen dituen zientzia da, hau da, substantzien transformazioak eta substantzien konposizioa, egitura eta propietateak aztertzen dituena.

217. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00028 Elementu kimikoa bestelako substantzia puru bitan edo gehiagotan deskonposa ezin daitekeen substantzia purua da.

218. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00028 Konposatu kimikoa bestelako substantzia purutan deskonposa daitekeen substantzia purua da.

219. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00028 3. Sailka itzazu ondoko substantziak, elementu ala konposatu diren arabera: merkurioa, urrea, azukrea, alkohola, eztainua, iodoa eta gatza.

220. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00028 Oro har, baldintza berezietan izan ezik, substantzia kimikoak, elementuak eta konposatuak, bi atomoren edo atomo gehiagoren elkarketak dira.

221. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00028 4. Ondoko adibideetatik, esazu zein substantzia dauden atomo berdinez osaturik eta zein atomo desberdinez.

222. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00049 Gogoratu zenbait konposatu kimikok ez dutela molekularik eratzen, substantzia ionikoek adibidez.

223. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00049 2. Kontsulta ezazu Taula Periodikoa eta kalkula itzazu honako substantzia hauen masa molekularrak: nitrogenoa, Nsub2; fosforoa, Pampsub4;; sodio kloruroa, =nAc=l; aluminio oxidoa, Alsub2Oampsub3;; kaltzio karbonatoa, =cAc=Oampsub3;.

224. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00049 3. Ondoko substantzien formulak idatzi: sodio hidroxidoa, potasio nitratoa, burdina (III) hidroxidoa eta kobre (II) sulfatoa.

225. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00049 Uste izatekoa denez, atomoak eta molekulak partikula oso-oso txikiak dira eta, ondorioz, edozein substantziaren gramo gutxitan daudenen kopurua izugarri handia da.

226. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00049 Edozein substantziaren mol batean dagoen atomo-kopurua, 12 /6C karbonoaren 0,012 kg-tan dagoen atomo-kopuru berbera da.

227. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00056 Substantziak disolbatzeko duten gaitasuna dela-eta, disolbatzaile likido desberdin asko erabiltzen dira.

228. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00056 Laborategietan ohikoa da disoluzioen erabilpena, horien bidez substantzien kantitate oso txikiak erabil baitaitezke.

229. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00056 -Disoluzioak proportzio desberdinetan presta daitezke. Hau da, disolbaturik dauden substantzien kantitate desberdinak eduki ditzakete.

230. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00056 Solutua disolbatzen den substantzia da, eta kantitate txikienean dagoen osagaia.

231. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00056 Disolbatzailea solutua disolbatzen duen substantzia da, eta kantitate handienean dagoen osagaia.

232. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00056 Disolbatzailea solutua disolbatzen duen substantzia da, eta kantitate handienean dagoen osagaia.

233. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00065 Mendeetan zehar, alkimistek, kimikarien aurrekoak izan zirenek, eta kimikari modernoek elementuak aurkitu, konposatuak prestatu eta kontaezin diren hainbat eta hainbat erreakzio kimiko egin dituzte, horrela oso erabilgarri suertatu diren mota guztietako substantziak sortuz.

234. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00074 21. Sailka itzazu ondoko erreakzioak eta izenda itzazu bertan ageri diren substantziak.

235. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00074 - Bi substantziak ongi nahastu dira.

236. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00081 Errekuntza deritzon erreakzioan, erregaia den substantziak oxigenoarekin erreakzionatzen du.

237. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00081 - Zein substantzia kutsatzaile sortzen dira errekuntzetan?

238. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00081 - Nola elimina daitezke substantzia kutsatzaileak, edo gutxiagotu behintzat?

239. 1991> euskara batua ikasliburuak j.r. etxebarria 00100 5. Zure ustez, gertatzen al da erreakzio kimiko baten ostean parte hartzen duten substantzien bolumenaren emendioa? Eta masarena? Arrazoitu erantzuna.

240. 1991> euskara batua ikasliburuak kimika/3 0036 Hodian fluoreszentzia nabaritzen zenez, erradiazioa sortzen zenean, X izpien erantzuleak substantzia fluoreszenteak izango ote ziren pentsatu zuten.


241. 1991> euskara batua ikasliburuak kimika/3 0036 Hala, Becquerel substantzia fluoreszente desberdinekin probatzen hasi zen, eta eguzki argitan eduki ondoren, paper beltzez estalitako plaka fotografikoen aurrean jarri zituen.


242. 1991> euskara batua ikasliburuak kimika/3 0036 Erabili zituen substantzia fluoreszente guztien artean, uranioaren gatzak bakarrik ziren plaka fotografikoa belatzeko gai.


243. 1991> euskara batua ikasliburuak kimika/3 0036 Ez zen hau, beraz, substantzia fluoreszenteen propietatea.


244. 1991> euskara batua ikasliburuak kimika/3 0067 Bestalde ikasgai honen hasieran esan dugunez, materia badago, substantzien propietateek eta beren partikulen arteko loturek estuki erlazionatuak egon behar dute.


245. 1991> euskara batua ikasliburuak kimika/3 0087 Teoria honen arabera, erregai guztiek substantzia bat dute amankomunean: flogistoa.


246. 1991> euskara batua ikasliburuak kimika/3 0087 Substantzia hau erregaitik irteten denean errekuntza bukatu egiten da.


247. 1991> euskara batua ikasliburuak kimika/3 0127 Mikroorganismo batzuren lanaren ondorioz, zenbait fenomeno geologikok sorturiko presio eta tenperaturarekin batera, hondakin hauek substantzia desberdinen nahaste bihurtu ziren.


248. 1991> euskara batua ikasliburuak kimika/3 0127 Hauek, hidrokarburoez aparte, ezpurutasunak dituzte, eta erretzen direnean, kutsakorrak diren substantziak ematen dituzte.


249. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurunea/2 0042 Aukeratutako bost sustantzia desberdin uretan disolbatzen diren aztertzea.


250. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurunea/2 0042 - Sustantzia horietatik bakarren bat edo beste urtu egin al da?


251. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurunea/2 0042 - Orain nola bereizi edo apartatuko genuke urtutako sustantzia hori?


252. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurunea/2 0042 - Urtu ez diren sustantziak, non geratzen dira?


253. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurunea/2 0042 - Badira uretan disolbatzen diren sustantziak.


254. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurunea/2 0042 - Urtzen ez diren sustantzia batzuk hondoratu egiten dira uretan.


255. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurunea/2 0046 - Ezagutzen al duzu gauza berdina gertatzen zaion beste sustantziarik?


256. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurua/3 0108 Nekazariek intsektuak hiltzeko erabiltzen dituzten substantzia kimiko edo plagizidak.


257. 1991> euskara batua ikasliburuak ingurua/lh 0031 - Organismoaren substantzia toxikoak aterarazten ditu.


258. 1991> euskara batua ikasliburuak a. perez 0107 Gaiak edo sustantziak hiru egoeratan aurkitzen ditugu: solidoan, gasezkoan eta likidoan.


259. 1991> euskara batua ikasliburuak a. perez 0107 Ikatzetik, petroliotik, sustantziak desintegratzetik edo Eguzkitik ere elektrizitatea lortzen da.


260. 1991> euskara batua ikasliburuak elhuyar 0082 Beraz, geldirik dagoen nukleoan aurkitzen da kromatina osatuz, eta hau koloratzaile basikoekin tindatzen den substantzia dela jakinekoa da (kromos = kolorea).


261. 1991> euskara batua ikasliburuak elhuyar 0146 Zelula-mota askotan, gai hauetaz gain beste substantziak ere ager daitezke.


262. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0027 Dena dela, bai batzuk eta bai besteak nahasturak dira, substantzia bat baino gehiagoz osaturik baitaude; eta nahastura hauen azterketari ekin behar diogu berehala.

263. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0044 Materiaren osaera: substantzia puruak

264. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0044 Nahasturak metodo fisikoak erabiliz bana daitezkeen arren, ez da gauza bera gertatzen substantzia puruekin: hauek ezin ditugu banandu metodo fisikoak erabiliz.

265. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0044 Substantzia puruak materia homogeneoak dira eta euren propietate bereziak aldaketarik gabekoak dira.

266. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0044 Har dezagun substantzia puru bat adibide gisa: ura.

267. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0044 Substantzia puruak ezberdintzeko beraien propietate bereziak erabili behar ditugu: dentsitatea, fusio-puntua, irakite-puntua...

268. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0044 Saia zaitez zeure inguruan ezagunak izan daitezkeen substantzia puruen zerrenda bat bilatzen eta osatu hurrengo taularen tankerako bat.

269. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0044 Substantzia

270. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0044 Konturatuko zinen inguruko materia-sistema asko nahastura heterogeneo eta disoluzio eran aurkitzen direla eta oso gutxi substantzia puru bezala.

271. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0047 Materiaren osaera: Substantzia puruak

272. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0047 Dagoeneko ondo ezagutuko dituzu disoluzioak eta beraien osagaiak banatzeko teknikak; goazen, beraz, kontzeptu berri batekin: substantzia puruak.

273. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0047 Horixe izango da ondorengo jardueretan aztertuko duzuna, eta hasteko, substantzia hauek esperientzia mailan bi taldetan banatzen direla jakitea komeni zaizu.

274. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0047 Konposatuak, prozedura kimikoak erabiliz beste sinpleago batzuetan bana daitezkeen substantzia puruak dira, eta bakunak, berriz, metodo kimikoak erabiliz ere sinpleagoetan bana ezin daitezkeenak.

275. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0047 Ez dute substantzia baten izaera aldatzen.

276. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0047 Horrela, dekantazioa, distilazioa, lurrinketa, irazketa... erabiliz banatutako substantziek hasieran zeuzkaten propietateak mantentzen dituzte, ez dira aldatzen banatze-metodoa erabili ondoren ere.

277. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0047 Banatze-metodo hauek (beroa, argia, korronte elektrikoa...) substantzia puru baten izaera aldatzen dute, beste substantzia berri batzuk bihurtuz, (66. jardueran ikusiko duzu).

278. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0047 Orain datozen jarduera hauetan substantziak konposatuak diren ala ez bereizteko esperientzia batzuk egiten saiatuko gara.

279. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0047 Azukrea substantzia konposatua den ala ez ikertzea izango da esperientzia honen helburu nagusia.

280. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0072 2. Substantziaren izaera aldatu al da?

281. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0072 3. Zer gertatzen zaio substantzia baten tenperaturari egoeraz aldatzen ari den bitartean?

282. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0137 Higadura kimikoa denean, harriak substantzia kimikoen eraginez deskonposatzen dira.

283. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0057 Kutsatutako airean dauden eta bizidunok arnasten ditugun aireko substantzia kutsagarrien artean sufre dioxidoa, auto eta motoreetako eskapeetako gasak eta gasolinak daraman beruna aurkitzen dira.

284. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz 1996 0057 Substantzia organikoak erretzen direnean, karbono dioxidoa sortzen da eta hau atmosferan pila daiteke.

285. 1991> euskara batua ikasliburuak sexuinfo ii 0043 Zelula horien biltegia bete denean edo mutila, laztan edo fantasiekin, berotzen denean, kanpora ateratzen da sustantzia hori, hazia edo gizazia izena duena.

286. 1991> euskara batua ikasliburuak txepetx/6 0103 Fusio-puntua substantzia bakoitzaren propietate bereizgarrietako bat da eta, beraz, substantzia motak bereizteko baliogarria da.

287. 1991> euskara batua ikasliburuak txepetx/6 0103 Substantzia baten fusio-puntua eta solidapen-puntua bat datoz.

288. 1991> euskara batua ikasliburuak txepetx/6 0103 Substantzia bakoitzak irakite-puntu zehatz bat du.

289. 1991> euskara batua ikasliburuak txepetx/6 0103 Substantzietan, irakite-puntua eta kondentsazio-puntua bera da.

290. 1991> euskara batua ikasliburuak zer irakurri 0101 Pintura batzuek etengabe isurtzen dituzte sustantzia kutsakorrak

291. 1991> euskara batua ikasliburuak mega gaztetxo 0232 Tabakoak nikotina edukitzen du (zigarro bakoitzeko 1 mg) eta hori oso sustantzia toxikoa da: arazoak sortarazten ditu (oroimen falta, erreflejoen moteltasuna...).

292. 1991> euskara batua ikasliburuak mega gaztetxo 0232 Sustantzia batzuek (heroina, morfina, kokaina...) pertsonaren kontzientzia kaltetzen dute, jokabidea aldarazi egiten dute eta apurka-apurka osasuna ere moteltzen joaten da.

293. 1991> euskara batua ikasliburuak mega gaztetxo 0249 Beste etsai bat: euri-azidoa (sustantzia kimiko kaltegarriak dituen ura)

294. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz/dbh 00127 Analisi baten bidez pertsona bat kutsatuta dagoela jakin nahi dugunean ez dugu birusa zuzenean bilatzen, eta horren ordez gure gorputzak birusari aurre egiteko ekoizten dituen substantziak (antigorputzak) detektatzen ditugu.

295. 1991> euskara batua ikasliburuak naturz/dbh 00127 Pertsona batek substantzia horiek dituenean seropositiboa dela esan ohi da (honek ez du zerikusirik pertsonaren odol-taldeaz; hau da, seropositibok ez du O+ esan nahi). Pertsona batek antigorputz horiek ez dituenean seronegatiboa dela esan ohi da (ez du esan nahi 0- denik).

296. 1991> euskara batua ikasliburuak elektroteknia 00061 Magnetizazio-intentsitate alternoak (+ eta -) aplikatutakoan substantzia ferromagnetikoek izaten duten histeresia erakusten da 3.7. irudian.

297. 1991> euskara batua ikasliburuak elektroteknia 00061 (b) puntuan H = 0, baina substantziak badu oraindik hondar-magnetizazioa deritzona (tresna batzuk imantatzeko asko erabiltzen da ezaugarri hau).

298. 1991> euskara batua ikasliburuak elektroteknia 00061 (b-d) tartean eremuaren norantza aldatuko dugu eta d puntuan hondar-magnetizazioa ezabatuko dugu, baina horretarako indar koertzitiboa deitzen dena aplikatu behar izan diogu substantziari (H).

299. 1991> euskara batua haur-/gazte-literatura j.m. irigoien 0037 Eneko izeneko azti bat, belarren eta landareen esentziak eta sustantziak mila likidotan nahasten ibiltzen zena, betikotasunerako edabea halaxe eskuratuko zuelakoan.

300. 1991> euskara batua literatur prosa j. arretxe 00054 Egun baten, jainkoetako bat lurraren azalean esnegain antzeko substantzia bat zegoela ohartu zen; dastatu egin zuen eta oso gozoa iruditu zitzaion.

301. 1991> euskara batua literatur prosa k. perez 0026 SUSTANTZIA BIHURTURIKO ENERGIA KOSMIKOA DA, GURE JANARIA DA


302. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. iturbe 00141 a.1) DISOLBAGARRITASUNA URETAN: substantzia ionikoak uretan disolbagarriak dira (edo eta substantzia kobalente polarrak). Hori frogatzeko, beharrezko dira prezipitatu-ontzi bat, irabiatze-sistema bat, eta disolbaturiko kantitatea kalkulatzea ahalbidetuko lukeen bitarteko bat.

303. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. iturbe 00141 a.2) DISOLBAGARRITASUNA DISOLBATZAILE ORGANIKOETAN: substantzia kobalenteak disolbagarriak dira disolbatzaile organikoetan (substantzia kobalente polarrak izan ezik eta substantzia ionikoak oso gutxi disolbagarri ziratekeen).

304. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. iturbe 00141 a.3) KONDUKTIBITATE ELEKTRIKOA, substantziak egoera disolbatuan edo fundituan daudenean. Eroaleak dira, baldintza horietan, substantzia ionikoak, eta, neurri apalago batean, substantzia kobalente polarrak. Hori egiaztatzeko, disoluzio bat prestatzeko ohizkoa den tresneria beharko litzateke, eta konduktibitatea neurtu beharko zitekeen konduktimetro baten bidez, edo Wheastone zubi baten bidez.

305. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j. iturbe 00141 1.b) Zaboreaz gain, azukrea (substantzia kobalente polarra) eta gatz arrunta (substantzia ionikoa) elkarrengandik bereiztu ahal izango luketen propietateak hauek izan daitezke: konduktibitate elektrikoa (gatz arrunta eroale da egoera fundituan eta disolbatuan, aldiz, sakarosa ez da); halaber fusio-tenperatura eta irakite-tenperatura izan daitezke nahikoak diferentzia egiteko (gatzarentzat handiagoak liratekeenak).

306. 1991> euskara batua saiakera-liburuak x. arregi 00073 Gainera, zeru eta astro horien substantziari, kokapenari, mugimenduei eta nolakotasun ezberdinei buruz zenbait gauza gaineratu nuen, pentsatzen nuelarik horrela nahikoa esango nuela jakinarazteko mundu honetako gauzetan sumatuko zen guztiak nik deskribatzen nuen munduko gauza horien guztiz antzekoa eman beharko lukeela, edo gutxienez horien antzekoa eman ahal izango lukeela.

307. 1991> euskara batua saiakera-liburuak elektromagnetismoa 00353 Ekintza elektriko eta magnetikoak, eraginpean zegoen substantzia aurkitzen zeneko espazioaren funtziopean zeudela esan zuen, Faradayren ideia garatuz.

308. 1991> euskara batua saiakera-liburuak p. xarritton 00045 Edo bestela, norbaitek onar baleza substantzia bat sortu dela, onar lezake orobat ideia makur bat zuzena bilakatu dela; baina zentzugabekeria handiagorik ez daiteke asma.

309. 1991> euskara batua saiakera-liburuak p. xarritton 00045 Horra zergatik aitortu behar dugun, baitezpada, substantziaren existentzia, haren esentzia bezala, betiereko egia dela. Eta, horrela, beste bide batetik datorkigu izaera bereko substantzia bakar bat baizik ez daitekeela izan. Eta iduritzen zait merezi zuela horrek hemen erakustea.

310. 1991> euskara batua saiakera-liburuak heriotza 00201 Horrela gainerako antilopeek arriskuaren berri izaten dute. Itsasoko animaliengan, urak igorritako seinale kimiko ugari izaten da. Maskor bati itsasoko dortokak erasotzen dionean, substantzia kimiko bat jariatzen du eta gainerako maskorrek ihes egiten dute. Gauza bera gertatzen zaio zauritutako lutxoari.

311. 1991> euskara batua saiakera-liburuak heriotza 00201 Talde batzuetatik aurrera berriz, ez da inolako mekanismorik aktibatzen, substantziaren kontzentrazioa edozein izan arren. Seinale kimiko horiek garrantzi handia dute ur gezatan, seinale optikoari iragaten uzteko askotan uherra eta oztopoz betea egoten delako. Dena den, itsasoko espezieentzat seinale optikoak dira garrantzitsuak, urrutira ikus dezaketelako.

312. 1991> euskara batua saiakera-liburuak sexua 00073 Ginea Berriko sanbiarrentzat semena arimaren substantzia bera da (ikus 64-71. orr.), kontsumitu gabe dabilen gorputza eraldatzen duen gai magikoa.

313. 1991> euskara batua saiakera-liburuak i. uribarri 00309 Substantzia honek barneko sentsuaren objektu soila den aldetik materiagabetasunaren adigaia eskuratzen du; substantzia bakuna den aldetik ustelezintasuna; bere identitateak, hura substantzia intelektuala den aldetik, pertsonatasuna; hiru atal hauek batera espiritutasuna; espazioan dauden objektuekin hartuemanak gorputzekin commercium-a eskuratzen du; eta beraz, substantzia pentsatzailea materian dagoen bizitzaren printzipio gisa aurkezten du,

314. 1991> euskara batua saiakera-liburuak i. uribarri 00384 Hala ere, horren bitartez denboran ematen den ilara bat berez hasteko ahalmena frogatu denez gero (nahiz ez aditu), orduan baimen bekigu, era berean, munduaren ibilbidearen erdian ilara ezberdinak berez hasiaraztea kausalitatearen arabera, eta beren substantziei askatasunez ekiteko ahalmena eratxikitzea.

315. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak j.r. aizpurua 0009 Hortaz, 1974. urtearen bukaeran CFC 11 substantziaren produkzioa 370.000 tonakoa izan zen eta CFC 12rena 443.000 tonakoa.


316. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak j.r. aizpurua 0009 Substantzia hauen produkzioaren gailurra 1985. urtearen inguruan gertatu zen 1.150.000 tona inguru produzitu bait ziren.


317. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak j.r. aizpurua 0009 Substantzia hauen erabilerari buruzko datuek ere eboluzio bat gertatu dela adierazten dute.


318. 1991> euskara batua saiakera-artikuluak j.r. aizpurua 0009 Hauetan CFC 11, CFC 12 eta CFC 114 dira substantziarik erabilienak.


319. 1991> euskara batua saiakera-liburuak birusak 0041 Agente tumore-sortzaileak hiru motatakoak izan daitezke: substantzia kimikoak, agente fisikoak eta agente biologikoak.


320. 1991> euskara batua saiakera-liburuak letamendi 0019 Sukarra, leukozitoetan jariaturiko substantzia ondogeno bati zor diogun kontzeptua, XIX. mendekoa da.


321. 1991> euskara batua saiakera-liburuak letamendi 0019 Azkenaldi honetan beste hirugarren substantzia pirogeniko bat identifikatu da, kakektina edo tumorearen nekrosi faktorea.


322. 1991> euskara batua saiakera-liburuak letamendi 0019 Beraz, gutxienez hiru substantzia ditugu sukarrarekin erlazionatuta gaur egun:


323. 1991> euskara batua saiakera-liburuak letamendi 0019 Pirogeno endogenoa, urte askotan zehar, substantzia bakarra zela pentsatu bazen ere, 1974ean giza monozitoean jariakinetan, pirogeno endogeno propietatea zuten bi substantzia deskribitu ziren.


324. 1991> euskara batua saiakera-liburuak letamendi 0019 Denborarekin, ikertzaileek konturatu dira substantzi bi hauek, gaur eguneko interleukina -1ampszlig; (IL-1ampszlig;) eta IL-la direla.


325. 1991> euskara batua saiakera-liburuak letamendi 0019 Hau da, sukarra eragiteaz gain, infekzio, inflamazio, erredura eta inmunologikoki bideraturiko gaixotasunen aurrean gorputzak martxan jartzen dituen erantzun akutua legez ezagutzen diren erreakzioak ere, substantzia honexek bideratzen ditu, eta beraz, sukarra bera ere, erantzun akutu horretako partaide edo zeinu bat gehiago besterik ez da.


326. 1991> euskara batua saiakera-liburuak letamendi 0022 Hona hemen ekintza-mota hau eragin dezaketen hainbat substantziaren zerrenda:


327. 1991> euskara batua saiakera-liburuak letamendi 0022 2. Proteina-sintesia inhibitzen duten substantziak antipiretiko sendoak dira, eta ekintza hori, PGE-2aren sintesian parte hartzen duten entzimen sintesia inhibituz lortzen dute.


328. 1991> euskara batua saiakera-liburuak letamendi 0022 VI. EKINTZA PIROGENIKOA DUTEN SUBSTANTZIAK


329. 1991> euskara batua saiakera-liburuak letamendi 0022 Neurri handi batean, bi pirogeno-mota daude: exogenoak, hau da, kanpotik datozenak, eta endogenoak, hots, zelulek sorturiko substantziak direnak.


330. 1991> euskara batua saiakera-liburuak g. aulestia 0553 mace n. porra. n (cap.) poliziek manifestarien eta emakumeek erasotzaileen aurka erabili ohi duten sustantzi kimiko itsutzaile eta azal-larrutzailea


331. 1991> euskara batua saiakera-liburuak s. ott 0140 Horrelakoak, uste dutenez, artzainak esnearen substantziatik (materiatik) bere bola azkarregi eratu duenean sortzen dira.

332. 1991> euskara batua saiakera-liburuak harluxet he 0140 alkalimetro. iz. KIM. Substantzien basikotasuna neurtzeko tresna.

333. 1991> euskara batua saiakera-liburuak harluxet he 0140 alkanfor. iz. KIM. Substantzia organikoa, zuria, solidoa, kristalinoa, hegazkorra eta usain eta zapore berezikoa.

334. 1991> euskara batua saiakera-liburuak a. gabikagogeaskoa 0053 (...), beren printzipioek eraginda adierazi duten materia edo gorpuztun substantziaren deskripzio lainotsu eta zehazgabeak eta Aristotele eta beronen jarraitzaileengan aurki daitekeen materia prima delakoaren antigoaleko eta hain irrigari utzitako nozioak.


335. 1991> euskara batua saiakera-liburuak a. gabikagogeaskoa 0053 Hedadurarik gabe bururaezina da sendartasuna; eta agerian jarri izan denez gero hedadurarik ez dela existitzen substantzia ez-pentsatzaileetan, horrexek berorrek izan behar egia sendartasunari dagokionez ere.


336. 1991> euskara batua saiakera-liburuak a. gabikagogeaskoa 0097 Esan beharrik ez dago zein lagun handia izan den garai guztietako ateoentzat substantzia materiala.


337. 1991> euskara batua saiakera-liburuak a. gabikagogeaskoa 0097 93. Pertsona erlijiogabe eta profanoak gustura erortzea euren berezko joeren alde dauden sistemetan, substantzia inmaterialari irri eta barre egitean eta arima banagarria eta gorputza bezalaxe usteltasunaren menpekoa dela suposatzean, honen bidez gauzen formakuntzatik libertate, adimen eta asmo oro kenduz eta honen ordez substantzia berez-den, zozo eta ezpentsatzaile bat asmatuz, gauza naturala da.


338. 1991> euskara batua saiakera-liburuak x. amuriza 0093 Zeren, lehenik, ba al da natura guztian ezer ezkutuagorik, gorputz-arimen batasuna baino, zeinaren bidez delako substantzia izpiritual batek materialaren gainean halako eragina daukan, ezen pentsakizunik birfinena ere materiarik baldarrena mugiarazteko gai den.


339. 1991> euskara batua saiakera-liburuak hezksaila batx 1994 0050 Gas perfektuen legeak, substantzia-kopurua faktoretzat duelarik, substantzia desberdinen masa atomiko eta molekularrak aurkitzeko, zenbakizko ariketak egitea ahalbidetzen du.


340. 1991> euskara batua saiakera-liburuak hezksaila batx 1994 0050 Gai honen inguruan egin daitezkeen lan praktikoak emandako molaritateekin disoluzioak prestatu edo disoluzio baten kontzentrazioa aztertzetik, substantzia baten masa molarra eta konposatu bakun baten formula zehazterainokoak izan daitezke.


341. 1991> euskara batua saiakera-liburuak hezksaila batx 1994 0050 Eredu horiek guztiek, agertzen direneko substantzi desberdinetako propietateen azalpena emateko baliagarri izan beharko dute.


342. 1991> euskara batua saiakera-liburuak hezksaila batx 1994 0138 - Gainontzeko edukinen garapenean azaltzen diren zientzia, gizarte, ekonomia edo historiako arrazoiak direla eta, substantzia garrantzitsuenen azterketa.


343. 1991> euskara batua saiakera-liburuak hezksaila batx 1994 0138 Substantzien azterketa gai guztietan ikus daitekeen zerbait da, proposatutako ihardueren adierazburua substantziarik garrantzitsuenak erabiltzeko moduan aukeratuz eta interes nagusia azpimarratuko duen informazioaz lagunduz.


344. 1991> euskara batua saiakera-liburuak hezksaila batx 1994 0138 Industri Kimikari dagokion atalak ere ikasitako substantziaren ekonomia, industria edo gizarteko alderdi garrantzitsuenak nabarmentzeko bide emango du.


345. 1991> euskara batua saiakera-liburuak fiskim/bbb 0005 Kimika substantzien banaketaz, identifikazioaz, sintesiaz eta ikasketaz arduratzen da.


346. 1991> euskara batua saiakera-liburuak fiskim/bbb 0249 Substantzien banaketa kromatografiaz


347. 1991> euskara batua saiakera-liburuak fiskim/bbb 0311 Arrhenius-en definizioaren arabera, azidoa H+ ematen duen substantzia oro da.


348. 1991> euskara batua saiakera-liburuak fiskim/bbb 0311 substantzia / a


349. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j.m. elortza 0117 Oso erlazio erraza eta egokia dago erreakzio baten bero-trukaketaren eta bertan parte hartzen duten substantzien formazio-beroen artean.


350. 1991> euskara batua saiakera-liburuak j.m. elortza 0117 Nola azterketa termokimikoetan ez den inoiz substantzien entalpia absolutuak lortzen eta bai substantzien arteko ezberdintasuna edo substantzia batetako bi faseen arteko aldea, ez dago inongo eragozpenik, nahi izanez gero, edozein erreferentziazko entalpia hartu eta horiekiko besteen entalpiak lortu.


351. 1991> euskara batua saiakera-liburuak uzei 0208 - substantzia kimikoen bidez (metil kolantrenoa, adib.)


352. 1991> euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0323 4. (Kim.) Erreakzio batean produktu bihurtzen den substantzia baten molekula-portzentaia.


353. 1991> euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0914 Substantzia bat asko berotuz lortzen den erreakzio kimikoa.


354. 1991> euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0914 2. Substantzia bat beroaren eraginez lortzea.


355. 1991> euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0914 Sukarra sortarazten duen substantziaz esaten da.


356. 1991> euskara batua saiakera-liburuak elhuyar 0914 Substantzia bat beroaren bidez deskonposatzea.


357. 1991> sailkatu gabeak egunkariak egunk 1998 00003 Alde batetik, Frantziako kode penalean mundu osoan aitzindaria den doping-a kirolean arautzen duen legea (1989an onartua); lehenengo aldiz lege batek kirolariei debekaturiko substantziak salerosi, gomendatu edo ematea galarazi eta zigortzen du, txirrindularitza profesionalean dabiltzan zuzendari, sendagile eta tekniko guztiek arras ongi ezagutu beharko luketena.

358. 1991> sailkatu gabeak egunkariak egunk 1998 00003 Bestaldetik, kirol gehienetan amankomuna den araua, kirolean debekaturiko substantzia eta farmakoen zerrenda.

359. 1991> sailkatu gabeak egunkariak egunk 1998 00003 Epaileek aurrera daramaten ikerketa honek estalkia altxatu du, aski garbi utzi du txirrindularitza profesionalean kirol araudian debekaturik dauden zenbait substantziaren erabilpena nahiko zabaldua dagoela. Era berean, oso garbi utzi du zein bizkor dabilen doping-aren mundua, Tour-ean ez baita positiborik izan.

360. 1991> sailkatu gabeak egunkariak egunk 1998 00003 Ikerketa honek estalkia altxatu du, aski garbi utzi du txirrindularitza profesionalean kirol araudian debekaturik dauden zenbait substantziaren erabilpena nahiko zabaldua dagoela

361. 1991> sailkatu gabeak egunkariak egunk 1998 00003 Zenbait kirol adituk nolabait hau guztia justifikatu nahi izan dute: zenbait substantzia kirolariaren osasuna bermatzeko beharrezkoak direla, kirol lehia epikoa eskatzen dela eta hori eskaintzeko zerbait hartzea beharrezkoa dela, ikuslegoak espektakulua eskatzen duela, ez dagoela garbi doping-aren muga... Zergatik ez da hori guztia lehenago aldarrikatu eta argitu?

362. 1991> sailkatu gabeak egunkariak gao 1991 8677 Debekatuta dago hondakin urak biltzeko sare orokorrera E.E.E.ko araudiko 1. zki. taldean barne hartutako substantzia kutsatzailerik eta, edozein kasutan ere, jarraian era ez-exhaustiboan eta elementu kidetasun edo antzekotasunaren arauera taldekatuta adierazten diren osakin eta materia guztiak isurtzea.


363. 1991> sailkatu gabeak egunkariak gao 1991 8677 a) Nahasketa lehergarriak: beren izaera eta kopurua direla medio, beren kabuz edo beste substantzia batzurekin konbinatuz sute edo eztandarik sorteraz dezaketen likido, solido edo gasak.


364. 1991> sailkatu gabeak egunkariak gao 1991 8678 d) Hondakin korrosiboak: saneamendu sarean edo arazketa instalazioetan korrosiorik sortzen duten likido, solido edo gasak eta uretan produktu korrosiboak sortzeko erreakziorik izan dezaketen sustantzia guztiak.


365. 1991> sailkatu gabeak egunkariak gao 1991 8678 f) Materia kaltegarriak eta sustantzia toxikoak: kopuru jakin batzutan beren kabuz edo beste zakar batzurekin batera molestia publikorik edo kolektore sarearen edo araztegien mantenimendu eta artapenaz arduratzen den langilegoarentzat arriskurik sor dezaketen solido, likido edo gasak.


366. 1991> sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak goierritarra 1998 00009 Azkurak, odolaren presioaren aldaketen ondorioz irtetzen diren sustantzia toxikoengatik sortzen dira.

367. 1991> sailkatu gabeak astekari eta hamaboskariak goierritarra 1998 00009 Azalaren elastizitatearen gutxitzea eta pigmentazioaren ugaritzea, sustantzia toxiko hauek azalaren egitura sortzen duten minagatik.

368. 1991> sailkatu gabeak hilabetekari, noizbehinkariak,..... ostiela! 1999 00022 Eta noski, euskara irakasteaz gain, muxutxuek ere eman zizkidan. Zer nolako muxutxoak, gainera...! Nire ezpainak bereekin elkartzean, substantzia kimikoak eta txinpartak sortzen ziren.