XX. mendeko Euskararen Corpus Estatistikoa

1. 1969-1990 euskara batua ikerketak p. salaburu 0111 Arau orokor horien artean bi aurkeztuko ditut hemen garrantzi handiko bezala: Sudurkarien Eraketa eta Balio Adierazkorreko Arauak.

2. 1969-1990 euskara batua ikerketak p. salaburu 0111 2.2.1. Sudurkarien Eraketa (SuE).

3. 1969-1990 euskara batua ikerketak p. salaburu 0111 Dakigun moduan, eta lehenago esan denez, sudurkariek hurrengo kontsonantearen ahoskunea hartzen dute, bai hitzaren barruan eta bai hitzen artean ere, hitzegiteko estilua elkarrizketarako edo arina baldin bada.

4. 1969-1990 euskara batua ikerketak p. salaburu 0111 MEA-ez badakigu hitz barruko sudurkarien aldameneko kontsonanteak oso mugatuak direla eta ez dugula nr sekuentziarik, adibidez, aurkituko.

5. 1969-1990 euskara batua ikerketak p. salaburu 0111 Sudurkari ezpainetakoa ere, arrazoi berengatik, ezin da silaba amaieran joan (VietnaM quoruM eta horrelako hitzetan ez bada).

6. 1969-1990 euskara batua ikerketak p. salaburu 0111 Leherkariekin gertatzen dena aztertzera pasatu aitzinean, ikus dezagun zer gertatzen den bi sudurkari juntatzerakoan.

7. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0395 Sudurkaria nasal, nasal, nasal Artikulazioaren aldetik, honako ezaugarri hau aurkezten dute sudurkariek: laringetik datorren airearen parte bat sudurtzuloetatik barrena irteten da, aho-gingila jaistearen ondorioz.

8. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0395 Akustikaren aldetik, sudurkariak ahokariei aurkajartzea ezaugarri hauetatik dator: formanteen intentsitatearen murriztea, energia maiztasun-xingola zabalagotan barreiatzea eta formante gehigarriak sartzea.

9. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0395 Kontsonante ahokarien eta kontsonante sudurkarien arteko aurkakotasuna ia hizkuntza guztietan ematen da.

10. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0395 Artikulagune guztietan (ezpainkariak, horzkariak, sabaikariak, belareak) aurki daiteke kontsonante sudurkariren bat, baina usuenak [m] sudurkari ezpainkaria eta [n] horzkaria dira.

11. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0395 Euskarak aurkezten du fonema sudurkari sabaikari bat ere [n], andereño hitzekoa, adibidez.

12. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0395 Fonema sudurkarion gauzatze fonetikoa oso lotua dago textuinguruari, artikulagunea textuinguru honen arabera aldatzen delarik.

13. 1969-1990 euskara batua saiakera-liburuak uzei 0395 Bokal sudurkari eta ahokarien arteko aurkakotasuna oso bakan ematen da Europako hizkuntzetan, frantsesa, portugesa eta poloniera (eta euskara zaharra) salbu.

14. 1991> euskara batua saiakera-liburuak r. gomez 0392 Azkuek ore dakar ((R-uzt), honor, honra, honneur. [...] (R-bid), honras fúnebres, honneurs fuñebres. s.u.), baina E-zko testuen lekukotasunek ez dute ebakera horren erakusgarririk eskaintzen. 24. Cf Gar O onriari, E Dot onre, onriari, HualDot honriari, HualEb (h)onreric. Bistan denez, adibideotan ez dira ageri Hualderen amplt; n ampgt; eta Bonaparteren amplt; V ampgt;, bokal sudurkariak adierazteko erabiltzen dituzten grafemak alegia (ik. aurreko oharra).


15. 1991> euskara batua saiakera-liburuak r.m. pagola 0092 Hemengo emaitzen tinkotasuna ikusirik, ondorio garbi bat atera daiteke: o - u aldaketa, sudurkari baten aurrean batez ere, oso ugaria da, baina alderantzizkoa, u - o alegia, ez da, guk dakigunez, inoiz gertatzen, eta gertatuko balitz, euskal bokalismoaren sisteman ondoriorik izanen zukeen.


16. 1991> euskara batua saiakera-liburuak r.m. pagola 0237 Mospelak eta sudurkariaren eraginez, bokala grado batean isten delarik, muspelak jaso dugu: Baztango azpi-euskalkian, Bortzirietakoan, hemen Etxalar, Arantza eta Eratsun kanpoan geldituz, eta Ultzamako azpi-euskalkian Beunza-n.


17. 1991> euskara batua saiakera-liburuak r.m. pagola 0237 Sudurkariaren aldaketa, xistukariarekin asimilatuz, suspelak, Etxalar-en A lekukoak, eta hirugarrenak ere bai, eta muspela bigarrenak erantzun zuen.


18. 1991> euskara batua saiakera-liburuak r.m. pagola 0237 Sudurkariaren erabateko galera, ospela ebakiz, eta honen aldakia den uspelak, Zugarramurdi-n, Bortzirietako Arantza eta Eratsun-en, Aldatz-en eta Ultzamako Arrarats eta Goldaratz-en.


19. 1991> euskara batua saiakera-liburuak r.m. pagola 0237 Galdekizunean ez jaso arren eta, beraz, mapetan ere ez agertu, kasu berezi bat aipatu nahi genuke bukatzeko: Bortzirietako azpi-euskalkian homonimia kasu bat aurkitu dugu, sudurkariaren aldaketaz bereizi egin dena, mospel sabañón da, ospela eta uspela, berriz, lugar sombrío adierazteko erabitzen dira.


20. 1991> euskara batua saiakera-liburuak r.m. pagola 0237 Aztertzen ari garen sudurkariak, hitz barruan doanean eta bokal artean, mantenitzera jotzen du.


21. 1991> euskara batua saiakera-liburuak r.m. pagola 0237 Hemen azaltzen ditugun adibideetan ez da disimilaketarako joerarik ageri, ez eta bi kontsonante sudurkari egon arren ere hitz berean; aferesia gertatuz, silaba bakarrekin gelditzen den man forma ere Baztango azpi-euskalkian eta Ultzamakoan Beunza-n; aferesi hau hedatuagoa hizkuntz laxoan gertatzen da, ikus bokalismoan.


22. 1991> euskara batua saiakera-liburuak r.m. pagola 0237 Disimilaketari buruz, bestalde, ikus, emanen partizipioan gertatzen den sudurkariaren disimilaketa (379-380) mapei egiten diegun komentarioan.


23. 1991> euskara batua saiakera-liburuak r.m. pagola 0237 Emaitza berdina, sudurkarien disimilaketarik gabe, bi sudurkariak gordez, emengo forman, ikus (236) mapa.


24. 1991> euskara batua saiakera-liburuak r.m. pagola 0237 Aztertu dugun lurraldean kontsonante sudurkariaz ebaki dute Zugarramurdi-n eta Baztango azpi-euskalki osoan.


25. 1991> euskara batua saiakera-liburuak r.m. pagola 0237 Sudurkaria / ahokaria bikoteari dagokionez, alternantzia berdintsua, baina hitz barruan, atzamar hitzean.


26. 1991> euskara batua saiakera-liburuak r.m. pagola 0237 [n] hotsa sudurkaria denez, [m]-rako egin dugun deskribapena berdin balio dio, sudurretik airea libre pasatzen baita bietan.


27. 1991> euskara batua saiakera-liburuak r.m. pagola 0237 Hobietako bezala definitu dugu, baina artikula guneari dagokionez, aski zabala duela esan behar da, hobietatik sabaiaurreraino hartzen duelarik eta zenbait kasutan hobietako sudurkari honen ahoskera xistukariena baino atzeratuagoa gertatu izan da, ez hainbeste, ordea, Basaburu Haundia-n eta Aldatz-en.


28. 1991> euskara batua saiakera-liburuak r.m. pagola 0237 Guk jaso dugun [n] sudurkaria hurbilago gelditzen da NAVARRO TOMAS-ek jaso zuenetik (1925,628):


29. 1991> euskara batua saiakera-liburuak i. laka 0102 4.9. Sudurkarien egoerak herskarienen antzekoak dira; ingelesez, hotsak herskarien egoera beretan eratzen dira.


30. 1991> euskara batua saiakera-liburuak i. laka 0102 Bestalde, frantsesak ez dauka sudurkari belarrik, baina badu sudurkari sabaikaria, zeinetan mihiaren erdialdea sabaiaren alderik gorenaren kontra altxatuz egiten baita hersketa, adibidez signe zeinu.